سوره مزمل چشم انداز اهل سر و سلوك

[ملکوت]

هر كه اهل سير و سلوك باشد و رسیدن به مقامات عالیۀ عرفانی را به عنوان چشم‌انداز پیش روی خود رقم زده باشد، با عمل به اين دستورالعمل مي‌تواند به مطلوب خود برسد.

در این مجال شرح مختصری از دستورات خداوند سبحان در سورۀ مزّمّل بیان خواهد شد.

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم، يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ، قُمِ اللَّيْلَ إِلاَّ قَليلاً، نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَليلاً، أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتيلاً، إِنَّا سَنُلْقي‏ عَلَيْكَ قَوْلاً ثَقيلاً، إِنَّ ناشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قيلاً، إِنَّ لَكَ فِي النَّهارِ سَبْحاً طَويلاً، وَ اذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ وَ تَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتيلاً، رَبُّ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَكيلاً، وَ اصْبِرْ عَلي ما يَقُولُونَ وَ اهْجُرْهُمْ هَجْراً جَميلاً»[1]

[ملکوت]

يازدهم: صبر

مسلّم است كه هر كار مهمّي با مشكلات و سختي‌هايي همراه است. و هر چند صبر در مقابل مشکلات و تحمّل مصائب با تلخي همراه است؛ امّا ميوه‌اي شيرين دارد.

زندگي پرفراز و نشيب پيامبر اكرم(صلّي‌الله عليه وآله وسلّم) بيانگر اين نكتۀ مهم است كه صبر از عوامل مهم در موفّقيت ايشان به شمار مي‌آيد.

به صبر اُمّ‌ الفضائل مي‌گويند. همۀ فضيلت‌ها متوقّف بر صبر و استقامت است. اگر انسان بخواهد مُهذّب شود بايد اين صبر و استقامت را در سير و سلوک داشته باشد.

اگر کسی بخواهد عالم شود، صبر مي‌خواهد، استقامت در علم مي‌خواهد. اگر کسي بخواهد فضيلتي از فضائل انساني راه پيدا کند، صبر و استقامت مي‌خواهد. پيدا کردن ملکۀ تقوا متوقّف بر صبر و استقامت است. اگر در خانواده زن و شوهر بخواهند با هم يک زندگي موفّق داشته باشند، و اولاد شايسته تحويل اجتماع دهند، بايد صبور باشند.

كسی كه در طلب رسيدن به خداوند یگانه است و كاميابي روز قيامت را در سر می‌پروراند، باید صبر و شکیبائی پیامبر اکرم(صلّي‌الله عليه وآله وسلّم) را سرمشق زندگی خود قرار دهد و از استقامت مسلمانان صدر اسلام پند بگیرد.

پیروزی در هر میدانی محتاج صبر و شکیبائی است. جوانان بايد بدانند كه براي موفّق شدن در كارها به دو بال علم و عمل نياز دارند. و باید از تخصّص و تعهّد کافی برخوردار باشند. و با این دو بال، به سوی موفّقیّت و پیروزی پرواز نمایند. به دست آوردن دو بال تخصّص و تعهّد، مرهون صبر است و بدون صبر کسی صعود نمی‌کند.

[ملکوت]

دوازدهم: سعۀ صدر

انجام كارهاي اساسي و اصولي، نيازمند حوصله و سعۀ صدر است. سعۀ صدر کنایه از نوعي تحمّل و مداراي بالا و قوي در مسئوليّت‌هاي سنگين و دشوار می‌باشد.

انسان بايد در ميدان مشكلات و سختي‌ها به دنبال حلّ آن‌ها باشد و با صبر و شكيبايي گره‌هاي كور را بگشايد و اگر گره‌ها، كور و باز نشدني بود، از كنار آن مشكلات به زيبايي و بهترين نحو ممكن عبور كند.

توقف در مقابل مشكلات جايز نيست. اگر حلّ مشكل نیز میسّر نبود، بايد آن را به دوش گرفته و به پيش برود. وقتي انسان مي‌تواند اين‌گونه با مشكلات كنار بيايد كه دريا دل باشد و سعۀ‌صدر داشته باشد.

