آشنایی با سوره های قرآن مجید

[گل مريم]

آشنایی با سوره های قرآن مجید
تفسیر مجمع البیان

فهرست سوره ها:

ردیف	نام سوره		ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره
1	الفاتحة		10	یونس	19	مریم	28	قصص	37	صافات	46	احقاف	55	رحمن
2	البقرة		11	هود	20	طه	29	عنکبوت	38	ص	47	محمد(ص)	56	واقعه
3	آل عمران		12	یوسف	21	انبیاء	30	روم	39	زمر	48	فتح	57	الحدید
4	نساء		13	رعد	22	حج	31	لقمان	40	غافر	49	حجرات	58	مجادله
5	مائدة		14	ابراهیم	23	مؤمنون	32	سحده	41	فصلت	50	ق	59	حشر
6	انعام		15	حجر	24	نور	33	احزاب	42	شوری	51	ذاریات	60	ممتحنه
7	اعراف		16	نحل	25	فرقان	34	سبأ	43	زخرف	52	طور
8	انفال		17	اسراء	26	شعراء	35	فاطر	44	دخان	53	نجم
9	توبه		18	کهف	27	نمل	36	یس	45	حاثیه	54	قمر

[گل مريم]

آشنايى با سوره مباركه‏ الفاتحه:

الف - محل فرود اين سوره‏

اين سوره به اعتقاد ابن عبّاس و قتاده، در مكه، به عقيده مجاهد در مدينه، و از ديدگاه برخى ديگر، يك بار در مكه و يك بار در مدينه بر قلب مصفاى پيامبر(ص) فرود آمده است.


ب - نامهاى آن‏


1. فاتحة الكتاب‏

بدان دليل كه نخستين سوره قرآن شريف و نيز آغاز قرائت نماز است.

2. حمد

بدان علّت كه سراسر آن ستايش خداست.

[گل مريم]

و - تفسير

خداوند دستور مى ‏دهد كه از شرارت شيطان به او پناه بريم؛ چرا كه هيچ انسانى از وسوسه ‏هاى گمراه گرانه آن موجود پليد بركنار نيست. به همين جهت است كه قرآن مى ‏فرمايد:

«فَاِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ‏ الشَّيْطانِ الرَّجيمِ.»
و هنگامى كه قرآن مى‏ خوانى، از شر شيطان رانده شده به خدا پناه ببر.

معناى جملاتى كه بعنوان استعاذه ترسيم شد، اين است كه: من از شرارت و وسوسه‏ هاى شيطان رانده ‏شده و دور از رحمت خدا، به آفريدگار تواناى هستى پناه مى‏ برم؛ به خدايى كه همه شنيدني ها را مى‏ شنود و همه دانستني ها را مى‏ داند و بر تمامى امور دانا است.

[گل مريم]

3. دورنمايى از اين سوره‏

چنانكه اشاره شد، اين سوره مباركه در مدينه فرود آمده و از 177 آيه، 2745 واژه، و 16030 حرف تشكيل شده است.

اين سوره مباركه، زمانى بتدريج بر قلب مصفّاى پيامبر فرود آمد كه آن پيشواى بزرگ عدالت در انديشه بنياد جامعه ‏اى نوين و دنيايى تازه بود و قصد داشت ضدّ ارزشهاى فردى و خانوادگى و اجتماعى و اخلاقى و اوهام و خرافات را از كران‏ تا كرانِ انديشه‏ ها و ذهن‏ ها و خانواده ‏ها و جامعه نوين خود كه درحال شكل بخشيدن به آن بود، بزدايد و دنيايى آراسته به عدالت ها، برابري ها، قداست ها، پرواپيشگي ها، درستى ‏ها، صفاها، صله رحم ها، پيوندها و برادري ها بى‏ افكند؛ از اين روست كه بحث‏ هاى اين سوره مباركه، گام به گام آن حضرت را در اين راه يارى مى‏ كند و به‏ پيش مى‏ برد.
اگر بخواهيم دورنمايى از بحث هاى اين سوره مباركه را ترسيم كنيم، با موضوعات زير روبرو مى‏ شويم:

