درس سی و سه تکمیلی(بررسی آیات 88 سوره بقره)+ توضیح حرف اضراب

[هندیانی]

سلام بر شما قرآن دوستان گرامی
حلول ماه مبارک رمضان بر شما مبارک باد
ابتدا از وقفه ای که در بررسی آیات پیش آمد، عذر خواهی میکنم و ان شاءالله تصمیم داریم هر روز در ماه مبارک رمضان به بررسی آیات شریف ی سوره مبارکه ی بقره بپردازیم


آیه امروز:


اعوذ باللّه من الشّیطان الرّجیم

وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ ۚ بَل لَّعَنَهُمُ اللَّـهُ بِكُفْرِ‌هِمْ فَقَلِيلًا مَّا يُؤْمِنُونَ ﴿٨٨﴾

[هندیانی]

اعوذ باللّه من الشّیطان الرّجیم

وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ ۚ بَل لَّعَنَهُمُ اللَّـهُ بِكُفْرِ‌هِمْ فَقَلِيلًا مَّا يُؤْمِنُونَ ﴿٨٨﴾

نگرشی بر واژه ها و تفسیر

غلف»: غلاف، پوشش.
«لعنهم»: آنان را از مهر و رحمت خويش دور ساخت.

«و قالوا قلوبنا غلفٌ»
و گفتند: دلهاى ما در غلاف و پوششى است‏
اين آيه شريفه نيز ادامه سرگذشت يهود است و ادّعاهاى زشت و عملكرد ناهنجار آنان را ترسيم مى‏كند. آنان براى نپذيرفتن حق مى ‏گفتند: «دلهاى ما هرگز استعداد و قابليت پذيرش آيات خدا را ندارد؛ از اين رو نويد و هشدارت سودى نخواهد بخشيد».
آنان همانند اين دروغ رسوا، سخنان ديگرى نيز دارند؛
ازجمله:
«... قُلُوبُنا فى‏ اَكِنَّةٍ مِمّاتَدْعُونا اِلَيْهِ وَ فى‏ آذانِنا وَقْرٌ ...»
... دلهاى ما از آنچه تو ما را به ‏سوى آن مى‏ خوانى، سخت در پوشش است و در گوشهاى ما گرانى و سنگينى است...

يكى از دانشمندان مى‏ گويد: «هرگاه به ابزار شناخت و دريافت سازمان وجود انسان همچون دستگاه شنوايى، بينايى، تا دستگاه تعقّل و انديشه، نسبت نادانى داده شود، منظور اين است كه مانع يا موانعى سر راه دريافت درست آنها است»؛ بسان آياتى كه ترسيم شد.
و نيز نظير اين آيه شريفه كه مى‏ فرمايد:
«اَفَلا يَتَدَبَّرُونَ ‏الْقُرْآنَ اَمْ عَلى‏ قُلُوبٍ اَقْفالُها؟»
پس آيا در قرآن نمى‏ انديشند يا بر دلهايشان قفلهاست؟
چرا كه قفل مانع گشوده‏ شدن درب خانه و ورود به اندرون آن است.

و مانند اين آيه شريفه كه:
«لَقالُوا اِنَّما سُكِّرَتْ اَبْصارُنا بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَسْحُورُون.»
گفتند: ديدگان ما را افسون كرده ‏اند؛ بلكه ما مردمى افسون شده ‏ايم.

و اين آيه شريفه كه:
«الَّذينَ كانَتْ اَعْيُنُهُمْ فى‏ غِطاءٍ عَنْ ذِكْرى‏ وَ كانُوا لايَسْتَطيعُونَ سَمْعَاً.»
آنان كه ديدگانشان از ياد من در پوششى بوده است و توان شنيدن نداشته ‏اند.

همچنين اين آيه شريفه كه:
«... بَلْ هُمْ مِنْها عَمُونَ.»
... بلكه آنان از شناخت و دريافت آن كورند.

اين بود معناى «قلوبنا غلفٌ»، درصورتيكه به همان قرائت مشهور معنا شود؛ امّا اگر «لام» در «غلف» را مضموم تصوّر كنيم، معناى آيه عبارت خواهد بود از: «يهود گفتند: دلهاى ما كانون دانش و شناخت است؛ از اين رو، آياتى را كه ازسوى خدايت آورده‏ اى، اگر براستى قابل درك و شناخت بودند، مى‏ فهميديم.

«بل لعنهم‏ اللَّه بكفرهم»
بلكه خدا آنان را بخاطر كفرشان لعنت كرده [و از رحمت و هدايت خويش دور ساخته‏] است‏
اين فراز از آيه شريفه بيانگر اين حقيقت است كه مطلب آنگونه كه آنها ادّعا مى‏كنند، نيست؛ بلكه آنان بخاطر حق‏ ستيزيشان از رحمت خدا و هدايت او دور شده ‏اند و خدا آنان را مطرود ساخته است.

