آیا میدانید در کربلا چه گذشت؟؟؟ همراه با مقتل " قصه ی کربلا "

[گل مريم]

إن شاءالله در این تاپیک وقایعی را که در کربلا رخ داده است، برایتان به نگارش در می آوریم.

امام رضا عليه‏ السلام ضمن حديثي فرموده ‏اند: «گريه کنندگان، بايد بر مثل حسين عليه‏ السلام بگريند، زيرا گريه بر او گناهان بزرگ را مي‏شويد.»

نيز آن حضرت فرموده است: «هرگاه ماه محرم فرامي‏رسيد، پدرم موسي بن جعفر عليه ‏السلام، خندان ديده نمي‏شد و پيوسته اندوهناک بود، تا ده روز سپري مي‏گشت و روز دهم، روز مصيبت و اندوه و گريه ‏اش بود و مي‏گفت: «عاشورا روز شهادت حسين عليه ‏السلام است.»
[وسائل الشيعه، 394/5؛ علل‏الشرائع، 225/2.] .

همچنين آن حضرت فرموده است: «محرم ماهي است که مردم دوران جاهليت هم جنگ را در آن حرام مي‏شمردند، ولي (برخي از) اين امت، در اين ماه، ريختن خون ما را حلال شمردند و احترام ما را هتک کردند و زن و فرزندان ما را به اسارت بردند و چادرهامان را آتش زدند و اشياي قيمتي ما را به غارت بردند و احترام پيامبر خدا صلي الله عليه و آله را درباره‏ ي ما نديده گرفتند.
روز شهادت حسين عليه‏ السلام، پلک‏هامان را خست و اشک ما را روان ساخت و عزت‏مان را در سرزمين کرب و بلا (اندوه و گرفتاري) به خواري مبدل ساخت و براي هميشه، روزگار اندوه و گرفتاري را براي ما به ارث گذارد؛ بنابراين گريه کنندگان، بايد بر مثل حسين عليه‏ السلام بگريند؛ زيرا گريستن بر آن حضرت گناهان بزرگ را مي‏شويد».

[همان، 392/5؛ أمالي، صدوق، 64. ]


سرشک خوبان در سوگ سالار شهيدان

[گل مريم]

حجم خسارات و تلفات دشمن بغايت سنگين و زياد بود.

ياران امام عليه‏ السلام با وجود کمي تعدادشان دشمن را تار و مار کرده و ضربات مهلکي بر آنها وارد آورده بودند بگونه‏ اي که بعضي از مورخين گفته ‏اند:

خانه ‏اي در کوفه نبود مگر آنکه از آن صداي نوحه و گريه بلند بود. در بعضي از مقاتل تعداد کشتگان لشکر عمر بن سعد را هشت هزار و هشتاد نفر ذکر نموده ‏اند [1] .

البته با توجه به شجاعت فوق‏ العاده‏ ي امام عليه‏ السلام و برادران و فرزندان و ديگر عزيزان او، و نيز ايثار و فداکاري اصحاب آن حضرت، اين تعداد مبالغه ‏آميز بنظر نمي‏رسد، بعنوان نمونه تنها امام عليه‏ السلام يکهزار و نهصد و پنجاه تن را به قتل رسانيده است [2] ؛

همچنين حضرت عباس بن علي عليه‏ السلام وقتي يک تنه حمله نمود به شريعه که از آن چهار هزار نفر محافظت مي‏نمودند همه از هم گسيختند و تعداد زيادي از آنان به خاک مذلت غلطيدند [3] که تعداد مقتولين را قبل از ورود به شريعه بر حسب آنچه روايت شده است هشتاد نفر ذکر کرده ‏اند [4] ؛

و لشکر دشمن در برابر حضرت علي اکبر عليه‏ السلام ناتوان و حيران مانده بود و با آنکه تشنه کام بود صد و بيست نفر را به قتل رساند [5] ، که بعضي اين تعداد را دويست نفر ذکر کرده ‏اند [6] .

و همينطور ديگر عزيزان از اهل ‏بيت و اصحاب شجاع و فداکار امام عليه‏ السلام. [ صفحه 401]

---

[1] حياة الامام الحسين 315 /3.
[2] مناقب ابن شهر آشوب 110 /4.
[3] مقتل الحسين مقرم 268.
[4] بحارالانوار 41 /45.
[5] نفس المهموم 309.
[6] مقتل الحسين مقرم 259.

