معارف قرآن جلد یک (معارفی از سوره حمد و بقره و آل عمران)

[گل مريم]

☘️ #معارف_‌قرآن_ج_‌1_نویسنده_ج� �عی_از_نویسندگان

🍀#فصل_اول:
🌸#معارفى_از_سوره_حمد:
سوره حمد داراى هفت آيه و در مكه نازل شده است؛ البته به عقيده بعضى از مفسران دو مرتبه نازل شده، بار اول در مكه و بار دوم در مدينه به هنگام تغيير قبله. اين سوره نامهاى متعددى دارد، مانند حمد (چون مشتمل بر حمد و ثناى خداست)، فاتحة الكتاب (زيرا قرآن با آن آغاز مى‌شود)، امّ الكتاب (چون مقدم بر ساير سوره‌ها بوده و همه معارف قرآن به آن برگشت مى‌كند)، السّبع المثانى (زيرا داراى هفت آيه بوده و در هر نماز واجب و مستحب دو مرتبه خوانده مى‌شود). سوره حمد برخلاف سوره‌هاى ديگر كه همه از زبان خداست، به نيابت و از زبان بندگان بوده، آيين بندگى و مناجات را مى‌آموزد و از اين رو بسيار تربيت كننده است و روش صحيح حمد و ستايش كردن را به بنده مى‌آموزد و در هر نماز (به استثناى نماز ميت) خواندن آن لازم است.
در اهميت اين‌سوره همين بس ‌كه خداى متعال آن را هم رديف تمام قرآن قرار داده است:
«وَ لَقَدْ اتَيْناكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانى‌ وَ الْقُرْآنَ الْعَظيمَ» و به تحقيق كه سوره حمد و قرآن با عظمت را به تو داديم.
پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در اين مورد فرمود:
خداوند سوره حمد را بطور مستقل از عطاياى خود قلمداد كرده و آن را هم رديف قرآن قرار داده است.
نيمى از اين سوره به حمد و ثناى خداى متعال اختصاص دارد و نيم ديگر آن بيان خواسته‌هاى بندگان است.
در حديث قدسى چنين آمده است:
من صلاة (سوره حمد) را بين خود و بنده‌ام تقسيم كرده‌ام، نيمى از آن براى من و نيمى براى بنده‌ام مى‌باشد. اين سوره فشرده و خلاصه همه مقاصد قرآن محسوب مى‌شود، زيرا تمام معارف قرآن از اخلاق، احكام عبادات و معاملات- كه همان سلوك صراط مستقيم است- مسائل اجتماعى و سياسى گرفته تا وعده‌ها و وعيدها و داستانها به توحيد و نبوت و معاد و فروع آنها به هدايت مردم كه مقصد و غرض اصلى قرآن است بر مى‌گردد و اين سوره همه آنها را بنحو اشاره و اجمال در بر دارد.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ ايَّاكَ نَعْبُدُ وَ ايَّاكَ نَسْتَعينُ اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيمَ صِراطَ الَّذينَ انْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لَا الضَّالّينَ» به نام خداوند بخشنده بخشايشگر. ستايش مخصوص خداوندى است كه پروردگار جهانيان است. خداوندى كه بخشنده و بخشايشگر است (و خاص و عام مشمول رحمت او هستند).
خداوندى كه مالك روز جزاست. پروردگارا! تنها تو را مى‌پرستيم و فقط ازتو يارى مى‌جوئيم.
ما را به راه راست هدايت فرما، راه كسانى كه مشمول نعمت خود ساختى، نه راه كسانى كه بر آنها غضب كردى و نه راه گمراهان.

[گل مريم]

