ردِّ مظالم و نحوه محاسبه و پرداخت آن

[از خاک تا افلاک]

منظور از رد مظالم اموالی از دیگران در دست انسان است که اگر صاحبش را می شناسد باید به او برگرداند یا حلالیت بطلبد. و اگر به هیچ وجه انسان صاحبان آن ها را نمی شناسد، چه خود آن اموال باقی باشد و یا توسط شخص مصرف شده باشد و تا جایی که انسان می تواند صاحبان آن ها را پیدا کند و اموال شان را به آنها بازگرداند، و اگر پیدا کردن صاحبان آن ها ممکن نیست، در این صورت با اجازه مرجع تقلید اموال و یا قیمت آن ها را (در صورتی که اموال از بین رفته باشد) به فقرا صدقه بدهد.



چگونگی محاسبه:

در محاسبه رد مظالم، اگر شخص مقدار آن را می داند همان مقدار را در صورت نومیدی از یافتن صاحبان آن با اجازه مرجع تقلید، صدقه بدهد، اگر مقدار آن را نمی داند به هر مقداری که یقین دارد، آن را صدقه بدهد. اگر مقدار را به هیچ وجه نمی داند باید یک پنجم مالی که در آن حرام قرار دارد را به نیت ادای وظیفه اعم از خمس و صدقه با اجازه مرجع تقلید صدقه بدهد.(۱)


_در مسائل فوق تفاوتی میان فتاوای امام خمینی و آیت الله وحید نیست، تفاوت در این جا است که اگر بعد از آن که شخص اموال را به نیت صاحبش صدقه داد صاحب مال پیدا شد حکم چیست؟
طبق فتوای امام خمینی بنابر احتیاط واجب باید مقدار مال را به صاحب مال بدهد. طبق فتوای آیت الله وحید خراسانی لازم نیست چیزی به صاحب مال بدهد.(2)

_ اگر ورثه می دانند میان اموال میت مال حرام وجود دارد، چنانچه صاحبان شان را می شناسند اموال شان را به صاحبان آن ها بازگردانند، اگر صاحبان اموال را نمی شناسند و امکان شناسایی آن ها هم وجود ندارد باید با اجازه مرجع تقلید به مقداری که یقین دارند مال دیگران است را به فقرا صدقه بدهند، اگر مقدار را هم نمی دانند یک پنجم اموال را به با اجازه مرجع تقلید به نیت قصد ادای وظیفه اعم از خمس و صدقه به فقرا صدقه بدهند.

اگر میت وصیت کرده باشد که فلان مبلغ بابت رد مظالم بدهند، لازم است آن مبلغ را با اجازه مرجع تقلید به فقرا صدقه بدهند، در این صورت حتی اگر مقدار مال مورد وصیت بیش از ثلث مال میت باشد باید به آن عمل شود.
اگر ورثه نمی دانند که در مال میت مال حرامی وجود دارد یا نه؟ و میت وصیت هم نکرده باشد ولی ورثه احتمال می دهند که در مال میت مال حرامی وجود داشته باشد، در این فرض لازم نیست چیزی بابت رد مظالم به فقرا صدقه بدهند، اما اگر به نیت رد مظالم و یا صدقه از جانب میت به فقرا اموالی را صدقه بدهند مستحب است.(3)

---

۱. آیت الله وحید خراسانی، توضیح المسائل، مسأله های ۲۵۹۱، ۱۸۲۲، ۱۸۲۴. سوال از دفتر آیت الله وحید خراسانی (شماره تلفن: ۷۷۴۰۶۱۱-۰۲۵۱)؛ امام خمینی، توضیح المسائل، مسأله های ۲۵۸۱، ۱۸۱۳، ۱۸۱۵.
۲. امام خمینی، توضیح المسائل، مسأله ۱۸۱۷؛ آیت الله وحید خراسانی، توضیح المسائل، مسأله ۱۸۲۶، ۲۵۹۱.
۳. آیت الله وحید خراسانی، توضیح المسائل، مسأله های ۲۷۲۸، ۲۷۱۰؛ امام خمینی، توضیح المسائل، مسأله های ۲۷۰۱، ۲۷۱۹





.