[گل مريم]

درباره‏ ي سن آن بزرگوار گفته شده است که در روز شهادت پنجاه و هشت سال داشت که هفت سال را در کنار جدش رسول خدا و سي سال با پدرش اميرالمؤمنين و ده سال نيز با برادرش امام حسن عليه‏ السلام و مدت خلافت حضرت بعد از برادرش يازده سال بوده است [1] .

---

[1] ارشاد شيخ مفيد 133 /2؛ انساب الاشراف 219 /3.
و اقوال ديگري در سن مبارک آن حضرت وجود دارد که به برخي از آنها اشاره مي‏کنيم:
مسعودي مي‏گويد حسين مقتول شد در حالي که از عمرش پنجاه و پنج سال گذشته بود (مروج الذهب 62 /3).
طبري شيعي مي‏گويد: امام حسين عليه‏ السلام در هنگام شهادت پنجاه و هفت سال از عمر شريفش گذشته بود (دلائل الامامة 70).
ابن جوزي مي‏گويد: حسين صلوات ‏الله ‏عليه روز عاشورا که مصادف با جمعه بود، در محرم سال شصت و يک از هجرت شهيد شد در حالي که از عمرش پنجاه و پنج ماه گذشته بود (صفه الصفوة 387 /1).
و ابوالفرج اصفهاني نيز سن مبارک آن حضرت را پنجاه و شش سال و چند ماه ذکر است که قبلا در قسمت «تاريخ شهادت» به آن اشاره کرديم. (مقاتل الطالبيين 78).

[گل مريم]

عمر بن سعد لعنة الله علیه سر مقدس امام عليه‏ السلام را در همان روز (روز عاشورا) بوسيله‏ ي خولي بن يزيد اصبحي و حميد بن مسلم ازدي نزد عبيدالله بن زياد فرستاد! [1]

پس خولي بن يزيد با آن سر مقدس به کوفه آمد و به جانب قصر عبيدالله رفت، چون درب قصر را بسته يافت بسوي خانه‏ ي خود آمد و آن سر مقدس را زير طشتي قرار داد!

هشام مي‏گويد: پدرم براي من از نوار دختر مالک (همسر خولي) نقل کرد که [ صفحه 402] گفت:

شب هنگام ديدم خولي چيزي را به خانه آورده زير طشت پنهان مي‏کند از او سؤال کردم: اين چيست؟ گفت: چيزي براي تو آوردم که هميشه بي‏ نياز باشي! اينک سر حسين در سراي توست.

نوار گفت: به او گفتم: واي بر تو! مردم زر و سيم به خانه مي‏آورند و تو سر پسر دختر پيامبر؟! بخدا سوگند هرگز با تو در يک خانه زندگي نمي‏کنم،

و از بستر برخاستم و به صحن خانه رفتم، بخدا سوگند که نوري را ديدم همانند ستون از آسمان تا آن طشت پيوسته بود و مرغان سفيدي را نيز ديدم که بر گرد آن طشت تا بامداد مي‏چرخيدند، و چون صبح شد خولي آن سر را نزد عبيدالله بن زياد برد [2] .

به خولي گفت آن زن پارسا: کرا باز از پا درآورده ‏اي؟!
که در اين دل شب چو غارتگران برايم زر و زيور آورده ‏اي
به همراهت امشب چه بوي خوشي‏ست مگر بار مشک تر آورده ‏اي؟!
چنان کوفتي در، که پنداشتم ز ميدان جنگي، سر آورده ‏اي!
چو دانست آورده ‏سر، گفت: آه! که مهمان بي‏ پيکر آورده ‏اي!
چو بشناخت سرا را، بگفت: اي عجب! سري با شکوه و فر آورده ‏اي
بميرم، در اين نيمه شب از کجا سر سبط پيغمبر آورده ‏اي؟!
چه حقي شده در ميان پايمال که تو رفته ‏اي داور آورده ‏اي؟! [ صفحه 403]
گل آتش ست اين، که از کوه طور تو با خاک و خاکستر آورده ‏اي (نگارنده)!
با گفتن اين رثا خروش از ملايک برآورده‏ اي [3] .