🔹سنت جهاد🔹

☘️ «وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْاعْلَوْنَ أِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنينَ أِنْ يَمْسَسْكُمْ قَرْحٌ فَقَدْمَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ وَ تِلْكَ الْأَيَّامُ نُداوِلُها بَيْنَ النَّاسِ وَ لِيَعْلَمَ اللَّهُ الَّذينَ امَنُوا وَ يَتَّخِذَ مِنْكُمْ شُهَداءَ وَاللَّهُ لا يُحِبُّ الظَّالِمينَ وَلُيمَحِّصَ اللَّهُ الَّذينَ امَنُوا وَيَمْحَقَ الْكافِرينَ أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا يَعْلَمِ اللَّهُ الَّذينَ جاهَدُوا مِنْكُمْ وَ يَعْلَمَ الصَّابِرينَ وَ لَقَدْ كُنْتُمْ تَمَنَّوْنَ الْمَوْتَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَلْقَوْهُ فَقَدْ رَأَيْتُمُوهُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ»☘️
🌸سست نشويد و غمگين مگرديد، شما برتريد اگر ايمان داشته‌باشيد. اگر به شما (در ميدان احد) جراحتى رسيد (و ضربه‌اى وارد شد) به آن قوم (دشمن) نيز (در جنگ بدر) جراحتى همانند آن وارد شد و ما اين روزها (ى پيروزى و شكست) را در ميان مردم مى‌گردانيم تا خداوند افرادى را كه ايمان آورده‌اند بداند و از ميان شما شهيدانى بگيرد و خداوند ستمگران را دوست نمى‌دارد و تا خداوند، افراد با ايمان را خالص گرداند و كافران را بتدريج نابود سازد.
آيا پنداشتيد كه شما (تنها با ادّعاى ايمان) وارد بهشت مى‌شويد در حالى كه هنوز خداوند مجاهدان شما و صابران را مشخص نساخته‌است؟ و شما مرگ (و شهادت در راه خدا) را پيش از آنكه با آن روبه‌رو شويد، تمنّا مى‌كرديد. ولى آن را با چشم خود ديديد، در حالى كه به آن نگاه‌مى‌كرديد (و حاضر نبوديد بدان تن در دهيد، چقدر ميان گفتار و كردار شما فاصله است!)🌸

🔹ملاك برترى‌🔹

💎 آيه 139 مى‌فرمايد:
شما برتريد اگر ايمان داشته‌باشيد و به لوازم ايمان پايبند باشيد، يعنى نبايد شكست يا پيروزى ظاهرى باعث سستى يا اندوه شما گردد.
شما فقط بايد به فكر حفظ ايمان باشيد درس تلخى كه شما از جنگ احد بايد گرفته‌باشيد، اين است كه روح ايمان را به خاطر كسب غنيمت دنيوى به فراموشى سپرديد و حقيقت شكست همين است و بدانيد كه چنانچه در هر زمان، ايمان واقعى داشته‌باشيد، برترى از شماست و پيروزى نهايى نيز به شما تعلق خواهدداشت.

🔹گردش روزگار 🔹

💎آيه 140 مى‌فرمايد:
به منظور آزمايش و شناخته‌شدن جوهر انسانها، «شكست» و «پيروزى» در ميان ايشان دست‌به‌دست مى‌گردد. پس‌دل‌بستن به‌يك‌زندگى آرام، بى‌تغيير و بى‌تشويش درست نيست.
«سعدى» اگر ضربه‌اى و زخمى بر پيكر نيروهاى شما واردشد، در نظر داشته‌باشيد كه روزى هم مثل اين صدمه به دشمن شما رسيده‌است و آنها موفق به جبران‌شده‌اند. ازپا منشينيد كه شما نيز توانايى جبران را داريد.

🔹نتايج جهاد 🔹

💎آيات 140 و 141 چهار نتيجه را براى جهاد، و شكست و پيروزى در آن بيان مى‌كند كه عبارت است از:

الف- مشخص شدن مؤمنان.

ب- رسيدن گروهى از افراد صالح به مقام شهادت.
ممكن است منظور از شهدا در اينجا گواهان باشد، يعنى خدا مى‌خواست با اين حادثه گواهانى از شما بگيرد كه چگونه نافرمانيها به شكستهاى دردناكى مى‌انجامد.

ج- خالص نمودن ايمان مؤمنان از ترديد و تزلزل.

