ارباب سیر و سلوک و علما و دانشمندانى که در این راه گام برداشته و تعلیمات قرآن و سنّت را راهنماى خویش قرار داده (نه صوفیانى که تحت تأثیر مکتبهاى التقاطى و غیر اسلامى بوده اند) هر یک براى خود روشى را پیشنهاد کرده اند؛ یا به تعبیر دقیقتر، مراحل و منزلگاههایى در نظر گرفته اند که در ذیل به بخشى از آنها به صورت فشرده اشاره مى شود، در این کتاب که به فقیه باهر و علاّمه ماهر «بحرالعلوم» نسبت داده شده است هر چند انتساب بعضى از بخشهاى آن به این بزرگوار بعید به نظر مى رسد ولى قسمتهایى از آن داراى اهمّیّت فوق العاده اى است براى سیر و سلوک الى اللّه و پیمودن راه قرب به پروردگار عوالم چهارگانه و به تعبیر دیگر، چهار منزلگاه مهم ذکر شده است:
1 ـ اسلام
2 ـ ایمان
3 ـ هجرت
4 ـ جهاد
و براى هر یک از این عوالم چهارگانه سه مرحله ذکر شده است که مجموعاً دوازده مرحله مى شود که پس از طىّ آنها، سالک الى اللّه وارد عالم خلوص مى گردد، و این مراحل دوازده گانه به شرح زیر است: