اقسام ورثه
ارث برندگان از دارايى برجاى مانده، سه گروه اند:
1. فرزند، كه از ارث برى فرزندزاده يا نواده و برادر و خواهرزاده جلوگيرى مى نمايد؛ هم چنان كه از ارث بردن خويشاوندان پدر، همانند عمو، عمّه، خاله و دايى جلوگيرى مى كند. و نيز از ارث بردن پدر و مادر ميّت در بيشتر از يك ششم مال مانع مى شود، مگر اينكه ميّت يك يا دو دختر داشته باشد كه در اينصورت از آن چه از سهام زياد آمد، سهمى هم به پدر و مادر مى رسد.
2. پدر و مادر ميّت كه مانع از ارث برى خويشاوندان خويش، همچون برادر، خواهر و پدر و مادر خود مى گردند.
3. زن و شوهر، از ارث برى ديگران جلوگيرى نمى كنند؛ و فرزندزاده، درصورتِ نبودِ فرزند، جانشين او در ارث مى شود و نقش فرزند را در جلوگيرى از ارث برى ديگران دارد؛ و كسانى كه نزديكترند، از آنان كه دورترند، حقّ تقدّم دارند؛ و نيز فرزند برادر و خواهر درصورتِ نبودِ خودِ آنان، جانشين آنان در ارث مى شود و با پدربزرگ و مادربزرگ شريك مى شود.
ميراث نسب
ميراث نسب بر دو نوع است:
1. به فرض،
2. به قرابت.
1- ارث برخاسته از فرض ارثى است كه مقدار آن در قرآن مقرّر گرديده و ثابت است؛ و كسانى از اين نوع ارث بهره مند مى شوند كه پيوند خويشاونديشان با ميّت يكسان است، بسان دختر يا دخترانى كه با پدر و مادر و يا يكى از آن دو همراه باشند، چرا كه هر يك بطور مستقيم و بيواسطه با ميّت پيوند دارند، از اين رو هرگاه يكى از آنان به تنهايى وارث ميّت شود، همه دارايى برجاى مانده، از آنِ اوست كه، بخشى را به فرض مى برد و بخشى را به قرابت. و هر گاه همگى با هم باشند، هريك سهم خويش را مى برد و باقيمانده دارايى نيز به نسبت سهمشان ميان آنان تقسيم مى شود.
و اگر دارايى بجا مانده به سبب وجود زن يا شوهر از سهام كم بيايد، آن كاهش متوجّه دختر يا دختران مى شود، نه پدر و مادر يا زن و شوهر.
ممكن است در موردى ورثه ميّت تنها از كلاله پدرى، يا مادرى، يا كلاله پدرى و مادرى گرد آيند، چرا كه خويشاوندى همه آنان با ميّت يكسان است؛ در اينصورت اگر دارايى بر جاى مانده از سهام آنان زياد آمد، اضافه آن را به كلاله مادرى و پدرى يا پدرى تنها مى دهند، نه به كلاله مادرى تنها.
از سهم زن و شوهر هيچگاه چيزى كم نمى شود؛ بنابر اين، هرگاه كلاله پدرى يا مادرى گردآيند، سهم كلاله مادرى درصورتيكه يك تن باشد، يك ششم و اگر چند تن باشد، يك سوّم است و باقيمانده دارايى ميّت از آنِ «كلاله» پدرى است؛ و با بودن كلاله پدرى و مادرى، كلاله پدرىِ تنها ارث نمى برد.