د- نابودی کافران

[گل مريم]

🔹ضرورت مقاومت‌ 🔹

☘️«وَ كَأَيِّنْ مِنْ نَبِىٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثيرٌ فَما وَ هَنُوا لِما أَصابَهُمْ فى سَبيلِ‌اللَّهِ وَ ما ضَعُفُوا وَ مَااسْتَكانُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرينَ وَ ما كانَ قَوْلُهُمْ أِلَّا أَنْ قالُوا رَبَّنَااغْفِرْلَنا ذُنُوبَنا وَ أِسْرافَنا فى أَمْرِنا وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَانْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرينَ فَاتيهُمُ اللَّهُ ثَوابَ الدُّنْيا وَ حُسْنَ ثَوابِ الْاخِرَةِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الُمحْسِنينَ» ☘️
🌸و چه بسيار پيامبرانى كه مردان الهى فراوانى به همراه آنها جنگ كردند. آنها دربرابر آنچه در راه خدا به آنها مى‌رسيد، سست نشدند و ناتوان نگرديدند و تن به تسليم ندادند و خداوند استقامت كنندگان را دوست دارد. گفتار آنها (در لحظات بحرانى و شدت فشارهاى جنگ) چيزى جز اين نبود كه گفتند پروردگارا! گناهان ما و تندرويها در كارهايمان را ببخش.
قدمهاى ما را استوار بدار و ما را بر جمعيت كافران، پيروز كن پس خداوند پاداش اين جهان و پاداش نيكوى آن جهان را به آنها داد و خداوند نيكوكاران را دوست دارد.🌸

مردان پايدار الهى‌ به دنبال حوادث احد، آيه بالا با يادآورى شجاعت، ايمان و استقامت مجاهدان و ياران پيامبران گذشته، مسلمانان را به شجاعت و فداكارى و پايدارى تشويق مى‌كند و درضمن، آن دسته‌اى را كه ازميدان احد فرار كردند، مى‌كند.

🔹عبرت از شكستها🔹

مجاهدان، در صورت‌شكست از ميدان به در نمى‌روند، بلكه عوامل‌شكست‌را پى‌جويى مى‌كنند و نقاط ضعف و كاستيهايى كه در آنان بوده و سبب شكست شده، مى‌يابند و ضمن سعى در از بين بردن آنها، از خداوند مى‌خواهند كه ضعف، سستى و كاستى گذشته آنان را ببخشايد و به آنان استقامت عطا كند.

☘️«رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ اسْرافَنا فى امْرِنا وَ ثَبِّتْ اقْدامَنا»☘️

🔹دعا در ميدان رزم‌ 🔹

اين آيات به ما مى‌آموزد، كه دعا نه وسيله انزوا و ترك دنياست و نه بهانه‌اى براى كناره‌گيرى از جنگ، بلكه وسيله خود سازى و تقويت روحيه است.
در زمان پيامبران و ائمه، همان زاهدان و دعاخوانهاى شب، شيران و شميشرزنان روز بودند و به گفته امام خمينى سلام الله عليه:
اينهايى كه شبها به دعا برمى‌خيزند و به مناجات برمى‌خيزند.
در جنگها پيروز خواهندشد.

🔹 فرار از مرگ🔹

☘️‌ «... يَقُولُونَ لَوْ كانَ لَنا مِنَ الْأَمْرِ شَىْ‌ءٌ ما قُتِلْنا هيهُنا قُلْ لَوْ كُنْتُمْ فى بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ أِلى‌ مَضاجِعِهِمْ ... يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَكُونُوا كَالَّذينَ كَفَرُوا وَ قالُوا لِأِخْوانِهِمْ أِذا ضَرَبُوا فِى لْأَرْضِ أَوْكانُوا غُزَّىً لَوْ كانُوا عِنْدَنا ما ما تُوا وَ ما قُتِلُوا لِيَجْعَلَ اللَّهُ ذلِكَ حَسْرَةً فى قُلُوبِهِمْ وَ اللَّهُ يُحْيى وَ يُميتُ وَاللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ»☘️
🌸... (منافقان) مى‌گويند: اگر سر و كار ما با وحى و آيين حق بود، شكست نمى‌خورديم و در اينجا كشته نمى‌شديم بگو: اگر در خانه‌هايتان هم مى‌بوديد، باز هم آنان كه قتل بر آنها نوشته‌شده خود به سوى قتلگاهشان مى‌شتافتند اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، چون كسانى نباشيد كه كفر ورزيدند و درباره برادرانشان، هنگامى كه به سفر رفتند يا در حال جنگ بودند (و مردند يا كشته‌شدند)، مى‌گفتند: اگر نزد ما بودند نمى‌مردند و كشته نمى‌شدند: اين آرزوهاى باطل را خداوند حسرتى بر دل آنان قرار دهد خداست كه زنده مى‌كند و مى‌ميراند و خدا به عملكردتان آگاه است.🌸