سعۀ صدر یکی از مهم‌ترین و کارآمدترين ابزار موفّقيّت انبياي الهي (عليهم السّلام) است. حضرت موسي(عليه‌السّلام) وقتي که دستور مأموريت اساسي را دريافت کرد، به عنوان اوّلين و مهم‌ترين درخواست، از خداوند متعال تقاضاي شرح صدر کرد.[8]

يقيناً داشتن سعۀ صدر، قدرت تحمّل مشکلات به انسان می‌دهد و او را موفّق مي‌کند و بعد از سختي‌ها و شدائد، آساني و راحتي براي وی فراهم مي‌آورد.

اگر سالک در مواجهه با معضلات پيش‌رو، دلي به مثابۀ دريا نداشته باشد، ناپاکي‌ها و پليدي‌هاي جامعه او را منحرف مي‌کند و به ورطۀ سقوط مي‌کشاند.

هر مانعي راه او را مسدود مي‌کند و او را از حرکت منصرف مي‌نمايد. زيرا آمادگي رويارويي با شدائد و سختي‌ها را نداشته است.

موفّقيت در سير و سلوک و کسب مقامات عاليۀ عرفاني مرهون شرح صدر است. تاريخ اهل معرفت، حاکي از استقامت ورزيدن سالکان الي‌الله و سعۀ صدر آنان در پيمودن مسيري است که از مو باريک‌تر، از شمشير برّنده‌تر و از آتش سوزنده‌تر است.

برگرفته از کتاب سير و سلوک(دفتر مقدماتي) از تأليفات حضرت آيت الله مظاهري

[ملکوت]

پي‌نوشت ها:

1. المزّمّل / 10-1
2. من لايحضره الفقيه، ج 1، ص 481«... يَنَامُونَ فِي أَوَّلِ اللَّيْلِ فَإِذَا ذَهَبَ ثُلُثَا اللَّيْلِ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ فَزِعُوا إِلَي رَبِّهِمْ رَاغِبِينَ رَاهِبِينَ طَامِعِين...»
3. قصص / 77 «وَ ابْتَغِ فيما آتاكَ اللهُ الدّارَ الآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصيبَكَ مِنَ الدُّنيا»
و در آنچه خداوند به تو داده خانه آخرت را بطلب، و سهم خود را از دنيا فراموش مكن.
4. عدة الداعي، ص 41«الدُّعاءُ مُخُّ الْعِبادَة»
5. وسائل الشّيعة، ج 7، ص 28«أفْضَلُ العِبادات الدُّعاء».
6. بقره / 186 «وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادي عَنِّي فَإِنِّي قَريبٌ أُجيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْيَسْتَجيبُوا لي‏ وَ لْيُؤْمِنُوا بي‏ لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُون»
«و چون بندگان من از تو درباره من بپرسند، (بگو) من حتماً (به همه) نزديکم، دعاي دعاکننده را هنگامي که مرا بخواند اجابت مي‌کنم، پس بايد دعوت مرا بپذيرند و به من ايمان آورند، شايد که راه يابند.»
7. النور / 21: «وَ لَوْلا فَضْلُ اللهِ وَ رَحْمَتُهُ ما زَكَي مِنكُم مِن أحَدٍ أبَداً ‌وَلكِنّ اللهُ يُزَكّي مَن يَشاءُ وَاللهُ سَمِيعٌ عَلِيم»
«و اگر فضل و بخشايش خدا بر شما نبود هيچ كس از شما هرگز پاك نمي‌‏شد، و ليكن خداوند هر كه را خواهد پاك مي‌سازد، و خدا شنوا و داناست.»
8. طه 28-25 «رَبِّ اشْرَحْ لي‏ صَدْري وَ يَسِّرْ لي‏ أَمْري وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِساني‏ يَفْقَهُوا قَوْلي‏»
پروردگارا، سينه‏ام را گشاده گردان (صبر و حوصله فراوان به من بده). و كارم را بر من آسان ساز و گِره از زبانم بگشاى، تا سخنم را بفهمند