سیمای انسان در سوره یوسف

[صبور]

خلاصه:



حاصل کلام اینکه این سوره حاوی نکات بسیار زیبایی در معرفی زشتی ها و زیبایی های چهره ی درونی انسان است. از یک سو جلوه های عالی ایمان، تقوا، اخلاص، عصمت، عفت، عفو و گذشت را و از سوی دیگر جلوه های زشت عصبیت، حسد و کینه، مکر، غرور، بی وفایی، بی صداقتی و بی حیایی را بیان می‌کند و بیان می‌دارد که در نهایت جنود عقل بر جنود جهل پیروز گشته و حق نمایان و باطل محو می‌شود و عاقبت از آن پرهیزگاران است چنان که خدای سبحان می‌فرماید ما یوسف را چون از پاکان و نیک مردان و مخلصان بود در زمین مکنت دادیم البته جزای آخرت برای مومنان و متقیان بهتر از جزای دنیاست. (همان 56، 57)

   

پی‌نوشت‌ها:
1- عضو هیأت علمی دانشگاه قم.
2- یوسف فرزند یعقوب و او فرزند اسحاق و او فرزند ابراهیم است. (طبرسی ج 5 ص 319)
3- داستان یوسف از خواب دیدن او در نه سالگی آغاز می شود. (ثقفی تهرانی ج 3 ص 123)
4- یوسف/2.
5- یوسف/3.
6- یوسف/6 ، 5.
7- بقره/ 195؛ آل عمران/ 134، 148؛ مائده/ 134، 93 و...
8- یوسف/ 37 و 38
9- در مورد ربّ در این آیه دو تفسیر ذکر شده است، برخی مانند سیوطی (306) و طبرسی (341) آن را به عزیز مصر و پاره‌ای دیگر به خدای سبحان ترجمه کرده اند. طباطبایی (المیزان ج 11ص 192) مدرسی (149) و هر دو وجه می تواند درست باشد؛ اگر چه با توجه به معرفت توحیدی یوسف (ع) وجه دوم صحیح تر است.
10- یوسف/ 23
11- یوسف/ 24
12- یوسف/ 89
13- همان/ 92
14- الواح قدریه، الواحی غیر مادی و صفحات علم خدا هستند که امور عالم از گذشته و حال و آینده در آنها ثبت شده اند و به اذن الله برخی انسان ها در عالم رویا اما به گونه‌ای راز آلود از آن با خبر می‌شوند. (نک ابن سینا، اشارات، ج 3 ص 405) ملاصدرا اسفار (ج6، ص 297)
15- یوسف/ 7.
16- مکر و کید در قرآن به معنای نقشه ریزی و طراحی برای انجام کاری است که هم در معنای مثبت آن آمده (یوسف،76) و هم در معنای منفی آن (همان، 33،28)
17- یوسف/ 5.
18- یوسف/ 18.
19- اعراف/ 128.
20- یوسف/ 27.
21- یوسف/ 21
22- مقام مخلَص- به فتح لام – برتر از مقام مخِلص – به کسر لام – است.
23- ص/ 83
24- فلمّا کلّمه قال انک الیوم لدینا مکینٌ امین ؛ وقتی با او سخن گفت، گفت امروز تو در نزد ما صاحب جایگاهی و امین شمرده می‌شوی (یوسف، 54)

   

منابع:
1- قرآن
2- ابن سینا ؛ الاشارات و التنبیهات ؛ خواجه نصیر طوسی، قم، 1357
3- پور افکاری، نصر الله ؛ فرهنگ جمامعه روانشناسی و روانپزشکی ؛ تهران، 1373
4- ثقفی تهرانی، محمد ؛ روان جاوید ؛ تهران، 1399 ق
5- جوهری ؛ اسماعیل بن حماد ،الصحاح ؛ احمد عبد الغفور عطار ؛ قم، 1368
6- راغب، اصفهانی ؛ مفردات الفاظ القرآن تحقیق صفوان عدنان داوودی ؛ بیروت، 1412 ق / 1992 م
7- سبزواری، محمد ؛ الجدید فی تفسیر القرآن المجید ؛ بیروت، 1406ق / 1985 م
8- سجادی، سید جعفر ؛ فرهنگ و معارف اسلامی، ج 3 ؛ تهران، 1362
9- سیوطی، جلال الدین ؛ تفسیر الجلالین ؛ بیروت، بی تا
10- صالحی، نعمت الله ؛ جمال انسانیت (تفسیر سوره یوسف) ؛ قم، 1371
11- صدرالمتالهین ؛ اسفار ؛ ج 6، بیروت، 1981
12- طباطبایی، سید محمد حسین ؛ المیزان ؛ ج 11، قم، بی تا
13- —– ؛ المیزان ؛ سید محمد باقر همدانی، قم، 1363
14- طباطبایی، سید مصطفی ؛ فرهنگ نوین ؛ تهران، 1358
15- طبرسی، فضل بن حسن ؛ مجمع البیان ؛ تهران 1486 ق / 1986 م
16- عبده، محمد ؛ شرح نهج البلاغه ؛ بیروت، 1413 ق / 1993 م
17- مدرسی، سید محمد تقی ؛ تفسیر هدایت، ج 5 ؛ جعفر شعار مشهد، آستان قدس، 78
18- مغنیه، محمد جواد ؛ التفسیرالکاشف ؛ ج4 ؛ بیروت، 1969 م
19- منتظری، حسین علی ؛ درس هایی از نهج البلاغه ؛ شرح خطبه قاصعه، تهران، 1368
20- مولوی، جلال الدین ؛ مثنوی معنوی ؛ تهران، 1377
21- ناظم زاده، سید اصغر، جلوه های حکمت (گزیده موضوعی کلمات امیرالمومنین علی (ع) )، قم، 1375
22- نراقی، محمد مهدی ؛ جامع السادات ؛ قم، 1383 ق / 1963 م
23- هاشمی رفسنجانی، علی اکبر و دیگران ؛ تفسیر راهنما ؛ ج8، قم، 1381
منبع:تهیه و تنظیم: بنیاد پژوهش های قرآنی حوزه و دانشگاه؛ (1387)، قرآن و ادب(2) (مجموعه مقالات)، مشهد: بنیاد پژوهش های قرآنی حوزه و دانشگاه، چاپ اول.
/ج
راسخون