🔹توهّم جاهلانه‌ در جنگ احد🔹

مسلمانان بعد از پيروزى اوليه شكست سختى راتحمل كردند.دشمن بر آنان غلبه يافت و افراد زيادى را كشت و تعدادى از مسلمانان فرار كردند.
در اين صحنه كسانى كه ايمان در قلبشان رسوخ نداشت، نسبت به وعده پيامبر و حق بودن راه و طريق اسلام ترديد نمودند. آنان در دل با خود مى‌گفتند:
«اگر ما قدرى بر حق بوديم، اينجا كشته نمى‌شديم.» خداوند اين گمان باطل آنان را چنين جواب مى‌دهد:
«كشته شدن كسى در معركه جنگ دليل بر ناحق بودن يا برحق بودن او نيست.
علاوه بر آن، اين مرگ خارج از قضاى الهى نبوده‌است. قضاى حق تعالى بر اين قرار گرفته كه اين افراد در اين نقطه به وسيله قتل از دنيا بروند و اگر هم شما براى جنگ بيرون نمى‌آمديد، باز هم اين افراد در اين نقطه كشته مى‌شدند و خلاصه هيچ گريزى از «اجل مسمّى» نيست واين پندارها از جهل و نادانى سرچشمه مى‌گيرد.

[گل مريم]

🔹نهى مؤمنان از همانندى با كافران‌🔹

آيه كريمه ☘️«يا أَيُّهَا الَّذينَ امَنُوا لا تَكُونُوا كَالَّذينَ كَفَرُوا وَ قالُوا لِأِخْوانِهِمْ ...» ☘️
مؤمنان را از اينكه در زمينه مرگ و زندگى، مانند كافران بينديشند بر حذر مى‌دارد و مى‌فرمايد:
شما چون كافران نگوييد: اگر فلانى از شهر و ديار و از ميان بستگان خود، دور نمى‌شد، نمى‌مرد يا فلانى اگر به جبهه نمى‌رفت و نزد ما مى‌ماند، كشته نمى‌شد.
چنين انديشه و گفتارى انسان را به سوى عذاب روحى مى‌كشاند و دل انسان را از حسرت مالامال مى‌گرداند.
علاوه بر اين، چنين تفكرى ناشى از جهل و نادانى است، زيرا نزديكى و دورى از آنان، عامل مرگ و زندگى نيست، زنده ساختن و ميراندن از شؤونى است كه به خداى يگانه بى‌شريك، اختصاص دارد.

🔹تكرار سخن كافران از زبان منافقان‌ 🔹

در آيه 168 همين سوره، اين بار منافقان سخنانى شبيه گفته‌هاى كافران را تكرار مى‌كنند:
☘️الَّذينَ قالُوا لِأِخْوانِهِمْ وَ قَعَدُوا لَوْ أَطاعُونا ما قُتِلُوا قُلْ فَادْرَءُوا عَنْ أَنْفُسِكُمُ الْمَوْتَ أِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ»☘️
آنان كه (در خانه) نشستند (و در جنگ احد شركت نجستند) نسبت به برادران و خويشاوندان خود گفتند: اگر از ما اطاعت مى‌كردند (و به جبهه نمى‌رفتند) كشته نمى‌شدند، اى پيامبر! بگو اگر راست مى‌گوييد مرگ را از خود دور كنيد.
💎قرآن در پاسخ منافقان مى‌فرمايد:
شما با اين ادعا، خود را از حوادث آينده با خبر مى‌دانيد، اگر چنين است شما بايد علل و عوامل مرگ خود را پيش‌بينى كرده و از مرگ خود پيشگيرى كنيد، بنابراين، اگر راست مى‌گوييد مرگ را از خود دور سازيد.
🔹تصميم‌گيرى رهبرى، پس از مشورت‌🔹

☘️ «وَ شاوِرْهُمْ فِى الْأَمْرِ فَأِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ أِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلينَ» ☘️
🌸و در امر (جنگ و ...) با آنان مشورت كن و چون تصميم گرفتى، بر خدا توكل كن؛ زيرا خداوند توكل‌كنندگان را دوست مى‌دارد.🌸