---

[1] المهلوف 60.
[2] تاريخ طبري 445 /5. بعضي نوشته‏ اند: حامل سر امام به نزد عبيدالله بن زياد مردي بنام بشر بن مالک بود. و چون آن سر مقدس را نزد عبيدالله نهاد گفت: املا رکابي فضة و ذهبا فقد قتلت الملک الکحجبا «مرکبم را از سيم و زر سنگين بار کن، که من پادشاه با فروشکوهي را کشتم». ابن ‏زياد از کلام او در غضب شد و گفت: اگر مي‏دانستي که او چنين است، پس چرا او را کشتي؟! بخدا سوگند چيزي به تو ندهم و تو را به او ملحق کنم. پس گردن او را بزد. (کشف الغمه 231 /2).
[3] شعر از آقاي عبدالعلي نگارنده (نگارنده) است.

[گل مريم]

عمر بن سعد فرمان داد که سرهاي ديگر ياران و اصحاب امام را از بدنها جدا ساخته!

و خاک و خون از آنها شسته و اين هفتاد و دو سر را باغ شمر بن ذي ‏الجوشن و قيص بن اشعث و عمرو بن حجاج به کوفه فرستاد [1] .

و روايت شده است که قبائل آن سرهاي مقدس را بين خود تقسيم کردند:
1- قبيله‏ ي کنده که رئيس آنها قيس بن اشعث بود، سيزده سر!
2- قبيله‏ ي هوازن به فرماندهي شمر بن ذي ‏الجوشن، دوازده سر!
3- قبيله‏ ي تميم، هفده سر!
4- قبيله‏ ي بني ‏اسد، شانزده سر!
5- قبيله‏ ي مذحج، هفت سر!
6- باقيمانده از مردم، سيزده سر! [2] .

---

[1] ارشاد شيح مفيد 113 /2.
[2] الملهوف 60.

[گل مريم]

عمر بن سعد بعد از شهادت امام حسين عليه‏ السلام، دو روز ديگر در کربلا ماند آنگاه بسوي کوفه کوچ کرد و دختران و خواهران و کودکان امام را هم با خود به کوفه برد در حالي که علي بن الحسين همچنان مريض بود [1] . [ صفحه 404]

و در نقل ديگري آمده است که: عمر بن سعد لعنه الله روز عاشورا و روز ديگر را يعني روز يازدهم تا زوال آفتاب در کربلا ماند و کشتگان خود را جمع ‏آوي نمود و بر آنها نماز خواند و دفن نمود! و بدن مقدس حسين عليه السلام و يارانش را همانگونه بر روي خاک افتاده رها کرد! آنگاه به حميد بن بکير احمري دستور داد که در ميان لشکر براي حرکت بسوي کوفه فرياد بزند [2] .

---

[1] کامل ابن اثير 81 /4.
[2] نفس المهموم 385؛ ولي در کامل ابن ‏اثير 81 /4 آمده است که عمر بن سعد بعد از شهادت امام حسين عليه‏ السلام دو روز در کربلا ماند و سپس بسوي کوفه حرکت کرد.

[گل مريم]

با بررسي و تفحص در کتابهاي مقتل و مصادر مختلف، بطور دقيق در جائي نيافتم که آمار زنان و کودکان از بني‏ هاشم و غير بني‏ هاشم که بهمراه امام حسين عليه‏ السلام به کربلا آمده بودند

و بعد از شهادت امام عليه‏ السلام آنان را اسير و به کوفه بردند، چقدر بوده است. و ما تعدادي از اسيران بني‏ هاشم و غير بني‏ هاشم را بطور پراکنده از مصادر جمع ‏آوري نموديم که ذيلا نامهان آنان را مي‏آوريم:

[گل مريم]

1- امام علي بن الحسين زين ‏العابدين عليه‏ السلام

2- امام محمد بن علي بن الحسين عليه‏ السلام [1] .

3- حسن بن الحسن عليه‏ السلام [2]

4- محمد الاصغر بن علي بن ابي‏ طالب؛ بنا بر قولي [3] .[ صفحه 405]

5- عمر بن الحسن بن علي بن ابي‏ طالب [4] .

6- زيد بن الحسن بن علي بن ابي‏ طالب [5] .

7- فرزند مسلم بن عقيل. 8-

فرزند ديگري از مسلم بن عقيل [6] .

