درس سی و پنج بررسی آیه 90 از سوره ی مبارکه بقره + توضیح افعال مدح و ذم

[هندیانی]

سلام قرآن دوستان عزیز
در ششمین روز از ماه مبارک رمضان هستیم
امیدورام طاعات و عبادتهای همه مورد قبول و عنایت خدا قرار بگیرد ان شاءالله

امروز به بررسی ایه 90 از سوره ی مبارکه بقره می پردازیم


اعوذ باللّه من الشّیطان الرّجیم
بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنفُسَهُمْ أَن يَكْفُرُوا بِمَا أَنزَلَ اللَّـهُ بَغْيًا أَن يُنَزِّلَ اللَّـهُ مِن فَضْلِهِ عَلَىٰ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ ۖ فَبَاءُوا بِغَضَبٍ عَلَىٰ غَضَبٍ ۚ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ مُّهِينٌ ﴿٩٠﴾

نگرشى بر واژه ‏ها

«بئسما»: وه چه بد است آن چيز.
«اشتروا»: فروختند.
«بغياً»: ازسر رشك و حسد، يا از روى تجاوز و فساد.
واژه «مهين» عبارت است از عاملى كه فرد يا گروهى را لباس ذلّت بپوشاند و خوار سازد، به گونه ‏اى كه گرفتار به آن، ديگر عزيز و سرفراز نشود.

در اين آيه شريفه، گويى سخن از نوعى معامله و داد و ستد است. پرسشى كه در اينجا مطرح است، اين است كه يهود چگونه خود را دربرابر كفر فروختند؛ و عنوان معامله در اين مورد چگونه است؟
پاسخ‏
داد و ستد و خريد و فروش عبارت است از اينكه مالك آنچه را كه ملك خويش است، از زير سلطه و تصرّف خود خارج مى‏ سازد و به ديگرى وامى‏ گذارد؛ و درمقابل، بهاى آن را دريافت مى‏ دارد. اصل معامله اين است؛ امّا اين عنوان بطور مجاز دربرابر هر كار خوب يا بدى كه فرد يا گروهى انجام دهند و به ‏ازاى آن چيزى دريافت دارند نيز بكار مى ‏رود. و از آن جهت كه يهود دربرابر كفرورزيدن به قرآن و انكار ظالمانه پيامبر(ص)، نابودى و عذاب را براى خويش فراهم آوردند، خداى جهان‏ آفرين مى‏ فرمايد: راستى كه آنچه را بجاى پاداش پرشكوه خدا در مقابل ايمان به او و بنده برگزيده ‏اش محمّد(ص) و كتاب آسمانى او قرآن شريف، بدست آوردند و با كفر به آنها، دوزخ را براى خويش خريدند، چقدر زشت و سهمگين است!
نظير اين داد و ستد و معامله زشت و زيانبار، درمورد اهل كتاب هم آمده است؛ آنجا كه مى‏ فرمايد:
«اَلَمْ تَرَ اِلَى ‏الَّذينَ اُوتُوا نَصيباً مِنَ ‏الْكِتابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطّاغُوتِ وَ يَقُولُونَ لِلَّذينَ كَفَرُوا هؤُلاءِ اَهْدى‏ مِنَ‏ الَّذينَ آمَنُوا سَبيلَاً. اُولئِكَ‏ الَّذينَ لَعَنَهُمُ‏ اللَّهُ...»
آيا آنان را كه بهره ‏اى از كتاب داده شده ‏اند، نديده ‏اى كه به جبت و طاغوت ايمان مى‏آ ورند و درمورد كفرگرايان مى‏ گويند: «راه اينان از راه مؤمنان به هدايت نزديكتر است». اينان همان كسانى هستند كه خدا لعنتشان كرده است.

«بغياً ان ينزّل‏ اللَّه من فضله على من يشاء من عباده»
اين حسدورزى آنان به پيامبر اسلام(ص)، آفت جانشان شد؛ و آنان به آن حضرت كفر ورزيدند با اين بهانه و پندار احمقانه كه چرا آخرين پيامبر خدا(ص) از تبار فرزندان اسرائيل نيست و از نوادگان اسماعيل است؟
عدّه ‏اى معتقدند كه معناى «بغياً» اين است كه آنان چيزى را مى‏ خواستند كه سزاوارش نبودند؛ به عبارت ديگر، اين واژه به‏ معناى ظلم آمده است.
به هرحال، اين پندار خودپرستانه يهود در حالى بود كه خوب مى‏ دانستند خدا از روى فضل و رحمت خويش، آيات خود را بر هركس از بندگانش كه بخواهد، فرو مى‏ فرستد و او را به سفارت خويش برمى‏ گزيند؛ و اين به خواست ديگران نيست.

«فباؤ بغضبٍ»
يهوديان كه ظهور آخرين پيامبر خدا محمّد(ص) را مايه پيروزى و نجات خود دربرابر شرك گرايان و دشمنان عنوان مى‏ ساختند و آمدنش را نويد مى‏ دادند، بعد از آنكه آن وجود گرانمايه فرمان بعثت يافت، راه ارتداد و انكار را درپيش گرفتند، و درحقيقت به خشم خدا بازگشتند؛ چرا كه انسان با گرايش به كفر و شرك، درخور خشم خدا مى‏ شود.
بعضى از دانشوران گفته ‏اند: معناى «باؤ بغضبٍ» اين است كه آنان با عملكرد زشت خود، سزاوار لعنت خدا شدند.
و برخى ديگر گفته‏اند: منظور اين است كه آنان خشم خدا را براى خويش خريدند، و مستوجب آن بودن را خود گواهى كردند.

«على غضبٍ»
در تفسير اين جمله از آيه شريفه، نظرها گوناگون است:
1. بعضى گفته‏ اند: خشم نخست، هنگامى بود كه يهود پيش از بعثت پيامبر(ص)، تورات را تحريف كردند؛ و خشم دوّم، زمانى كه پس از بعثت آن گرانمايه عصرها و نسلها، به كفرورزيدن به او و كتاب آسمانيش پرداختند.
2. و برخى نيز گفته‏ اند: منظور از خشم نخست، آنگاه است كه به گوساله ‏پرستى روى آوردند و خشم دوّم، هنگامى است كه آخرين پيام ‏آور خدا را انكار كردند.
3. عدّه‏ اى از دانشمندان بر اين عقيده‏ اند كه خشم نخست خدا بر يهوديان، پس از انكار عيسى (ع) بود و خشم دوّم پس از انكار محمّد(ص).
4. امّا گروهى نيز بر اين انديشه ‏اند كه اين جمله از آيه شريفه و اين تعبير، نوعى مبالغه است و بيانگر اين حقيقت كه خشم خدا هماره برآنان مى ‏بارد تا آنگاه كه از كفر و ارتجاعى كه بدان روى آورده ‏اند، بازگردند و به توحيد و عدالت روى آورند.

«وللكافرين عذابٌ مهينٌ»
و براى كفرگرايان، عذابى خفّت ‏بار خواهد بود
آرى؛ براى آنان كه رسالت پيامبر اسلام(ص) را آگاهانه انكار كردند، يا در دنيا و يا در آخرت، عذابى خوار كننده خواهد بود.
(مجمع البیان)