خودسازى درپرتو ايمان و تقوا؛
صله رحم، يا ساختن نزديكان؛
عدالت اجتماعى؛
رعايت حقوق گروه هاى آسيب ‏پذير جامعه، بويژه يتيمان؛
موضوع تشكيل خانواده و حقوق آن،
انحلال خانواده به هنگام رسيدن به بن ‏بست بصورت شرافتمندانه و انسانى؛
تأمين حقوق و كرامت و امنيّت زن؛
موضوع ارث و احكام آن؛
اصل برابرى انسانها و پيكار با تبعيضات نژادى و فاصله‏ هاى هولناك طبقاتى؛
داورى براساس عدالت و انصاف؛
حكومت براساس مهر و دادگرى و تأمين حقوق انسان ها؛
ترسيم حقوق و وظايف متقابل افراد و گروههاى اجتماعى دربرابر يكديگر؛
اصل جهاد عادلانه و انسانى؛
اصل هجرت يا آخرين راه مبارزه با تباهى و بيداد؛
و دهها بحث سازنده فكرى، عقيدتى، اخلاقى، اجتماعى، خانوادگى و معنوى ديگر.


تفسیر مجمع البیان

[گل مريم]

4 - و نيز از حضرت رضا عليه السلام آورده ‏اند كه فرمود:

سوره «انعام» يكجا فرود آمد و هفتاد هزار فرشته با نداى دلنواز ستايش و بزرگداشت خدا آن را همراهى كردند. هركسى اين سوره مباركه را آن گونه كه شايسته است تلاوت كند، فرشتگان تا روز رستاخيز به حساب او خداى را تسبيح مى‏ گويند.

«فمن قرأها سبّحوا له الى يوم القيامة ....»

5 - از «ابن عباس» آورده ‏اند كه:

هر كس سوره انعام را هر شب تلاوت كند و آنگاه به بستر برود، در روز رستاخيز از كسانى است كه از آتش در امان خواهند بود و آتش را نخواهد ديد.
«من قراء سورة الْأَنعام فى كلِّ ليلة كانَ من الامنين يوم القيامة و لم ير النّار بعينه ابداً.»

[گل مريم]

6 - «بحوث»، نام ديگر اين سوره «كاونده و پژوهنده» است.
«ابو ايوب انصارا» آورده است كه اين سوره مباركه بدان دليل به اين نام خوانده شده كه از درون آلوده و اسرار خائنانه منافقان كاوش مى‏ كند.

7 - «مدمدمه»، واژه «دمدم» به مفهوم هلاكت و نابودى است، و «مدمدمه» نيز به همين مفهوم مى‏باشد كه نام ديگر اين سوره است.

8 - «حافره»، نام ديگر اين سوره آشكار كننده است؛ چرا كه در آيات آن از نيت‏ها و هدف‏هاى زشت و ظالمانه منافقان كه در دل نهان مى‏ داشتند پرده برداشته‏ شده است.

9 - «مثيره»، نام ديگر اين سوره «افشاننده» و «انگيزاننده» است؛ چرا كه رسوايى‏هاى منافقان را برملا مى ‏سازد.

10 - «سوره عذاب»، و پاره ‏اى ديگر اين سوره را «سوره عذاب» ناميده ‏اند؛ چرا كه اين سوره و آيات آن درمورد عذاب و كيفر كفرگرايان فرود آمده است.

[گل مريم]

5 - اهميّت و حساسيّت اين سوره

1 - اهميت اين سوره در مورد پيام‏ ها و درس‏ هاى آموزنده آن به پيامبر گرامى ومردم است، كه در روايت مشهور و معروفى مى‏ خوانيم كه يكى از ياران پيامبر به آن گرانمايه عصرها و نسل‏ها گفت: اى پيامبر خدا! آثار پيرى زودرس در سيماى درخشان و ملكوتى شما پديدار شده است، كه فرمود: آرى سوره هود و پيام‏ هاى آن مرا پير كرد.

قيل: يا رسول الله، قد اسرع اليك الشيب، قال صلى الله عليه وآله وسلم شيّبتنى هود...