---

[1] العقد الفريد 171 /4.
[2] مناقب ابن شهرآشوب 113 /4.
[3] مناقب ابن شهر آشوب 113 /4.
[4] مقاتل الطالبيين 119؛ و در بحارالانوار 143 /45 عمرو بن الحسن ثبت شده است.
[5] مقاتل الطالبيين 119.
[6] امالي شيخ صدوق، مجلس 19، حديث 2.در اين حديث نام اين دو طفل ذکر نشده است، ولي مرحوم مقرم در کتاب الشهيد مسلم بن عقيل 189 از رياض الاحزان نقل کرده است که نام آنان محمد و ابراهيم بوده است.

[گل مريم]

1- حضرت زينب کبري عليها السلام دختر حضرت اميرالمؤمنين عليه‏ السلام، او بهمراه برادرش امام حسين عليه‏ السلام در کربلا بود و از آنجا بهمراه ديگر اسيران به شام رفت [1] .

2- ام ‏کلثوم که او زينب صغري مي‏باشد، او با برادرش حسين عليه‏ السلام به کربلا آمد و با حضرت سجاد عليه‏ السلام به شام و از آنجا به مدينه رفت [2] .

3- فاطمه دختر اميرالمؤمنين عليه‏ السلام [3] .

4- فاطمه دختر امام حسين عليه‏ السلام [4] .

5- سکينه دختر امام حسين عليه‏ السلام [5] .

6- رباب دختر امرء القيس، همسر امام حسين عليه‏ السلام [6] . [ صفحه 406]

7- دختر چهار ساله از امام حسين عليه‏ السلام (رقيه) [7] .

8- رقيه همسر مسلم بن عقيل.

9- دختر مسلم بن عقيل [8] .

10- خوصاء که مشهور به «ام ‏الثغر» مي‏باشد، همسر عقيل و مادر جعفر بن عقيل، و در کربلا بهمراه فرزندش آمده بود [9] .

11- ام ‏کلثوم صغري، دختر عبدالله بن جعفر و زينب کبري که بهمراه شوهرش قاسم بن محمد جعفر به کربلا آمد و شوهرش شهيد شد [10] .

12- رمله مادر قاسم فرزند امام حسن مجتبي عليه‏ السلام [11] .

13- شهربانو مادر طفلي است که از خيمه ‏ها بيرون آمد و هاني بن ثبيت او را شهيد کرد [12] ؛ و اين بانو غير از مادر حضرت سجاد عليه‏ السلام است.

14- ليلي دختر مسعود بن خالد تميمي، مادر عبدالله اصغر که در کربلا شهيد شد [13] ؛ و اين بانو از همسران اميرالمؤمنين عليه‏ السلام است و غير از ليلي مادر حضرت علي اکبر است.

15- فاطمه دختر امام حسن مجتبي عليه‏ السلام و مادر حضرت باقر عليه‏ السلام که بهمراه امام زين ‏العابدين عليه‏ السلام به کربلا آمد و جزو قافله‏ ي اسيران به شام رفت [14] . [ صفحه 407]

---

[1] تنقيح المقال 79 /3.
[2] تنقيح المقال 73 /3.
[3] رياحين الشريعه 307 /3.
[4] العقد الفريد 171 /4.
[5] مقاتل الطابيين 119.
[6] کامل ابن ‏اثير 88 /4.
[7] نفس المهموم 456.
[8] رياحين الشريعه 255 /4.
[9] رياحين الشريعه 317 /3.
[10] تنقيح المقال 24 /2.
[11] ابصار العين 130.
[12] رياحين الشريعه 309 /3.
[13] رياحين الشريعه 308 /3.
[14] رياحين الشريعه 15 /3.

[گل مريم]

1- حسنيه خدمتکار حضرت زين ‏العابدين عليه‏ السلام که بهمراه پسرش منجح به کربلا آمد، پس منجح به درجه ‏ي رفيعه‏ي شهادت رسيد [1] . 2

- همسر عبدالله بن عمير کلبي که بهمراه شوهرش به کربلا آمد و شوهرش را به دفاع از اهل ‏بيت ترغيب مي‏کرد، و عبدالله خواست او را بازگرداند، نپذيرفت؛ امام حسين عليه‏ السلام او را به خيمه بازگرداند [2] .

3- فکيهه مادر قارب بن عبدالله بن اريقط. قارب بهمراه مادرش فکيهه- که خادمه‏ ي رباب همسر امام حسين عليه‏ السلام بود- به مکه و از آنجا به کربلا آمد، و در حمله‏ ي اول شهيد گرديد [3] .

