آشنایی با سوره های قرآن مجید

[گل مريم]

آشنایی با سوره های قرآن مجید
تفسیر مجمع البیان

فهرست سوره ها:

ردیف	نام سوره		ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره
1	الفاتحة		10	یونس	19	مریم	28	قصص	37	صافات	46	احقاف	55	رحمن
2	البقرة		11	هود	20	طه	29	عنکبوت	38	ص	47	محمد(ص)	56	واقعه
3	آل عمران		12	یوسف	21	انبیاء	30	روم	39	زمر	48	فتح	57	الحدید
4	نساء		13	رعد	22	حج	31	لقمان	40	غافر	49	حجرات	58	مجادله
5	مائدة		14	ابراهیم	23	مؤمنون	32	سحده	41	فصلت	50	ق	59	حشر
6	انعام		15	حجر	24	نور	33	احزاب	42	شوری	51	ذاریات	60	ممتحنه
7	اعراف		16	نحل	25	فرقان	34	سبأ	43	زخرف	52	طور
8	انفال		17	اسراء	26	شعراء	35	فاطر	44	دخان	53	نجم
9	توبه		18	کهف	27	نمل	36	یس	45	حاثیه	54	قمر

[فاطمه]

5 - دورنمايى از محتواى اين سوره‏

اين سوره با نام انسانساز و ياد با عظمت خدا آغاز مى‏گردد و در آيات الهام‏بخش خود از مبدأ گرفته تا معاد، برنامه‏هاى انسانساز عبادى و معنوى و اخلاقى گرفته تا مقررات جهاد و پيكار با بيدادگران و پايمال كنندگان حقوق انسان و سرنوشت زشت و عبرت‏انگيز خودكامگان قرون و اعصار و برخى جامعه‏ها و تمدن‏ها ظالم و استبدادگر را به تابلو مى‏برد.
بخشى از آيات آن در مورد آداب و مقررات حجّ است و در لابه‏لاى مفاهيم گوناگون و معارف انسانساز خويش باران اندرزها و پندهاى گوناگون را در ابعاد مختلف بر مزرعه دل‏ها و جان‏ها مى‏باراند.
در اين سوره مباركه بيشتر از اين مفاهيم و موضوعات متنوع سخن رفته است:
از توحيد و توحيدگرايى و پرستش راستين خداى يكتا در هشدار از شرك‏گرايى و مبارزه با اين آفت انحطاط آفرين با توجّه دادن دل‏ها و جان‏ها به نشانه‏هاى گوناگون يكتايى و قدرت وصف‏ناپذير آفريدگار توانا و فرزانه هستى در كران تا كران آسمان‏ها و زمين و نظام شگفت آفرينش...
از موضوع معنوى و عبادى و تفكّرانگيز حجّ و مقررات آن...
از جهاد و پيكار قهرمانانه با بيدادگران و خودكامگان...
از فرجام عبرت‏انگيز و زشت و تكان‏دهنده برخى از جامعه‏ها و تمدن‏هاى بيدادگر و حق‏ستيز...
از برنامه‏هاى و معنويت‏پرداز و روح‏بخشى چون نماز و پيوند با خدا، اداى حقوق مالى و پرداخت زكات...
از موضوع توكّل به خدا و اعتماد به او كه سرچشمه قدرت‏ها و عزت‏هاست...
از دعوت به ارزش‏ها و هشدار از ضد ارزش‏ها و گناه و ستم...
و از ده‏ها و صدها نكته انسانساز و پند و اندرز الهام‏بخش ديگرى كه در قالب‏هاى متنوع آمده است.

[گل مريم]

آشنايى با سوره مؤمنون‏

اين سوره در شمار، بيست و سومين سوره از قرآن شريف است. بسيار بجا و مناسب است به نكاتى از شناسنامه‏ اش بنگريم.


1 - چرا مؤمنون؟

نام بلند و جاودانه اين سوره مباركه، سوره مؤمنون، يا ايمان ‏آوردگان به خدا و پيامبر است و اين نام از نخستين آيه اين سوره برگرفته شده است كه: «قد أفلح المؤمنون».