2 - و در روايت ديگرى آورده ‏اند كه فرمود: شيّبتنى هود و اخواتها الحاقة و الواقعة و الغاشية... سوره هود و امثال آن همچون سوره «حاقه»، «واقعه»، «غاشيه» و «نباء» مرا پير كرد.

[گل مريم]

آشنايى با سوره ابراهيم‏

اين سوره مباركه، چهاردهمين سوره قرآن شريف است كه پيش از آغاز ترجمه و تفسير آن به نكاتى از شناسنامه آن، اشاره مى ‏رود:

1 - نام سوره‏
نام اين سوره از سى و پنجمين آيه آن، كه نام الهام ‏بخش ابراهيم در آن آمده است، برگرفته شده و سوره ابراهيم نام گذارى گرديده است؛ چرا كه در آن آيه شريفه، نيايش و راز و نياز خالصانه و عاشقانه و درس آموز ابراهيم با خدا به تابلو رفته است كه رو به بارگاه خدا آورده و مى‏ گويد: پروردگارا! اين شهر را، شهر امن و امان ساز و مرا و فرزندانم را از پرستيدن بت‏ها و پرستش‏ هاى ذلت ‏بار دور ساز.

2 - فرودگاه آن‏
گروهى از جمله «قتاده»، «حسن» و «ابن عباس» آورده ‏اند كه: جز دو آيه 28 و 29 از اين سوره مباركه، ديگر آيات آن، همه در مكّه و در كنار كهن ‏ترين خانه وحى و رسالت بر قلب پاك پيامبر فرود آمده است.

[گل مريم]

4 - پاداش تلاوت آن
‏
1 - در اين مورد از پيامبر گرامى صلى الله عليه وآله آورده ‏اند كه فرمود:

مَنْ قرأها لم يحاسبه الله تعالى بالنّعم الّتى انعمها عليه فى دار الدّنيا و اعطى من الاجر كالّذى مات و احسن الوصيّة...
هر كس اين سوره را خالصانه و براى آگاهى و عمل به مفاهيم آن بخواند، خداى پرمهر از او در مورد نعمت هايى كه در دنيا به او ارزانى داشته است، حساب نخواهد كشيد، و پاداش او بسان كسى خواهد بود كه با وصيتى شايسته و سنجيده جهان را بدرود گويد؛ و اگر در همان شبانه ‏روزى كه اين سوره را خوانده است از دنيا برود، پاداش او همانند كسى است كه با وصيت شايسته و نيكويى جهان را بدرود گفته باشد.

2 - از حضرت باقر عليه السلام آورده‏ اند كه فرمود:

من قرأ سورة النّحل فى كلّ شهر كفى المغرم فى الدّنيا و سبعين نوعاً من انواع البلاء...
هر كس سوره نحل را در هر ماه بخواند، در اين سرا زيان نمى‏ بيند و هفتاد گونه بلا و گرفتارى كه آسان‏ترين آنها جنون، جذام و بيمارى پيسى است از او دور مى‏ گردد و در سراى آخرت نيز در قلب بهشت جاى داده خواهد شد.

[گل مريم]

3. امّ الكتاب‏

بدان جهت كه بر ديگر سوره‏ هاى قرآن مقدم است.

در فرهنگ عرب، به هر پديده‏ اى كه جامع و يا مقدم بر پديده ‏هاى ديگر باشد، «امّ» گفته شده است؛ مانند: «امّ ‏الرّأس» به ‏معناى «پوستى كه در بردارنده مغز است» يا «امّ ‏القرى» كه به مكه اطلاق مى‏ شود؛ چرا كه زمين از آن نقطه پرشرافت گسترش داده شده است، و يا از نظر شكوه معنوى و شرافت، برترين مكان است.

برخى بر اين انديشه ‏اند كه اين سوره بدان دليل به اين نام خوانده شده كه عصاره و چكيده پيام قرآن، يعنى توحيدگرايى و يكتاپرستى كه برترين هدف دعوت هاى توحيدى است و ديگر اصول و فروع پيامهاى آسمانى به آن برمى‏ گردد، به سبكى جالب در آن آمده است.

4. السّبع‏

بدان سبب كه هفت آيه دارد.