«فقليلاً مايؤمنون»
پس اندكى ايمان مى‏ آورند
در تفسير اين جمله، برخى گفته‏ اند: منظور اين است كه ايمان آنان به ‏سبب زيرپانهادن دستورهاى تورات و نويدهاى آن درمورد پيامبر اسلام(ص)، ناچيز است؛ گرچه مدّعى شناخت خدا و صفات او، و ايمان به معاد باشند.
امّا محقّقان معتقدند منظور اين است كه آنان از اساس ايمان ندارند.
و عدّه ‏اى نيز گفته‏ اند: واژه «قليلاً» ممكن است بعنوان حال آمده باشد؛ در اينصورت معناى آيه چنين مى‏ شود كه: جز چند نفرى از آنان، همچون عبداللَّه بن سلام و يارانش، ايمان ندارند.
(مجمع البیان)

[هندیانی]

اعوذ باللّه من الشّیطان الرّجیم

وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ ۚ بَل لَّعَنَهُمُ اللَّـهُ بِكُفْرِ‌هِمْ فَقَلِيلًا مَّا يُؤْمِنُونَ ﴿٨٨﴾

و اما نکات قواعدی آیه:

در این آیه جملات فعلیه

قالوا
لعن
یؤمنون

و جمله اسمیه
قلوبنا غلف

نکته ای که در آیه وجود داره
حرف بَل است.
بل حرف اضراب است
یعنی
اضراب یعنی بازگشت از حکم، یا صفت بر این که باطل کند یا طلب فهم و ادراک کند و با حرف بَل می آید و بَل معنی اَو( یا)، یا اَم(آیا) و علی(بر) میدهد
و دو نوع است:
نوع اول: ابطالی
یعنی این که معنای آن نفی حکم سابق قبل از حرف اضراب (بَل، اَم) و تثبیت حکم بعد آن است.
هرگاه پیش از جمله ای بیاید حرف ابتداء باشد و مفهوم آن باطل کردن معنی ماقبل خود است.

مثل:
الارض ثابته بل تتحرک
یعنی زمین ثابت است (نه) بلکه حرکت می کند
اینجا ثابت بودن زمین را نفی کرده است
یا

أَمْ يَقُولُونَ بِهِ جِنَّةٌ ۚ بَلْ جَاءَهُم بِالْحَقِّ وَأَكْثَرُ‌هُمْ لِلْحَقِّ كَارِ‌هُونَ (قرآن 70/23) که در این آیه گفته ٔ «به جنة» باطل ، و نقیض آن مقرر شده است .
یعنی اینطور نیست که او دیوانه باشد بلکه برای اونها حق را آورده است.

یا همین ایه مورد بحث


وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ ۚ بَل لَّعَنَهُمُ اللَّـهُ
می گویند دل های ما در غفلت است. نه اینطور نیست بلکه خدا به سبب کفرشان نفرینشان کرده

پس در این آیه: بل حرف اضراب و ابتدا است.

نوع دوم انتقالی است:
یعنی
یعنی بل باعث میشود انتقال صورت بگیرد از حکمی به حکم جدید بدون این که حکم سابق رو باطل کند

یعنی از غرضی به غرضی دیگر،

مثل آیات:


قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَكَّىٰ ﴿١٤﴾ وَذَكَرَ‌ اسْمَ رَ‌بِّهِ فَصَلَّىٰ ﴿١٥﴾ بَلْ تُؤْثِرُ‌ونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا ﴿١٦﴾ وَالْآخِرَ‌ةُ خَيْرٌ‌ وَأَبْقَىٰ ﴿١٧﴾(سوره اعلی)
یعنی کسی که از زشتی ها خودشو پاک کند رستگار میشود و کسی که خدا رو یاد کند نماز میگزارد بلکه شما منکران لجوج اینطور نیستید شما زندگی دنیا رو انتخاب میکنید
اینجا حکم قبل باطل نشده است.

وَلَدَيْنَا كِتَابٌ يَنطِقُ بِالْحَقِّ ۚ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ﴿٦٢﴾ بَلْ قُلُوبُهُمْ فِي غَمْرَ‌ةٍ مِّنْ هَـٰذَا وَلَهُمْ أَعْمَالٌ مِّن دُونِ ذَٰلِكَ هُمْ لَهَا عَامِلُونَ ﴿٦٣﴾ (سوره مؤمنون)

[هندیانی]

اعوذ باللّه من الشّیطان الرّجیم

وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ ۚ بَل لَّعَنَهُمُ اللَّـهُ بِكُفْرِ‌هِمْ فَقَلِيلًا مَّا يُؤْمِنُونَ ﴿٨٨﴾

نکته ی بعدی

بکفرهم: باء سببیه
و
نقش قلیلا است

مفعول مطلق است یعنی جانشین مفعول مطلق، پس صفت است
یعنی یؤمنون ایمانا قلیلا

قلیلا با ما زاید اومده و معنای قِلّت رو میرسونه

یعنی خیلی کم ایمان می آورند

غلف: جمع اَغلف و صفت مشبهه
کفر: مصدر سماعی



اعوذ باللّه من الشّیطان الرّجیم

وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ ۚ بَل لَّعَنَهُمُ اللَّـهُ بِكُفْرِ‌هِمْ فَقَلِيلًا مَّا يُؤْمِنُونَ ﴿٨٨﴾
و گفتند: دل های ما در غلاف است، بلکه(اینطور نیست) نفرین کرد ایشان را خداوند به سبب کفرشان، پس خیلی کم ایمان می آورند.

[هندیانی]

ممنون از این که وقت گذاشتید

و التماس دعا