كدام دعا به اجابت نمى رسد

[گل مريم]

بسم الله الرحمن الرحیم

عثمان بن عيسى ، از محدثى كه وى را حديث كرده از ابى عبد الله ، امام صادق ، (عليه السلام ) - روايت كرد كه خدمت امام عرضه داشتم كه دو آيه در كتاب خداست كه معناى آن دو را مى جويم ، ولى نمى يابم ؟ امام (عليه السلام ) فرمود: آن دو آيه كدام است ؟ عرضه داشت آيه ادعونى استجب لكم زيرا دعا مى كنم ولى اجابت را نمى بينم امام فرمود: آيا نظر تو اين است كه خداى تعالى خلف وعده كرده (**) است ؟ عرضه داشتم : خير، فرمود: پس براى چه اجابت نمى شود؟ عرض كردم : نمى دانم . فرمود: ولى من با تو مى گويم : هر كس اطاعت او امر الهى كند سپس او را از راه دعا بخواند، حق تعالى اجابت مى كند. پرسيدم : راه دعا كدام است ؟ فرمود: دعا را به ستايش و حمد خداى شروع مى كنى و نعمت هايى را كه به تو داده يادآور مى شوى ، سپس شكرش مى نمايى ، آنگاه بر پيامبر و آلش درود مى فرستى (صلوات مى فرستى ) و سسپس ياد آور گناهانت مى شوى و بدان اقرار مى كنى ، سپس از آنها استغفار مى نمايى . اين راه دعاست

**
مرحوم مجلسى در مرآة ج 12 ص 19 مى فرمايد:
اكثر مردم گمان مى كنند خداى تعالى وعده اجابت دعا داده است و خلف وعده بر او محال است و نيز آيات و اخبار در اين زمينه فراوان آمد و دروغ از خداى تعالى و حجج الهى (عليهم السلام ) محال است :
جواب اول : منظور از اين مطلب آن است كه وعده مشروط بر مشيت است يعنى من اجابت مى كنم اگر بخواهم شاهد آن گفتار حق سبحان است كه فرمود: فيكشف ما تدعون اليه ان شاء اگر بخواهد در خواست آنها را برآورده مى سازد(6 / انعام ، 40.).
جواب دوم : مراد از اجابت ، لازم اجابت است يعنى شنيدن كه لازمه اجابت مى باشد. مراد است زيرا تا دعا شنيده نشود اجابت نمى شود سپس دعاى مؤ من را در همان لحظه اجابت مى كند ولى اعطاى حاجت را تاخير مى اندازد يا آنكه مؤ من دعا كند و وى صدايش را بشنود زيرا صداى مؤ من را دوست دارد.
سوم : اجابت دعا مشروط به اين است كه مصلحت و خير براى نيايشگر باشد زيرا حكيم مصلحت احوال بندگان را با مقتضاى شهوات آنها عوض نمى كند، چنانكه امام سجاد صلوات الله عليه فرمود: اى كسى كه وسايل ، حكمت وى را دگرگون نمى كند اين همانند سخن انسان كريمى است كه مى گويد فقيرى را رد نمى كنم : آنگاه فقيرى نادان بيايد و از وى چيزى را بخواهد كه وى مى داند او را مى كشد ولى فقير نمى داند يا آنكه كودكى نادان مارى را به خاطر نقش و نگار و نرميش بخواهد و نداند كه مار او را مى كشد و بى مبالاتى كند حكمت وجود اقتضا مى كند كه كريم خواسته آنها را بر نياورد و اگر به ايشان بدهد خردمندان مذمتش مى كنند.
بنابراين اين وعده حكيم مشروط و منوط به مصلحت است .

[گل مريم]

ادامه پاورقی:

اشكال : فايده دعا چيست ؟ هر چه كه صلاح بندگان است از طرف حق سبحان مى آيد.
جواب : شايد در صورتى كه دعا كند اعطا و بخشش صلاح باشد و در صورت دعا نكردن اعطا صلاح نباشد.

بنابراين مطالب سه قسم شد.
اول : در همه حال مصلحت در اعطاست مثل روزى ضرورى و امثال آن .
دوم : به هيچ وجه مصلحت در دادن نيست .
سوم : با دعا اعطا مصلحت است و بدون آن مصلحت نيست .
اثر دعا در قسم سوم ظاهر مى شود و چون عموم مردم بين اين اقسام سه گانه تفاوت قايل نمى شوند لذا به طور عموم در آنجايى كه مصلحت ظاهر نبوده و منع عقلى يا عادى يا حرام نبوده باشد مامور به دعا شدند تا آنكه قرب به خدا پيدا كند و مثوبت يابند. و اگر مستجاب نشود نبايد مايوس شوند و بدانند كه خداى تعالى استجابت نكرد زيرادر آن مصلحت نبود با بعضى از شرايط دعا مختل بود.
چهارم : هر عبادتى شرايط و موانعى دارد، ولى اگر شرايط حاصل نشود و موانع برطرف نگردد آثار دنيوى و اخروى آن مترتب نمى شود مثل نماز كه فرمود هر كس نماز بگذارد وارد بهشت مى شود يا بر روزيش افزوده مى شود ولى نماز گزار بدون وضو نماز بخواند يا كارى را كه نماز را باطل مى كند انجام دهد آثار دنيوى و اخروى آن محقق نمى شود و يا اگر پزشك بگويد: سقمونيا مسهل است ولى اگر انسانى همراه با شرب آن چيزى را بخورد كه اثر مسهل را از بين برد مثلا افيون بخورد، سخن پزشك بجاست و با حكمت ، و منافاتى با عدم تاثير دارو ندارد. استجابت و قبول و ترتيب اثر دعا، مشروط به شرايطى است وقتى در بعضى از شرايط اخلال شد استجابت بر آن مترتب نمى شود و اخبار فراوانى در شرايط و موانع دعا آمده است چه بسا علت عدم اجابت دعا همين است لذا خداى تعالى فرمود: اوفوا بعهدى اوف بعهدكم ⁽²