4- بحريه دختر مسعود خزرجي که همراه شوهرش جنادة بن کعب و فرزندش عمرو بن جناده به کربلا آمد، پس شوهر و فرزندش هر دو شهيد شدند [4] .

5- کنيز مسلم بن عوسجه‏ ي اسدي که بعد از شهادت مسلم بن عوسجه فرياد مي‏زد: «يابن عوسجتاه! يا سيداه [5] . و بعضي او را ام‏خلف زوجه‏ ي مسلم بن عوسجه ذکر کرده ‏اند [6] . 6

- فضه‏ ي خادمه که در بعضي از روايات آمده است که در کربلا حضور داشته است [7] .

اين تعداد از اسيران را در مصادر ذکر شده- اعم از بني ‏هاشم و غير آنان- يافتم، و ممکن است تعداد اسيران بيش از مقدار ذکر شده باشد ولي ارباب مقاتل متعرض ذکر [ صفحه 408] آنها نشده ‏اند، و شاهد بر اين امر اين است که ما تعداد اسيران بني ‏هاشم را از مردان هشت نفر ذکر کرده ‏ايم در حالي که ابن عبد ربه نقل کرده است که فقط از بني‏ هاشم دوازده نفر نوجوان اسير شده ‏اند [8] .

لازم به يادآوري است که از مردان غير بني‏ هاشم در ميان اسيران نام کسي را در مصادر تاريخي نيافتيم، فقط شخصي بنام مرقع بن ثمامه‏ ي اسدي که پس از مبارزه با سپاه کوفه و تمام شدن تيرهايش او را دستگير و نزد عمر بن سعد آوردند، اقوام و خويشان او که در سپاه کوفه بودند وساطت کردند تا او را نکشند، پس او را بهمراه اسيران به کوفه آوردند و عبيدالله او را به «زاره» تبعيد نمود [9] .

و نقل شده است که: چون اسيران را به کوفه آوردند عيالات و زنان غير از بني ‏هاشم خويشان آنان در کوفه نزد عبيدالله رفته و تقاضاي آزادي آنها را نمودند، او دستور آزادي آنان را داد و بقيه‏ ي اسيران از بني‏ هاشم را به اسارت به شام فرستاد [10] .

---

[1] تنقيح المقال 247 /3؛ رياحين الشريعه 318 /3.
[2] تنقيح المقال 201 /2.
[3] تنقيح‏ المقال 18 /2.
[4] تنقيح‏ المقال 327 /2.
[5] نفس‏المهموم 265.
[6] رياحين الشريعه 305 /3.
[7] کافي 465 /1.
[8] العقد الفريد 171 /4.
[9] کامل ابن ‏اثير 80 /4.
[10] ابصار العين 133.

[گل مريم]

عمر بن سعد، خود با بازماندگان حسين آماده ي رفتن شد، گليم‏ها بر جهاز شتران انداخته و زنان را بر آنها سوار کردند و کاروانيان به هنگام ترک سرزمين کربلا با آنهمه داغها و مصيبتها و با خاطراتي که از عزيزان خود به خاطر داشتند، آن سرزمين را ترک مي‏کردند.

فرزندان و خواهران امام حسين عليه‏ السلام و ديگر بازماندگان از اهل ‏بيت و نيز زنان و کودکان بعضي ياران امام را بر شترهاي بي‏ محمل نشانيدند در حاليکه سر و روي آنان باز بود و حرمت عترت رسول ‏الله صلي الله عليه وآله وسلم را نگاه نداشتند و آنان را همچون اسيران [ صفحه 409] اجنبي به اسارت بردند و حريم خدا را در اين مورد نيز شکستند.

در اين مقام شاعر گفته: يصلي علي المبعوث من آل ‏هاشم و يغزي بنوه ان ذا لعجيب [1] .

و ديگري گفته است: اترجو امة قتلت حسينا شفاعة جده يوم الحساب [2] [3] .

البته دينوري مي‏گويد: زنان و دختران را در کجاوه‏هاي روپوش ‏دار نشانيدند [4] (که اي کاش اين نقل صحيح باشد).

---

[1] «بر پيامبر که از آل ‏هاشم است درود مي‏فرستند، و فرزندان او را مي‏کشند و اين شگفت ‏آور است».
[2] «آيا امتي که حسين را کشتند، اميد شفاعت جد او را روز قيامت دارند.».
[3] الملهوف 60.
[4] نفس المهموم، ترجمه شعراني 275.