🔹سيره رسول اكرم (ص) در امور اجرايى‌ 🔹

سيره رسول اكرم (ص) اين بود كه در امور اجرايى، با مسلمانان مشورت مى‌كرد.
در نبرد احد، پيش از شروع جنگ، با ياران خود مشورت كرد.
نظر عده‌اى از جمله رسول گرامى (ص) اين بود كه در شهر بمانند و به دفع دشمن بپردازند، ولى بيشتر حاضران، پيشنهاد كردند كه در بيرون شهر با دشمن بجنگند.
پيامبر (ص) بعد از مشورت مطابق نظر اكثريت تصميم گرفت.
اما سپاه اسلام، متحمل خسارات و ضايعات سنگينى شد. آيا پيامبر (ص) در سيره خود مى‌بايست تجديدنظر مى‌كرد؟
اين آيه بر سيره رسول گرامى (ص)، مهر تأييد نهاد و با اشاره خاطرنشان كرد كه عملكرد رسول خدا (ص) و مشورت‌خواهى او بر اساس امر خدا بوده و خدا از كار او خشنود است.

[گل مريم]

🔹 فوايد مشورت‌🔹

الف- كسانى كه در كارهاى مهم با افراد خردمند و خبره و صاحب نظر مشورت مى‌كنند، كمتر دچار خطا و لغزش مى‌شوند و بر عكس، آنان كه به خود رأيى و استبداد گرفتارند و خود را بى‌نياز از تبادل افكار با ديگران مى‌دانند، اغلب دچار خطاها و اشتباهاتى چه بسا جبران ناپذير مى‌شوند.

ب- استبداد رأى رهبران و مديران جامعه، موجب توقف رشد استعدادهاى توده مردم مى‌گردد و بزرگترين سرمايه‌هاى انسانى يك ملت را به هدر مى‌دهد، در حالى كه مشورت با ديگران، نوعى احترام به شخصيت و طرز تفكر آنان و مايه رشد و پرورش استعدادهاى نهفته در آنان است.

ج- كسى كه با ديگران مشورت مى‌كند، در صورتى كه كامياب و پيروز شود، از حسادت آنان در امان خواهدبود، چرا كه آنان را در موفقيت خود سهيم كرده‌است و معنا ندارد كه انسان در كارى كه خود نيز نقش داشته، حسادت ورزد، و در صورتى كه در آن كار، با شكست روبه‌رو شود، زبان اعتراض و ملامت آنان بسته است؛ زيرا كسى به نتيجه كار خود، اعتراض نمى‌كند و زبان به ملامت نمى‌گشايد، بلكه دلسوزى و غمخوارى مى‌كند.

د- انسان آن‌گاه كه با ديگران مشورت مى‌كند، از لابه‌لاى سخنان و پيشنهادات آنان، به شخصيّت و ميزان دوستى‌شان پى مى‌برد و در دستيابى به موفقيت، از اين شناسايى مى‌تواند بهره بگيرد.
با چه كسانى مشورت نكنيم‌ انسان نبايد هركسى‌را طرف مشورت‌خويش قراردهد، زيرا شخصيت و خصايص روحى افراد در پشت زبان آنها نهفته‌است و در كلامشان متبلور مى‌شود.
اگر كسى كه دچار نقطه‌ضعفهايى است، طرف مشورت انسان قرار گيرد، نقاط ضعف او از طريق زبان به انسان، منتقل خواهدشد.
ازاين‌رو،
💎اميرمؤمنان على‌عليه‌السلام مشورت با سه دسته را منع كرده‌است:

الف- افراد بخيل‌
☘️«لُا تُدْخِلَنَّ فى مَشْوَرَتِكَ بَخيلًا يَعْدِلُ بِكَ عَنِ الْفَضْلِ وَ يَعِدُكَ الْفَقْرَ» ☘️
🌸در جلسه مشاوره خود (بويژه آنجا كه سخن از خدمات مالى است) بخيلى را راه مده، زيرا تو را از بخشش منصرف مى‌كند و از فقر مى‌ترساند.🌸

ب- افراد ترسو
☘️«وَ لا جَباناً يُضْعِفُكَ عَنِ الْأُمُورِ» ☘️
🌸در محفل مشورت خود هيچ ترسويى را راه مده.🌸
چنين افرادى را بخصوص در اقداماتى كه به همت و اراده‌اى پولادين نياز دارد نبايد وارد كرد؛ زيرا در انجام كارهاى مهّم، موجب تضعيف روحيه و سستى اراده مى‌شوند.