افزون بر اين، در اين سوره، قرآن شريف به وصف مردم توحيدگرا و با ايمان پرداخته و در شمارى از آغازين آيات آن صفات برجسته و ويژگيهاى انسان ساز و مهمّ مردم با ايمان را به تابلو مى‏ برد.

[گل مريم]

2 - فرودگاهِ آن‏

به باور همه مفسّران، همه آيات يكصدو هيجده‏ گانه اين سوره در مكّه و در كنار كهن‏ ترين معبد توحيد و تقوا بر قلب مصفاى پيامبر گرامى فرود آمده است. افزون بر ديدگاه مفسّران، اگر در خود آيات اين سوره و محتوا و مفاهيم بلند و درس‏آموز آنها بنگريم، نشانه‏ هاى «مكّى» بودن آيات و سوره را بروشنى درمى‏ يابيم؛ چرا كه بيشتر آيات آن بحث‏هايى چون:

ايمان و نشانه‏ هاى ايمان‏ آوردگان،
نشانه‏ هاى يكتايى و قدرت و دانش خدا،
نمونه‏ هايى از نظام شگفت ‏انگيز آن نظام‏ بخش بزرگ در آسمان و زمين، و جهانِ گياه و نبات و انسان و حيوان و...،
موضوع مرگ و جهان پس از آن، و موضوعاتى از اين دست را طرح نموده و به روشنگرى مى ‏پردازد و اينها نشانگر آن است كه اين آيات در مكّه فرود آمده است.

[گل مريم]

3 - شمار آيات و واژه ‏هاى آن‏

در مورد شمار آيات اين سوره دو نظر است:

1 - به باور كوفيان، اين سوره داراى يكصد و هيجده آيه است.

2 - امّا به باور ديگران، اين سوره يكصد و نوزده آيه دارد كه دليل اين اختلاف خواهد آمد.

گفتنى است كه اين سوره داراى 1840 واژه و 4802 حرف است و به بخشهاى گوناگونى قابل تقسيم است.

[گل مريم]

4 - فضيلت و پاداش تلاوت آن‏

1 - از پيامبر گرامى صلى الله عليه وآله آورده ‏اند كه در اين مورد فرمود:

من قرأ سورة المؤمنين بشرته الملائكة يوم القيامة بالروح و الريحان و ما تقرّ به عينه عند نزول ملك الموت.
هر كس سوره «مؤمنون» را با قلبى خاضع و خاشع تلاوت نمايد، فرشتگان در روز رستاخيز او را به روح و ريحان مژده مى‏دهند و هنگامى كه فرشته مرگ براى دريافت روح او فرود مى ‏آيد چنان مژده و نويدى به او مى‏ دهد كه ديدگانش بخاطر آن نورباران مى‏ گردد.

2 - و نيز از ششمين امام نور، حضرت صادق عليه السلام آورده ‏اند كه فرمود:

من قرأ سورة المؤمنين ختم اللّه له بالسعادة اذا كان يدمن قرائتها فى كلّ جمعة،و كان منزله فى الفردوس الاعلى مع النبيّين والمرسلين.
هر كس سوره مؤمنون را بخواند و در هر جمعه ‏اى تلاوت آن را ادامه دهد خدا فرجام زندگى و سرنوشت او را به خير و سعادت پايان مى ‏بخشد و جايگاه او بهشت برين خواهد بود و در آنجا به همراهى و همنشينى پيامبران و فرستادگان خدا مفتخر خواهد گرديد.
روشن است كه اين پاداش شوق‏آفرين به خاطر تلاوت تنها نيست بلكه براى تلاوتى است كه مقدمّه آگاهى و انديشه، و آنگاه شور و عشق و اخلاص و ايمان واقعى گردد و تلاوت كننده اين سوره خود را به ويژگيها و صفات برجسته ايمان‏آوردگان، آراسته ساخته و از خصلتهاى نكوهيده ظالمان و گمراهان پيراسته سازد.
آرى اين پاداش پرشكوه براى تلاوتِ همراه با آگاهى، اخلاص، ايمان و عمل است.