^{/ بقره ، 40.)} به عهد من وفا كنيد تا من به عهد شما وفا كنم .
پنجم : اجابت لازم نيست كه به عجله صورت گيرد ممكن است دعا به اجابت برسد ولى اثر آن تا زمانى طولانى به خاطر مصالحى تاخير افتد زيرا وارد شده است كه بين سخن حق سبحان كه فرمود قد اجيبت دعوتكما دعاى شما (موسى و هارون ) - به اجابت رسيد، تا غرق فرعون چهل سال فاصله افتاد و مى آيد كه خداى تعالى اجابت را به تاخير مى اندازد چون دوست دارد صداى او را بشنود و امثال آن از وجوه و مصالح ديگر.
ششم : خداى تعالى به كسى كه صلاحش را نمى داند و دعا مى كند چندين برابر در آخرت مى دهد به طورى كه وقتى در آخرت ثواب دعاى خويش را مى بيند آرزو مى كند كه هرگز دعايى از وى در دنيا به اجابت نمى رسيد. پس تصديق ميكند كه دعاى وى به وجه اكمل به اجابت رسيد. پايان كلام مرحوم مجلسى .

مترجم گويد: بهترين جواب آنست كه يا الله خود اجابت حق سبحان است و توفيق دعا سخن گفتن با خداى تعالى چه بسا بالاتر از خواسته بنده است چگونه چنين نباشد در صورتى كه مالك الملوك هستى است و به بشر اجازه مخاطبه و مكالمه داده است و فرمود كه من دعاى بنده را مى شنوم و همنشين كسى هستم كه مرا ياد كند و اين همنشينى از دنيا و آخرت برتر است

[گل مريم]

سپس آن حضرت پرسيد: آيه ديگر كدام است ؟ عرضه داشتم گفتار حق سبحان :
و ما انفقتم من شى فهو يخلفه و هو خيرالرازقين 34 /سبا، 39.) آنچه خرج كنى خداى بجايش مى آورد و اوست بهترين روزى دهندگان . و من خرج مى كنم و در جاى آن چيزى نمى بينم حضرت پرسيد: آيا مى پندارى كه خدايا تعالى خلف وعده كرده است عرض كردم : خير،
فرمود: پس علت عدم جايگزينى چيست ؟ عرض كردم : نمى دانم . فرمود: اگر كسى از راه حلال كسب مال كند، و در راه حلال خرج كند، درهمى خرج نمى كرد جز آنكه خداى به جايش درهمى ديگر مى داد. و يا اينكه چيزى را در خواست كرده است كه صلاح او در آن نيست و آن چيز براى او يا ديگران مفسده دارد. زيرا هيچكس خداى تعالى را بر طبق حكمتش در مورد صلاح خود نخوانده جز آنكه حق سبحانه آن را اجابت كرد، و وظيفه دعا كننده آن است كه صلاحيت دعا را در زبان يا در نيت قلبى خويش در نظر بگيرد، پس اگر مصلحت در اجابت آن است ، خداى تعالى آن را اجابت مى كند. با آنكه اگر مصلحت در تاخير اجابت است آن را به تاخير مى اندازد

و خداى تعالى فرمود:ولو يعجل الله للناس الشر استعجالهم بالخير لقضى اليهم اجلهم (10 / يونس ، 11) و اگر خدا به عقوبت عمل زشت مردم و دعاى شرى كه در حق خود مى كنند بمانند خيرات تعجيل مى فرمود همه دستخوش مرگ و هلاكت مى شدند. و در دعاى ائمه (عليه السلام ) آمده است : يا من لا يغير حكمته الوسائل اى كسى كه وسايل ، حكمت او را تغيير نمى دهند، و چون علم غيب از بنده پوشيده است ، چه بسا قواى شهويه با عقل مشتبه شده آنگاه بنده امر موجب فساد خود را صلاح مى پندارد و از خدا مى خواهد و در سؤ ال اصرار مى ورزد. و اگر خداى تعالى در اجابت تعجيل كند و آن را بر آورده نمايد، بنده به هلاكت مى رسد. و اين بر همگان روشن است و بيان نمى خواهد. و زياد هم واقع شده است . چه بسا خواسته هايى داريم ، سپس از آن به خدا پناه مى بريم . و از چه امورى دورى مى جوييم . سپس آن را مى خواهيم .

و بر همين معنى اين سخن على (عليه السلام ) حمل شده است كه فرمود: چه بسا كار كه انسان حريص بر آن است اما وقتى به آن مى رسد دوست دارد كه بدان نرسيده بود. و گفتار حق سبحانه تو را كفى است كه عسى ان تكرهوا شيئا و هو خير لكم و عسى ان تحبوا شيئا و هو شر لكم والله يعلم و انتم لا تعلمون (2 / بقره ، 216.) چه بسا از چيزى بدتان بيايد ولى خير شما در آن است و چه بسا چيزى را دوست بداريد و بد شما در آن است و خداى مى داند و شما نميدانيد.