ماه رمضان و تدبر در آیات نورانی قرآن( هر روز یک آیه)

[گل مريم]

عن ابى عبد الله (عليه السلام): عليكم بالقرآن فما وجدتم آيه نجابها من كان قبلكم فاعملوا به و ما وجدتموه مما هلك من كان قبلكم فاجتنبوه.

امام صادق (عليه السلام) فرمود: بر شما باد ملازمت قرآن كريم، بنگريد هر آيه‏ اى كه به سبب آن پيشينيان شما نجات يافتند بدان عمل كنيد، و از هر آيه ‏اى كه ديديد به خاطر آن مردم پيش از شما هلاك شدند اجتناب نمائيد.

سلام شهروندان قرآنی شهر نور

امیدوارم عبادت های شما عزیزان در ماه مبارک رجب و شعبان مورد قبول حق قرار گرفته باشد.
روزهای اخر ماه شعبان است و بوی خوش ماه رمضان به مشام میرسد.
همانطور که میدانید خواندن قرآن و آن هم تنها یک آیه با تدبر و تفکر و عمل کردن به دستورات و راهنمایی های روح افزای آیه علاوه بر پاداش اخروی پاداش دنیوی را هم برای عامل به آن آیه در پی دارد.
پس بیایید با تفکر بیشتر در آیات نورانی قرآن ماه رمضان پرباری در پیش داشته باشیم.

[گل مريم]

و آن گاه دگرباره به همان سنت و شيوه جاودانه و جهان شمول خدا بازمى‏ گردد كه:

‏ إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ
به يقين ما شايسته‏ كرداران را در برابر كارهاى خالصانه و عملكرد نيكويشان اين‏گونه پاداش مى ‏دهيم.

و در آخرين آيه مورد بحث مى‏ افزايد:


إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ
راستى كه او از بندگان توحيدگرا و با ايمان ما بود، چرا كه هم به آنچه فرو فرستاديم و واجب ساختيم، خالصانه عمل كرد و هم از آنچه هشدار داديم، هشدار پذيرفت.

تفسیر مجمع البیان

[گل مريم]

الْيَوْمَ تُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ لَا ظُلْمَ الْيَوْمَ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ

• سوره : غافر آیه : 17
  

در آخرين آيه مورد اشاره به ويژگى ديگر روز رستاخيز يا روز ديدار مى‏ فرمايد:

الْيَوْمَ تُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ
امروز هركسى تنها در برابر آنچه از نيك و بد و كار درست و نادرست انجام داده و در زندگى فراهم آورده است، پاداش و كيفر داده مى‏ شود.

انسان شايسته ‏كردار پاداش شايسته‏ كردارى خويشتن را دريافت مى‏ دارد و انسان زشت كار نيز كيفر كارهاى زشت و ظالمانه خود را.

در روايت آمده است كه آن روز از بارگاه خدا اين ندا طنين‏ انداز مى‏ گردد كه: «اناالملك، اناالدّيان، لا ينبغى لاحد من اهل الجنة ان يدخل الجنة، و لا لاحدٍ من اهل النار ان يدخل النار و عنده مظلمة حتى اقصه منه.»

هان اى مردم! منم مالك و فرمانرواى امروز، و منم ارزانى دارنده پاداش نيكان و كيفردهنده ظالمان، بر هيچ كس از بهشتيان و دوزخيان كه ذره ‏اى از حقوق ديگران نزد آنان است، سزاوار نيست وارد بهشت و يا دوزخ گردند تا آنكه آن حق از آنان بازگرفته شود و آنان كيفر حق‏ كشى خود را بچشند و ببينند؛

و آن گاه به تلاوت اين آيه مى‏ پردازد كه: اليوم تجزى كل نفس بما كسبت...

[گل مريم]

در ادامه آيه مى ‏افزايد:

لَا ظُلْمَ الْيَوْمَ
امروز هيچ ستم و بيدادى بر كسى نخواهد رفت، و از پاداش كسى ذره‏ اى كاسته نخواهد شد و بر كيفر مقرر ديگرى افزون نخواهد گرديد.

إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ‏
به يقين حسابرسى خدا بسيار دقيق و سريع است و حسابرسى او از كسى، او را از حسابرسى ديگرى باز نمى ‏دارد.

[گل مريم]

پرتوى از آيات 11 -17 سوره غافر


شمارى از ويژگى ‏هاى روز ديدار

در آياتى كه گذشت قرآن شريف براى بيدارى و هشيارى و عملكرد شايسته انسانها به شمارى از ويژگى‏ هاى روز ديدار يا «يوم التلاق» اشاره مى‏ كند كه سخت در خور تعمق و دقت است؛

اين ويژگى ‏ها در اين آيات عبارتند از:

1- آشكار شدن حقايق براى مردم‏

از ويژگى‏ هاى روز ديدار اين است كه در آن روز، حقيقت و ماهيت هر انسانى آن گونه كه بوده است هويدا مى‏ شود و ديگر از پنهان كارى و پوشيده داشتن باطن و فريبكارى و تحريف حقايق و بزك كردن چهره‏ هاى كريه ظالمان و خودكامگان اثرى نيست. يوم هم بارزون.

