براى خواب بهتر** فصل نخست : چرا آداب خواب ؟

[گل مريم]

نام كتاب : براى خواب بهتر
نام نويسنده : غلامرضا حيدرى ابهرى

چرا آداب خواب ؟

وقتى سخن از آداب خواب به ميان مى آيد، اولين پرسشى كه در ذهن برخى خوانندگان نقش مى بندد اين است كه اساسا چه نيازى به يادگيرى آداب خواب داريم ؟
سال هاست كه بدون هيچ قاعده و قانونى سر بر بالش ‍ مى نهيم و به خواب مى رويم و هيچ مشكلى هم پيش نمى آيد.
مگر خوابيدن هم نياز به آموزش دارد؟
همين كه چراغ اتاق خواب را خاموش ‍ كنى و در بستر خود آرام بگيرى و چشم هايت را بر هم بگذارى ، كار تمام است .
سخن درباره آموختن آداب خواب ، مانند بحث از روش نفس كشيدن است .
طرح اين پرسش در زمينه آداب خواب - كه در رسانه ها كمتر مطرح شده - كاملا طبيعى است . از اين رو شايسته است كه پيش از ورود در بحث آداب خواب ، نخست به اين پرسش مهم پاسخ دهيم و در آغاز اين نوشتار، دليل پرداختن به چنين بحثى را روشن سازيم .

بنابراين طى چند نكته بيان مى كنيم كه چرا بايد از آداب خواب سخن گفت .

[گل مريم]

7. ره يافتن به عمق معارف آل الله : همه ما بايد با فضايل اهل بيت (عليهم السلام ) - كه آينه جمال پروردگار و ميراث دار حقيقى انبيا و اولياءاند - آشنا شويم .
براى اين كار راه هاى گوناگونى پيش رو داريم . مى توانيم با تفكر در آيات مربوط به شاءن منزلت اين بزرگواران و يا سخنان پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) درباره آن ها و يا سير حوادث زندگى اين عزيزان ، به عظمت شخصيت آنان پى ببريم . همان گونه كه مى توان با تفكر در احاديث اين بزرگواران كه قرن ها پيش ، جزئى ترين مسائل زندگى را مورد توجه قرار داده و درباره كوچك ترين امور آن - از جمله آداب خواب - انسان ها را راهنمايى كرده اند، به بزرگى شخصيت و گستره دانش و انديشه شان آگاه گرديم .

خدا را سپاس مى گويم كه پس از تحقيق درباره آداب خواب و مقايسه سخنان آسمانى اهل بيت (عليهم السلام ) با گفته هاى ديگران ، ايمانم به اين خاندان بيشتر و الهى بودن دانش اين بزرگواران برايم روشن تر شد. اميدوارم كه مطالب اين كتاب ، براى خوانندگان فرهيخته ما نيز چنين نتيجه اى را درپى داشته باشد.
بى گمان در ديگر زمينه ها نيز سخن برتر از آن معصومين (عليهم السلام ) هم است كه كلمه الله هى العليا⁽⁴⁾ سخن خدا (و آيين الهى ) برتر و بالاتر است .

حال كه با ضرورت توجه به آداب خواب آشنا شديد، اين آداب را يك به يك بيان مى كنيم و به توضيح آن مى پردازيم . براى يادگيرى بهتر اين آداب ، فرض مى كنيم شما مى خواهيد دو ساعت پيش از خواب ، خود را براى خواب آماده كنيد؛ بنابراين ، از زمان خوردن شام تا زمان بيدار شدن ، هر مساءله اى را در جاى خود و براساس ترتيب طبيعى آن مورد بحث قرار مى دهيم . ان شاء الله .

   

4- توبه 40

[ملکوت]

قبل از خواب به چه چیزهایی فکر کنیم؟

در کلام معصومین شیعه حتی از فرصت خواب و قبل از آن نیز برای جلب توجه انسان به اعمال و رفتارها و حساب و کتاب روزانه کردار خود استفاده شده است.