ج- افراد حريص و آزمند
☘️«وَ لا حَريصاً يُزَيِّنُ لَكَ الشَّرَهَ بِالْجَوْرِ» ☘️
🌸در جلسه مشورت خويش، هيچ حريص و آزمندى را وارد مكن، زيرا چنگ انداختن حريصانه بر اموال و ثروتها را به ستم در چشم تو زينت مى‌دهد.🌸

🔹وظيفه مشاور 🔹

مشاور موظف است خالصانه، ناصحانه و صادقانه آنچه به نظرش خير و صلاح است بگويد و از اظهار آن خوددارى نكند.
مشاور همچنين بايد دور از اغراض و تعصبات، نقاط ضعف و قوت شخص را بيان كند، هر چند به غيبت و عيبجويى شخص منجر شود و اين كار او حرام نبوده و از موارد استثنايى حكم غيبت است.
اگر مشاور در مشورت، صداقت را پيشه خود نسازد و در به كارگيرى توان و عقل و فهم خود كوتاهى كند، خداوند به كيفر كوتاهى او، عقل و فهمش را خواهد گرفت. چنان كه در روايتى،
💎پيامبر اكرم (ص) فرمود:

☘️«مَنِ اسْتَشارَهُ اخُوهُ الْمُؤْمِنُ فَلَمْ يُمَحِّضْهُ النَّصيحَةَ سَلَبَهُ اللَّهُ لُبَّهُ» ☘️
🌸كسى كه مورد مشورت برادر مؤمن‌اش قرار گيرد، پس نصيحت خود را براى او خالص نكند، خداوند عقل او را از او مى‌گيرد.🌸

[گل مريم]

🔹 مرحله تصميم نهايى‌ 🔹

پس از مشورت و آگاهى از آراى ديگران، مرحله جمع‌بندى و تصميم نهايى فرا مى‌رسد.
در اين مرحله بايد از ميان عقايد و افكار گوناگون كه عرضه شده‌است، يكى را كه صحت آن با دلايل و شواهد بيشترى تأييد و تقويت مى‌شود، برگزيند يا آنكه از حاصل آن آرا، طرحى نو درافكند و تصميم نهايى و قاطع را بگيرد.
نرمش و انعطاف، هنگام مشورت، بايد جاى خود را به قاطعيت و تصميم خلل ناپذير و به تعبير آيه مورد بحث «عزم» بدهد.
در اين آيه، مشورت به جمع و «عزم» به شخص رسول اكرم (ص) وابسته شده و اين بدان معناست كه بررسى و مطالعه جوانب مختلف مسائل اجتماعى، بايد به صورت دسته‌جمعى انجام شود، ولى در مرحله تصميم بايد اراده واحدى به كار افتد و از هرج و مرج جلوگيرى شود.

🔹تصميم و توكل‌🔹

☘️ «فَأِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ» ☘️
🌸هنگامى كه تصميم نهايى را گرفتى، بر خدا توكل كن.🌸

اين جمله بدين معناست كه در عين فراهم آوردن اسباب و وسائل عادى، استمداد از قدرت بى‌پايان الهى را فراموش مكن.
💎پيغمبر گرامى (ص) به عربى كه پاى شترش را نبسته و آن را بدون زانوبند رها ساخته‌بود و اين كار را توكل بر خدا مى‌پنداشت، فرمود:
☘️ اعْقِلْها وَ تَوَكَّلْ» ☘️
🌸با توكل، زانوى اشتر ببند.🌸

انسان نبايد در چهارديوارى عالم ماده و قدرت محدود خود، محاصره شود و چشم از لطف و عنايت الهى فرو بندد، بلكه بايد پس از مشورت و استفاده از همه امكاناتى كه در اختيار دارد، برخداى متعال توكل كند، زيرا خداوند متوكلان را همواره دوست مى‌دارد.