2- چيزى از خدا پوشيده نمى ‏ماند

از ذات پاك خدا كه آفريدگار هستى است در اين جهان نيز چيزى پوشيده نيست.

آن ذات يكتا و بى‏ همتا بى ‏پايان است و محدوديتى در وجودش قابل تصور نيست، و بر اين اساس نهان و آشكار بودن او يكسان است، امّا آن روز آشكار شدن حقيقت و ماهيت پديده ‏ها و انسان‏ ها بيشتر و بهتر است. لا يخفى على الله منهم بشى‏ء.

[گل مريم]

3- فرمانرواى حق‏

در اين جهان به خواست خدا و سنت‏ هاى او گاه بيدادگر و خودكامه‏ اى نيز در گوشه ‏اى از دنيا زمام امورى را براى چند روز به دست مى‏ گيرد و مى‏ تازد و انسان شايسته‏ كردارى نيز گاه به رضايت مردم و انتخاب آنان و يا چون پيامبر و امام معصوم به گزينش آسمانى تدبير امورى مى ‏كند، گرچه در حقيقت كار اين قادر تواناست كه حاكم بر جامعه و تاريخ است امّا از ويژگى ‏هاى سراى آخرت اين است كه فرمانروايى تنها از آن اوست... لمن الملك اليوم لله الواحد القهّار.

4- روز پاداش و كيفر

اين چهارمين ويژگى آن روز است كه پاداش و كيفر هر انسانى براساس آنچه انجام داده است به او داده مى ‏شود و ديگر از رابطه‏ ها، پارتى‏ بازى ‏ها، حق‏ كشى‏ ها و بيدادها خبرى نيست، و ملاك و معيار عملكرد است، عملكرد. اليوم تجزى كل نفس بما كسبت.

5- روز عدل و داد

آن روز، روز عدل و داد است و هيچ ستم و بيدادى به هيچ كس نخواهد رفت نه از حق كسى كاسته مى‏ شود و نه بر كيفرش افزون مى‏ گردد و نه بعكس اينها انجام مى‏ شود. لا ظلم اليوم.

6- سرعت در حسابرسى‏

و ديگر ويژگى روز ديدار در اين آيات آن است كه به حساب بندگان به دقّت و سرعت وصف‏ ناپذيرى رسيدگى مى‏ شود و به كمتر از يك چشم برهم زدن سرنوشت ‏ها روشن مى‏ گردد. ان الله تعالى يحاسب الخلائق كلهم فى مقدار لمح البصر.


تفسیر مجمع البیان

[گل مريم]

آیات 23- 34 سوره غافر

فرازى از سرگذشت موسى و دعوت توحيدى او

[گل مريم]

قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى


در




سوره : الشورى آیه : 23

قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى‏
هان اى پيامبر بگو: در برابر رساندن پيام خدا بر شما بندگانش هيچ پاداشى از شما درخواست نمى‏ كنم مگر دوست داشتن نزديكانم، بنابراين در برابر رسالت من به نزديكانم محبت ورزيد.

[فاطمه]

اللّهُ يَسْتَهْزِىءُ بِهِمْ وَيَمُدُّهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ

• سوره : البقرة آیه : 15

خدا[ست كه‏] آنان را به استهزا گرفته، و آنان را در طغيانشان فرو مى‏گذارد تا سرگردان شوند.

درمورد اين آيه شريفه كه خدا آنان را مسخره مى‏كند، ديدگاهها متفاوت است:

1. كيفر تمسخر آنان‏
بعضى معتقدند كه خدا آنان را به‏سبب تمسخرشان كيفر مى‏كند، و از اين كيفر، با اصطلاح «استهزا» ياد شده است؛ چرا كه در فرهنگ عرب، جزاى هر عملى را به همان نام ذكر مى‏كنند. در قرآن نيز آمده است كه:
«وَ جَزاؤُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلَها ...»
و كيفر بدى، مانند آن، بدى خواهد بود...

اين سخن، بى‏ربط نيست، چراكه كيفر وقتى عادلانه باشد، بد نيست؛ امّا عنوان آن در اينجا مانند خود گناه، واژه «بد» است.
آيه شريفه زير نيز بسان آيه گذشته، كيفر «عقوبت» را همان «عقوبت» ناميده است:
وَ اِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا بِمِثْلِ ما عُوقِبْتُمْ...»
اگر عقوبت كرديد، همانگونه كه عقوبت شده‏ايد، [عنصر متجاوز را] به عقوبت برسانيد...
در اشعار عرب نيز نظير اين مورد، بسيار آمده است.

2. نكوهش منافقان‏
خدا آنان را براى اين كارشان نكوهش مى‏كند. در فرهنگ عرب نيز بسيار اتّفاق مى‏افتد كه واژه‏اى را بجاى واژه ديگر كه از جهت معنى به آن نزديك است، بكار مى‏برند.