[گل مريم]

5 - دورنمايى از محتواى سوره‏

اين سوره با نام بلند و با عظمت خدا آغاز مى‏ گردد و آنگاه در شمارى از آيات خود، صفات برجسته و ويژگي هاى سرنوشت ‏ساز و ارزشمند مردم توحيدگرا و با ايمان، در ابعاد گوناگونِ فردى، فكرى، عقيدتى، اجتماعى، خانوادگى، اخلاقى و انسانى را به تابلو مى ‏برد و از پى آن به اين مفاهيم ارزشمند و دگرگون ساز مى ‏پردازد و اين موضوعات متنوع را طرح مى‏ كند:

موضوع آفرينش شگفت ‏انگيز انسان،
مرگ و جهان پس از آن،
رستاخيز انسان و جهان،
زنجيره ‏اى از نشانه‏ هاى قدرت وصف‏ ناپذير خدا در آسمانها،
انبوهى از دلايل يكتايى و حكمت او در زمين،
شگفتيهاى جهان گياهان و نباتات،
آفرينش تفكّرانگيز جهان حيوان،
پديده كشتى و دريا و جريان آن بر سينه آبها،
پرتوى از سرگذشت الهام ‏بخش پيامبران بزرگى چون نوح، موسى، عيسى و هود،
فرمانروايى و حاكميت خدا در كران تا كران هستى،
بحثهاى متنوّعى در باره معاد و جهان پس از مرگ،
هدف آفرينش،
پاداش پرشكوه شايستگان و كيفر گناهكاران،
و دهها پند و اندرز و هشدار و نويد انسان ساز و حكمت ‏آموز و عبرت ‏انگيز ديگرى كه خواهد آمد.

[گل مريم]

آشنائى با سوره نور

سوره مباركه «نور»، بيست و چهارمين سوره از سوره‏ هاى اين كتاب پرشكوهِ خداست و مناسب است كه به نكاتى از شناسنامه‏ اش بنگريم:


1 - چرا سوره نور؟!

نام روح ‏بخش و دلنواز اين سوره مباركه همانگونه كه آمد، سوره نور است و اين نام بلند و جاودانه از آيه سى و پنجم آن برگرفته شده است كه مى ‏فرمايد:

اللّه نور السّموات و الأرض ...
خدا نور آسمانها و زمين است...

افزون بر اين آيه و اين تناسب، در اين سوره برنامه ‏هاى متنوّعى به منظور زدودن آثار گناه و زشتى در نظر گرفته شده است كه با دقّت و تدبّر، و عمل شايسته و بايسته و همه ‏جانبه و انسانى به آنها مى ‏تواند زنگارهاى ناپاكى و آلودگيهاى اخلاقى و جنسى را از جامعه پاك، و مردم را به زيور عفاف و مرواريد پاكى و نجابت و گوهر پاكدامنى آراسته سازد و بدين وسيله دلها را نورباران، چشم‏ها را روشن و چهره‏ ها را سپيد و نورانى سازد.

[گل مريم]

2 - فرودگاه سوره نور

از ديدگاه همه محدثان و مفسّران، همه آيات اين سوره مباركه، در مدينه بر قلب پاك پيامبر نور فرود آمده است.

افزون بر اين اتفاق آراء و ديدگاه، محتواى سوره مورد بحث نيز نشانگر آن است كه كه در بردارنده ويژگي هاى سوره‏ هاى «مدنى» است چراكه از آغاز تا پايان آن بيشتر، از پندهاى جاودانه و اندرزهاى انسان ساز و رهنمودهاى عقيدتى و زيربنايى، چهره قانون گذارانه و بيان مقرّرات براى فرد، خانواده و جامعه دارد و اين نشانگر آن است كه در مدينه و به هنگام تشكيل جامعه نوبنياد اسلامى به دست فرزانه و تواناى پيامبر، فرود آمده است.