🔹سنت الهى در مهلت دادن به كافر و بخيل‌ 🔹

☘️«وَ لا يَحْسَبنَّ الَّذينَ كَفَرُوا انَّما نُمْلى لَهُمْ خَيْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ أِنَّما نُمْلى لَهُمْ لِيَزْدادُوا أِثْماً وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهينٌ وَ لا يَحْسَبَنَّ الَّذينَ يَبْخَلُونَ بِما اتيهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ هُوَ خَيْراً لَهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌ لَهُمْ سَيُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لِلَّهِ ميراثُ السَّمواتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبيرٌ»☘️
🌸كسانى كه كافر شدند، نپندارند مهلتى كه به آنان مى‌دهيم، برايشان بهتر است. تنها بدين جهت به آنان مهلت مى‌دهيم تا بر طغيان و گناه خويش بيفزايند و براى آنان عذابى است خفت‌بار و آنان كه از دادن آنچه خدا از فضل خود به آنان عطا كرده‌است، بخل مى‌ورزند، گمان نكنند كه اين برايشان خير است، بلكه شر است. آنچه به آن بخل ورزيده‌اند، بزودى در قيامت، بر گردنشان طوق خواهد شد. ميراث آسمانها و زمين از آن خداست و خدا به آنچه انجام مى‌دهيد، آگاه است.🌸

با بررسى آيات قرآن به دو سنت برمى‌خوريم كه هر دو با تفاوت اندك داراى يك معنى هستند و آن «سنّت املاء» و «سنّت استدراج» است.

[گل مريم]

🔹سنت الهى در مهلت دادن به كافر و بخيل‌ 🔹

☘️«وَ لا يَحْسَبنَّ الَّذينَ كَفَرُوا انَّما نُمْلى لَهُمْ خَيْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ أِنَّما نُمْلى لَهُمْ لِيَزْدادُوا أِثْماً وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهينٌ وَ لا يَحْسَبَنَّ الَّذينَ يَبْخَلُونَ بِما اتيهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ هُوَ خَيْراً لَهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌ لَهُمْ سَيُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لِلَّهِ ميراثُ السَّمواتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبيرٌ»☘️
🌸كسانى كه كافر شدند، نپندارند مهلتى كه به آنان مى‌دهيم، برايشان بهتر است. تنها بدين جهت به آنان مهلت مى‌دهيم تا بر طغيان و گناه خويش بيفزايند و براى آنان عذابى است خفت‌بار و آنان كه از دادن آنچه خدا از فضل خود به آنان عطا كرده‌است، بخل مى‌ورزند، گمان نكنند كه اين برايشان خير است، بلكه شر است. آنچه به آن بخل ورزيده‌اند، بزودى در قيامت، بر گردنشان طوق خواهد شد. ميراث آسمانها و زمين از آن خداست و خدا به آنچه انجام مى‌دهيد، آگاه است.🌸

با بررسى آيات قرآن به دو سنت برمى‌خوريم كه هر دو با تفاوت اندك داراى يك معنى هستند و آن «سنّت املاء» و «سنّت استدراج» است.

🔹سنّت املاء🔹

املاء به معناى مهلت دادن است. خداوند براى هر قومى اجلى قرار داده‌است و در مدت عمرشان نيز كسانى را براى هدايت آنان مبعوث مى‌كند.
آنان اگر از رسول الهى تبعيت كردند، خداوند نعمتهاى خود را به آنها ارزانى خواهد داشت و به سعادت ابدى نيز خواهند رسيد، ولى اگر دست به طغيان و نافرمانى زدند چنين نيست كه همه آنها را فورى به هلاكت و نابودى بكشاند، بلكه تا مدت رسيدن اجل معين به آنان فرصت مى‌دهد تا شايد توبه كنند و بازگردند، ولى متأسفانه آنان از اين مهلت سوءاستفاده كرده و در گناه غوطه‌ور مى‌شوند.
پس اين مهلت دادن به آنها، گرچه خيال كنند كه به نفعشان مى‌باشد و برغرورشان نيز بيفزايند؛ اما در حقيقت به ضرر آنان است، چون سبب مى‌شود كه آنان بر گناه و كفر خود بيفزايند و عذاب و عقاب خود را سخت‌تر و زيادتر كنند.

