جايگاه عرفان در قرآن چيست؟

[مهدی]

در عرفان چند مطلب اساسى داريم. اول اين كه عرفان علم حصولى (كه از راه تحصيل به دست آيد) نيست بلكه قسمت عمده آن از راه تهذيب و تزكيه نفس به دست مى‏آيد. آنجا كه ذات اقدس اله فرمود: «وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ يُزَكِّيهِمْ»؛ سوره بقره(2): آيه 129. بخش اول مربوط به فقه، اصول، حكمت و امثال اين‏ها است و بخش دوم يعنى يُزَكّيهِمْ مربوط به عرفان است. اگر كسى آينه جان را شفاف كند و بفهمد اين آينه را به كدام سمت بچرخاند، اسرار عالم در آينه وجودش مى‏تابد و به آن‏ها پى مى‏برد. حارثة بن مالك كه درسى نخوانده بود آمد حضور پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و عرض كرد: من شب را صبح كرده‏ا م در حالى كه به مقام يقين رسيده‏ ام. حضرت فرمود: هر چيز نشانه‏اى دارد، علامت يقين تو چيست؟ گفت: گويا عرش خدا را مى‏بينم، بهشت را مى‏بينم، جهنم و زوزه اهل جهنم را مى‏بينم و مى‏شنوم، حضرت فرمود: «عَبْدٌ نَوَّرَ اللَّه قَلْبَهُ» بنده‏اى است كه خداوند قلب او را نورانى كرده است. بحث‏هاى قرآنى نشان مى‏دهد كه اگر كسى جان خود را شفاف كرد، يعنى اهل دغل و شبهه و خيانت نبود، سليم الفطره بود و فهميد آينه جان را به كدام سمت بچرخاند، اسرار عالم را مى‏يابد. گاه انسان آينه جانش را به طرف مار و گرگ و عقرب نگه مى‏دارد. خوب، اين آينه به جز گرگ و عقرب چيز ديگرى نشان نمى‏دهد. اين كه تقصير آينه نيست بالاخره بايد كسى باشد تا به انسان بگويد آينه را درست نگه دار. خداوند در قرآن فرمود: «كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ * لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ»؛ سوره تكاثر(102): آيات 6-5. اگر اهل علم اليقين باشيد و صفاى ضمير داشته باشيد هم اكنون جهنم را مى‏بينيد. و الاّ بعد از مرگ، كافر هم جهنم را مى‏بيند و مى‏گويد: «رَبَّنا اَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا». سوره نساء(5): آيه 10. زمانى در عمره مفرده در حرم مطهر پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) روبه روى حرم نشسته بوديم، جوانى نزد من آمد و گفت: حاج آقا قصه‏اى دارم مى‏خواهم با شما در ميان بگذارم، اجازه مى‏دهيد اين قصه را بگويم. گفتم: بفرماييد. گفت: من اهل فلان شهر ايران و آب ميوه فروش هستم. براى اينكه آب ميوه خنك و گوارا باشد ما يك تكه يخ داخل ليوان مى‏اندازيم، بعد آب ميوه روى آن مى‏ريزيم تا ليوان پر شود و به قيمت معمول مى‏فروشيم. آن تكه يخ كه قيمتى ندارد، ما تعهد كرده‏ايم يك ليوان آب ميوه بدهيم صد ريال، مقدارى از اين ليوان را آن تكه يخ اشغال مى‏كند و قاعدتاً از حجم آب ميوه كاسته مى‏شود. بعد گفت: من يك‏روز صبح كه آمدم مغازه در را باز كنم، ديدم قالب‏هاى يخى كه معمولاً صبح قبل از آفتاب مى‏آورند جلوى در مى‏گذارند شعله ور شده و آتش از اين يخ‏ها بلند است. فهميدم كه مشكل كجاست، و اين ناشى از غلّ و غش ما در فروش آب ميوه ها است. بعد از آن رفتم ليوان‏هاى بزرگترى تهيه كردم و يخ داخل آن مى‏اندازم و يك ليوان آب ميوه كامل را داخل ليوان بزرگتر مى‏ريزم و به مشترى مى‏دهم. اين جوان د ركنار قبر پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) بعد از اين جريان همين آيه را قرائت كرد: «كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ * لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ».

خلاصه لقمه حرام آتش است.