خواب نقش مهمی در زندگی داشته و سلامت بیداری ما نیز تا حدود زیادی در گرو خواب خوب و کافی است. شاید اگر بدانیم که بدخوابی، بیخوابی و اختلالات خواب چه تأثیرات مهمی در زندگی ما دارد، این مقوله را جدیتر بگیریم.
خواب نقش مهمی در زندگی داشته و سلامت بیداری ما نیز تا حدود زیادی در گرو خواب خوب و کافی است. شاید اگر بدانیم که بدخوابی، بیخوابی و اختلالات خواب چه تأثیرات مهمی در زندگی ما دارد، این مقوله را جدی تر بگیریم شخصی که از سلامت جسمی برخوردار بوده و آداب خواب را رعایت کند هم خوب می خوابد و هم خواب های بد نمی بیند زیرا خواب های بد نیز غالباً از عوارض رعایت نکردن آداب خواب است.

[ملکوت]

تأثیر بدخوابی بر رفتار روزمره ما

محققان معتقدند بدخوابی به تدریج و بیشتر بدون آنکه ما متوجه شویم زندگی را بر ما تلخ می کند. در چنین حالتی شخص احساس ناخوشایندی داشته و در وضعیت نامتعادل به سر می برد.

چه بسیار اوقاتی که علت بدخلقیها و مشاجرات اتفاقی افراد در زندگی به بدخوابی شب گذشته آنها مربوط می شود ولی از علت آن غافلند. افرادی که خوب نمی خوابند عصبی، نگران، ناپایدار و مضطربند و در برابر هر فشاری از خود واکنش نشان می دهند.

در منابع دینی و سخنان پیشوایان معصوم (علیهم السلام) مطالب مهم و ارزشمندی در مورد نحوه خوابیدن و آداب و نکاتی را که باید در هنگام خوابیدن رعایت کرد بیان شده است که در ذیل به برخی از مهمترین آنها اشاره می کنیم.
در کلام معصومین شیعه حتی از فرصت خواب و قبل از آن نیز برای جلب توجه انسان به اعمال و رفتارها و حساب و کتاب روزانه کردار خود استفاده شده است.

امام صادق (علیه السلام) در توصیهای بسیار زیبا درباره این که قبل از خواب به چه چیزهایی باید فکر کنیم، فرمودند: "هرگاه در بسترت جای گرفتی، بیندیش که در آن روز چه غذایی روانه شکم خود کرده‏ای و چه به دست آورده‏ای و به یاد آر که خواهی مرد و معادی در پیش داری".

و خوابیدنی که در اسلام به آن سفارش شده، «خواب قیلوله» است و منظور از خواب قیلوله، خوابیدن پیش از ظهر در وقت گرمى هوا و بعد از نماز ظهر تا نماز عصر است

[ملکوت]

وضو گرفتن

اگر شبی را با وضو بخوابید و اثر آن را در راحت خوابیدنتان تجربه کنید، شاید دیگر این کار را ترک نکنید. ثواب های زیادی که برای وضوی قبل از خواب بیان شده خود نشانه تأثیر معنوی وضو در روح و روان فرد است که می تواند خوابی خوش را برای او به دنبال داشته باشد در حدیث نبوی آمده است که: «هر کس شب را با وضو بخوابد گویا همه شب را به عبادت پرداخته است.»(بحارالانوار، ج 76، ص 181)


از امام صادق علیه السلام روایت است که: «هر کس شب را با وضو به بستر رود و بخوابد، در حالی می خوابد که بستر او مسجد و عبادتگاه اوست.»(همان، ص 182)
از مضمون احادیث مربوطه برمی آید که با وضو خوابیدن همچون عبادت کردن در مسجد موجب ارتقای روح مۆمن و بهرهمندی بیشتر او از الطاف الهی می شود. پناه بردن به قرآن و اذکار سفارش شده، انس گرفتن با خدای بزرگ تنها راه نجات بندگان ضعیف از وسوسه، نگرانی، ترس و اضطراب و دیگر موانع راحت خوابیدن است پناه بردن به دامان قرآن و اذکار متبرکه بهترین راه ایجاد انس و الفت با خداوند است.