🔹سنّت استدراج‌🔹

گاهى خداوند علاوه بر اينكه به كافران مهلت مى‌دهد، بطور مداوم به نعمتهايى كه در اختيار آنان است نيز افزونى مى‌بخشد، آنان خود را محبوب خدا و بهتر از مؤمنان مى‌پندارند.
اما اين در حقيقت، راهى است كه آنان‌را به‌عذاب نزديك‌مى‌كند؛ زيرا با سرگرم شدن‌به‌نعمتهاى تازه‌وعدم شكرگزارى ازنعمتهاى‌قبلى، به‌دنياولهوولعب آن مشغول مى‌شوند.
قرآن مجيد به اين حقيقت تصريح كرده كه دادن اموال و اولاد فراوان به كافران، دليل محبوبيت آنان نزد خدا نيست.

🍀«ايَحْسَبُونَ انَّما نُمِدُّهُمْ بِهِ مِنْ مالٍ وَ بَنينَ نُسارِعُ لَهُمْ فِى الْخَيْراتِ بَلْ لا يَشْعُرُونَ» 🍀
🌸آيا كافران گمان مى‌كنند كه آن مال و فرزند كه به آنها ارزانى داشتيم، براى آن است كه مى‌كوشيم خيرى به آنها برسانيم؟ (نه)، بلكه آنها نمى‌فهمند.🌸

[گل مريم]

و در آيه ديگر مى فرمايد:

🍀والَّذينَ كَذَّبُوا باياتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ وَ امْلى لَهُمْ انَّ كَيْدى‌ مَتينٌ🍀
🌸 و كسانى كه آيات ما را تكذيب كنند، آنها را بتدريج به سوى هلاكت مى‌بريم، از راهى كه نمى‌دانند و مهلتشان مى‌دهم، بدرستى كه كيد من متين است🌸
اينكه گناهكار در وسعت نعمت واقع مى‌شود و از بلاها و مصيبتها در امان مى‌ماند، همان استدراج است؛ يعنى بردن او به سوى هلاكت از راهى كه نفهمد، همچنان كه امام على (عليه السلام) فرمود:
«اى فرزند آدم، هرگاه ببينى كه پروردگارت با اين گناه كه مى‌كنى، پى‌درپى به تو نعمت مى‌دهد، بترس و برحذر باش.» (از اينكه به سنت استدراج گرفتار شده‌باشى و ناگاه تو را بگيرد و هلاك گرداند.)
حضرت زينب (سلام الله عليها) اين بانوى شجاع و پيام‌آور نهضت كربلا در سخنرانى خود در برابر حكومت خودكامه يزيد به اين آيه استدلال كرد تا كافران گمان نبرند كه درامان بودن آنان از قهر خدا بعد از به شهادت رساندن اهل‌بيت، علامت محبوب بودن آنان در نزد خداست، بلكه بدانند كه اين مهلتى است از سوى خدا تا به آنان جناياتشان ادامه دهند و به ناگاه خداى مقتدر آنان را به عذاب بگيرد.
اخطار به بخيلان‌ آيه دوم، اخطارى است به كسانى كه از پرداخت حقوق واجب مالى و بذل و بخشش به محتاجان و نيازمندان خوددارى مى‌كنند. آنان بايد توجه داشته باشند كه اگر از پرداخت حقوق واجبى كه به گردن آنهاست خوددارى كنند، به سودشان نيست و نه تنها به زيادشدن مالشان كمك نمى‌كند، (زيرا براساس روايات اگر كسى درهمى از حق واجب را نپردازد، دو برابر آن را در راه باطل از دست خواهد داد،) بلكه اين شرى است كه هم در اين دنيا و هم در سراى آخرت، دامنگيرشان خواهدشد.
در بعضى از روايات، به اين آيه نيز بر تجسم عمل در قيامت استناد شده‌است، چنانچه امام باقر (عليه السلام) فرمود:
هر كس زكات مال خود را نپردازد، خدا آن مال را در قيامت به صورت اژدهايى آتشين درمى‌آورد كه به دور گردن او مى‌پيچد و از گوشت او مى‌خورد تا اينكه از حساب فارغ شود.‌

🌷پایان سوره آل عمران🌷

[سراج منیر]

سلام گل مریم عزیز عالی بود
ممنون