3 - شمار آيات و واژه‏ هاى آن‏

اين سوره به باور قاريان عراق و شام داراى 64 آيه، و به باور حجازيها داراى 62 آيه مى ‏باشد و دليل اختلاف نيز در آيات 37 و 44 است كه خواهد آمد.

گفتنى است كه اين سوره داراى واژه و حرف است و به بخشهاى گوناگونى قابل تقسيم مى ‏باشد.

[گل مريم]

4 - پاداش تلاوت آن براى آگاهى و عمل‏

1 - از پيامبر گرامى آورده‏ اند كه فرمود:

من قرأ سورة النّور اعطى من الأجر عشر حسنات بعدد كلّ مؤمنة و مؤمن فيما مضى و فيما بقى
كسى كه سوره نور را بخواند و در انديشه عمل به محتواى آن باشد و تا سرحد توان بدان عمل كند، خدا به شمار هر زن و مرد توحيدگرا و ايمان‏دارى از گذشتگان و آيندگان، ده پاداش و حسنه به او ارزانى خواهد فرمود.

2 - و نيز در اين مورد از ششمين امام نور حضرت صادق علیه السلام آورده ‏اند كه فرمود:

حصّنوا اموالكم و فروجكم بتلاوة سورة نور، و حصّنوا بها نسائكم فانّ من ادمن قرائتها فى كلّ يوم او فى كلّ ليلة لم يزن احد من اهلبيته ابداً حتّى يموت.
ثروت و دارايي هاى خود و نيز دامان عفت و پاكدامنى ‏تان را در پرتو تلاوت خالصانه اين سوره از تباه گرديدن پاس داريد و در پرتو محتواى آن و نيز خواندنش، زنان و دختران جامعه خويش را در دژ عفت و پاكدامنى و معنويت، از زشتى و ننگِ بى ‏عفّتى و لغزش، مصون و محفوظ بداريد؛ چراكه هر كس در زندگى به تلاوت اين سوره ادامه دهد و از آيات آن درس بگيرد هرگز در عمر خويش شاهد لغزش و بى ‏عفّتى فردى از خاندانش نخواهد بود و آنان در پرتو محتواى عفت ‏آموز و انسانساز اين سوره، راه پاكى و نجابت را گام خواهند سپرد؛ و نيز تلاوت كننده اين سوره، پس از مرگ بوسيله هفتاد هزار فرشته تا كنار آرامگاهش همراهى مى‏ شود و آنان از بارگاه خدا براى او آمرزش و بخشايش مى‏ خواهند تا به خاك سپرده شود.

يادآورى اين نكته زيبنده است كه منظور، تلاوت هدف دار و آگاهانه و خالصانه براى درس گرفتن و عمل به مفاهيم بلند و برنامه‏ هاى انسان ساز آن در زندگى است؛ و نه زيبا خواندن و مسابقه دادن و به نواى دل ‏انگيز تلاوت آن بسنده كردن و دلخوش داشتن.

[گل مريم]

5 - دورنمايى از مفاهيم آن‏

اين سوره مباركه، با ياد خدا و رحمت و بخشايش او بر بندگان آغاز مى‏ گردد و از آنجايى كه نام ديگرش سوره عفت و پاكدامنى است، با ترسيم يك سلسله تدابير سازنده و كارآمد در جلوه ‏ها و ابعاد گوناگون براى تشكيل خانواده و تنظيم روابط قانونى و عادلانه جنسى، و بيان مقررات گوناگون براى پاكى و پاكدامنى فرد و جامعه و پاسدارى خردمندانه و عملى از عفت عمومى، مفاهيم بلند و معارف انسان ساز و پند و اندرزهاى هشدار دهنده و فرهنگ شرافت ‏ساز و شرافت آفرينى را طرح نموده، و آنگاه با به تابلو بردن درسهاى گوناگون فكرى، عقيدتى، خانوادگى، اجتماعى، اخلاقى، روانى، روحى، اين جهانى و آن جهانى پايان مى ‏پذيرد.