وجود اذکار فراوان و سور مختلف قرآنی، برای شما این امکان را فراهم می کند که بر اساس سلیقه و میل باطنی خودتان یکی را انتخاب نموده و از طریق آن پلی به سوی آسمان بسازید.
رسول خدا (صلی الله علیه وآله) مسلمانان را به انجام برخی کارها قبل از خواب سفارش کردهاند که یکی از آنها خواندن برخی از سورهها و دعاهاست. ایشان میفرمایند: "هر کس وقتی به بستر خود می‏رود سوره «قل هو اللّه‏ احد» را بخواند، خداوند گناهان 50 سال او را بیامرزد." (أمالی الصدوق: 22 / 3 منتخب میزان الحکمة: 576)
رسول خدا همچنین فرمودند: "هر کس موقع خواب سوره «ألهاکم التکاثر» را بخواند از عذاب قبر محفوظ ماند." (بحارالانوار: 76 / 196 / 12 منتخب میزان الحکمة: 576)


ایشان در جایی دیگر چنین میفرمایند: "هرگاه فردی از شما به بسترش رفت ... (این ذکر را) بگوید: «اللّهُمّ إن أمسَکتَ نَفسی فی مَنامی فاغفِرْ لَها، و إن أرسَلتَها فاحفَظْها بما تَحفَظُ بهِ عِبادَکَ الصّالِحینَ» (یعنی) خداوندا! اگر جان مرا در خواب می گیری، آن را ببخشای و اگر به بدنم باز می گردانی آن را محفوظ بدار آن گونه‏ای که بندگان صالح خود را محفوظ می داری." (علل الشرائع: 589 / 34 منتخب میزان الحکمة: 576)

از مشهورترین ذکرها برای آرامش یافتن در بستر سوره ناس و فلق و آیة الکرسی است. از امام باقر(علیه السلام) روایت شده که «هر کس هنگام خواب دچار بیم و هراس می شود وقتی وارد بستر خود شد، سوره ناس و فلق و آیة الکرسی را بخواند.»(همان، ص 195)

[ملکوت]

آفت خواب

پر خوابی از آفات خواب است. در همه امور به ما سفارش شده است که معتدل باشیم. نه زیادهروی کرده و نه کوتاهی کنیم. در مسأله خواب هم همین طور است. در مذمت پرخوابی، احادیث فراوانی در منابع اسلامی وجود دارد که به آنها می پردازیم.

رسول خدا (صلی الله علیه وآله) می فرمایند: «مادر سلیمان بن داوود به سلیمان گفت: بپرهیز از پر خوابیدن در شب، که پرخوابیدن در شب، روز قیامت مرد را فقیر می سازد.» (امالی شیخ صدوق، آداب و سنن، ترجمه جلد 73 بحارالانوار، ص114)


از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که حضرت فرمودند: «به راستی خدا دشمن دارد پرخوابی و کم کاری را.»
و فرمودند: «پرخوابیدن بر باد دهنده دین و دنیاست.» (مکارم الاخلاق، آداب و سنن، ترجمه جلد 73 بحارالانوار، ص114)


اما دلایل پرخوابی چیست؟ در روایتی از حضرت امام صادق (علیه السلام) آمده است که می فرمایند:
«خواب بسیار، از خوردن آب بسیار ناشی می شود، و خوردن آب بسیار، از خوردن غذای زیاد نشات می گیرد؛ افراط در اکل و شرب، موجب سنگینی نفس و باعث قساوت و تیرگی دل، سبب کسالت و عدم اقدام به طاعت خداوند متعال و بازماندن از تفکر، خضوع و خشوع، خواهد شد.» (مصباح الشریعه، ص45)

[ملکوت]

عوامل بیخوابی در اسلام

ابوبصیر از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که آن حضرت فرمودند: «پنج تن خواب خوش ندارند (و اگر خوابشان ببرد همراه با کابوس و ناراحتی است):
1- آن کس که قصد ریختن خون کسی را دارد.
2- صاحب مال و ثروت فراوان که امینی برای نگهبانی از اموالش نداشته باشد.
3- کسی که تهمت و سخن ناروا و افتراء به دیگران گفته باشد به این جهت که سود دنیوی نصیبش شود. (مخصوصاً در میان جمع، خواه خودش تهمت بزند و خواه افتراء و بهتان به دیگران را به جمعی منتقل کند، از حیث مفسده انگیختن تفاوتی ندارد)
4- بدهکاری که پولی ندارد تا قرض طلبکاران را ادا کند.
5- عاشقی که نگران جدائی باشد و چشم بر روز جدایی محبوب خویش داشته باشد.»(من لایحضره الفقیه، ترجمه غفاری، ج2، ص209)


در حدیث دیگری آمده است، گاهی مومن خوابش نمی برد، چرا که در جای دیگری به برادر او درد و غمی رسیده است. (اصول کافی، ترجمه مصطفوی، ج3، ص241)
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «کسی را که می بینید به رو خوابیده(دَمَر خوابیده) او را بیدار کنید. (به او تذکر دهید که درست بخوابد)»