3. عذاب و نابودى آنان
‏
ابن عبّاس مى‏گويد:
معناى آيه شريفه اين است كه خدا به منافقان نعمت مى‏دهد و آنان مى‏پندارند كه اين نعمت و بخشايش، پاداش كردار آنان است؛ درحاليكه خداوند تنها به اين جهت به آنان نعمت مى‏بخشد كه در كردار ظالمانه و زشت خود بمانند و درنتيجه به نگونسارى دنيا و عذاب آخرت گرفتار آيند. آرى؛ از اين رو به اين نعمت‏دهى تمسخر گفته شده است كه ظاهر آن نعمت، و حقيقت آن كشاندن منافقان به نابودى و كيفرى است كه با عملكرد زشت خويش درخور آن شده‏اند.

[فاطمه]

4. در اين جهان بسان مردم باايمان امّا ...
خداوند منافقان را به‏دليل اظهار ايمان در اين جهان، در مقررّات ارث، نكاح، دفن و مشابه آن، همرديف مسلمانان قرار داده است امّا به‏سبب نفاق و كفر درونى، در جهان ديگر، آنان را همانند كفرگرايان عذاب خواهد كرد؛ و اين دو شيوه برخورد با آنان در دنيا و آخرت بسان تمسخر آنان است.

5. در دوزخ ...
ابن عبّاس مى‏گويد:

در روز رستاخيز، هنگامى كه منافقان وارد دوزخ مى‏شوند و درميان شعله‏هاى سوزان آتش قرار مى‏گيرند و راه نجاتى نمى‏يابند، بناگاه درى به‏سوى بهشت براى آنان گشوده مى‏شود و آنان بدان سو هجوم مى‏برند؛ امّا با نزديك‏شدن به آن، در بسته مى‏شود؛ آنگاه در ديگرى نمايان مى‏شود و باز هم پس از هجوم آنان، بسته مى‏شود؛ و همينطور خداوند آنان را به مسخره مى‏گيرد و مردم باايمان به آنان مى‏خندند. قرآن مى‏فرمايد:
«فَالْيَوْمَ‏الَّذينَ آمَنُوا مِنَ‏الْكُفّارِ يَضْحَكُونَ.»
امّا امروز مؤمنان هستند كه به كافران مى‏خندند.
با ترسيم ديدگاههاى پنجگانه درمورد اين آيه شريفه روشن شد كه منظور از اينكه خدا آنان را مسخره مى‏كند، چيست. گفتنى است كه تمامى اين وجوه را مى‏توان در تفسير آياتى نظير اين آيه شريفه مدّ نظر قرار داد؛ ازجمله در آياتى چون: «... وَ يَمْكُرُونَ وَ يَمْكُرُاللَّهُ ...» و يا «...يُخادِعُونَ‏اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ ...» كه هر دو درمورد منافقان نازل شده است.

مجمع البیان

[فاطمه]

تفسیر نور

كلمه «يَعمهون» از «عَمَه» مثل «عَمى» مى‏باشد، لكن «عمى» كورى ظاهرى را گويند و «عمه» كورى باطنى است.
امام رضا عليه السلام در تفسير اين آيه مى‏فرمايد: خداوند، اهل مكر و خدعه و استهزا نيست، لكن جزاى مكر و استهزاى آنان را مى‏دهد.
همچنان كه آنان را در طغيان و سركشى خودشان، رها مى‏كند تا سر درگم و غرق شوند. و چه سزايى سخت‏تر از قساوت قلب و تسلّط شيطان و وسوسه‏هاى او، ميل به گناه و بى‏رغبتى به عبادت، همراهى و همكارى با افراد نا اهل و سرگرمى به دنيا و غفلت از حقّ كه منافقان بدان گرفتار مى‏آيند.
منافقان، دوگانه رفتار مى‏كنند و لذا با آنها نيز دو گونه برخورد مى‏شود؛ در دنيا احكام مسلمانان را دارند و در آخرت كيفر كفّار را مى‏بينند.
1- كيفرهاى الهى، متناسب با گناهان است. در برابر «انّما نحن مستهزؤن»، «اللَّه يستهزئ بهم» آمده است.
2- منافقان با خدا طرفند، نه با مؤمنان. (آنها مؤمنان را مسخره مى‏كنند، ولى خدا به حمايت آمده و پاسخ مسخره‏ى آنان را خودش مى‏دهد.) «اللَّه يستهزئ بهم»
3- استهزا، اگر به عنوان پاسخ باشد مانعى ندارد. نظير تكبّر در مقابل متكبّر. «اللَّه يستهزئ بهم»
4- از مهلت دادن وزياده بخشى‏هاى خداوند، نبايد مغرور شد. «يمدّهم فى طغيانهم»
5 - سركشى و طغيان، زمينه‏اى براى سر درگمى‏هاست. «فى طغيانهم يعمهون»