[ملکوت]

روش خوابیدن در اسلام

امروزه دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که زمانی که شخص روی یک پهلو می خوابد، به دلیل وارد آمدن فشار به یک قسمت از بدن، گردش خون در لایه های سطحی پوست مختل می گردد. در نتیجه، اکسیژن در این بافتها از بین رفته و گازکربنیک زیاد می شود. حرکت در خواب (غلتیدن) برای رفع این مسمومیت از بدن است. این امر برای مسلمانان تازگی ندارد؛ زیرا در قرآن کریم آمده است که خداوند اصحاب کهف را از این دنده به آن دنده و از راست به چپ می گرداند:
«و ما آنان را به دست راست و دست چپ می گردانیدیم» (سوره مبارکه کهف، آیه 7)


بعد از هزار و چهارصد سال که دین مقدس اسلام، رو به قبله خوابیدن را مستحب دانسته است، یکی از دانشمندان می گوید: «اگر می خواهید آهن بدن شما منظم باشد و در نتیجه سالم باشید و به عوارض قلبی دچار نشوید، به سوی قبله، یعنی در جریان مغناطیس زمین بخوابید؛ که در غیر این صورت، آهن در دیواره رگ ها رسوب کرده و آهن بدن کم می شود و گرفتگی رگ ها و عوارض قلبی پدید می آید. همچنین به کبد که قسمت کننده آهن بدن است، لطمه شدید وارد می آید.»
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «کسی را که می بینید به رو خوابیده(دَمَر خوابیده) او را بیدار کنید. (به او تذکر دهید که درست بخوابد)»(من لا یحضره الفقیه، ترجمه غفاری، جلد 2، ص208)


پیامبر اعظم (صلی الله علیه وآله) در سفارشی به امیرالمۆمنین، علی بن ابی طالب (علیه السلام) می فرمایند: «ای علی! خوابیدن بر چهارگونه است: خواب پیامبران که بر پشت می خوابند، خواب مومنان بر پهلوی راست، خواب کافران و منافقان بر پهلوی چپ، و خواب شیاطین که بر رویشان(دَمَر) میخوابند» (من لایحضره الفقیه، ج 4، ص365)

پر خوابی از آفات خواب است. در همه امور به ما سفارش شده است که معتدل باشیم. نه زیادهروی کرده و نه کوتاهی کنیم


حضرت علی (علیه السلام) هم می فرمایند: «خوابیدن بر چهار قسم است: پیامبران بر پشت دراز کشیده و می خوابند، در حالی که چشمهایشان برای دریافت وحی پروردگار نمی خواید. مومن رو به قبله و بر پهلوی راست می خوابد. پادشاهان و فرزندانشان برای گوارایی غذا، بر پهلوی چپ می خوابند و ابلیس، برادرانش، دیوانگان و آسیب دیدگان عقلی، بر روی شکمشان می خوابند.»(عیون الاخبارالرضا (علیه السلام)، ج1، ص246و247)

[ملکوت]

بهترین ساعات خواب از دیدگاه اسلام

اسلام برای هر یک از اعمال انسانها بهترین توصیه ها را دارد. برای خوراک، کار، زندگی و حتی خواب و استراحت! از همین رو می خواهیم بدانیم از دیدگاه اسلام بهترین زمان برای خوابیدن چه زمانی است؟

آنچه از سیره معصومین و بزرگان استفاده مى‏شود این است كه قسمت اول شب را مى‏ خوابیدند و قسمت آخر شب (یعنى از وقت سحر تا اول آفتاب) را به عبادت مشغول بوده ‏اند.


خوابیدن در زمان های زیر مکروه است:
1. خوابیدن بعد از طلوع صبح تا طلوع آفتاب (بین الطلوعین)
2. خوابیدن میان نماز مغرب و عشا
3. خوابیدن بعد از نماز عصر
و خوابیدنی که در اسلام به آن سفارش شده، «خواب قیلوله» است و منظور از خواب قیلوله، خوابیدن پیش از ظهر در وقت گرمى هوا و بعد از نماز ظهر تا نماز عصر است.

[سجادی]

به نام خدا

مفید و آموزنده است بخصوص وقتی نظر اسلام عزیزمان آورده می شود .