آشنایی با سوره های قرآن مجید

[گل مريم]

آشنایی با سوره های قرآن مجید
تفسیر مجمع البیان

فهرست سوره ها:

ردیف	نام سوره		ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره
1	الفاتحة		10	یونس	19	مریم	28	قصص	37	صافات	46	احقاف	55	رحمن
2	البقرة		11	هود	20	طه	29	عنکبوت	38	ص	47	محمد(ص)	56	واقعه
3	آل عمران		12	یوسف	21	انبیاء	30	روم	39	زمر	48	فتح	57	الحدید
4	نساء		13	رعد	22	حج	31	لقمان	40	غافر	49	حجرات	58	مجادله
5	مائدة		14	ابراهیم	23	مؤمنون	32	سحده	41	فصلت	50	ق	59	حشر
6	انعام		15	حجر	24	نور	33	احزاب	42	شوری	51	ذاریات	60	ممتحنه
7	اعراف		16	نحل	25	فرقان	34	سبأ	43	زخرف	52	طور
8	انفال		17	اسراء	26	شعراء	35	فاطر	44	دخان	53	نجم
9	توبه		18	کهف	27	نمل	36	یس	45	حاثیه	54	قمر

[گل مريم]

اگر بخواهيم دورنمايى از مفاهيم و معارف ارج دار اين سوره را در يك نگاه بنگريم و به نمايش گذاريم با اين موضوعات سازنده روبرو مى‏ گرديم:

- در راه پاكدامنى و عفت عمومى؛	- كيفر دردناك تهمت ‏تراشى؛	- كيفر تهمت به همسر؛
- ماجراى «افك»؛	- چرا سوءظن!؛	- باران نكوهش بر مردم بى‏ تفاوت؛
- هشدار از پيروى شيطان؛	- هشدار از تندرويها؛	- برخى از گواهان رستاخيز؛
- پديده برهنگى و چشم ‏چرانى؛	- فرمان تشكيل خانواده؛	- نور آسمان ها و زمين؛
- مفهوم اين مثال زيبا؛	- كارهاى سراب‏ گونه؛	- زنجيره‏ اى از نشانه ‏هاى قدرت خدا؛
- چهره ‏هاى گوناگون حيات؛	- راز ناشناخته؛	- بيست و يك نشان از آن بى‏نشان؛
- شش نشان رستگارى؛	- هر كس مسئول عملكرد خويش است؛	- نظام عادلانه جهانى در واپسين حركت تاريخ؛
- مقرّرات ورود به قلمرو خصوصى ديگران؛	- ادب در برابر پيامبر...

و ده‏ها نكته ارزشمند ديگرى كه خواهد آمد، ان شاء اللّه.

[گل مريم]

آشنايى با سوره فرقان‏

اين سوره مباركه، در حقيقت، بيست و پنجمين سوره از سوره‏ هاى قرآن شريف است؛ و بسيار مناسب و بجاست به نكاتى از شناسنامه ‏اش براى آگاهى از آن بنگريم.


1 - نام و تناسب اين نامگذارى‏

نام بلند و جاودانه اين سوره همانسان كه آمد، «فرقان» است و واژه مقدّس و پرمعنويّت «فرقان» كه به مفهوم جدا سازنده حق از باطل و درست از نادرست و عدل و داد از ستم و بيداد است، نام ديگرى است كه بر قرآن يا كتاب پرشكوه خدا به كار رفته است.

اين سوره مباركه بدان دليل فرقان ناميده شده است كه:

1 - در نخستين آيه آن، اين واژه به كار رفته و اين نام از آن برگرفته شده است.

2 - در اين سوره منطق توحيدگرايان و يكتاپرستان از يكسو، و منطق پوسيده و سست شرك‏ گرايان از سوى ديگر روياروى هم قرار گرفته و بدينسان حقّانيّت آن ديدگاه، و پوچى و نادرستى اين ديدگاه به تابلو رفته است.

3 - و ديگر اينكه در آيات اين سوره، ويژگيهاى «عبادالرّحمان» به سبك ويژه ‏اى به تابلو رفته و آنان از ديگر بندگان به روشنى باز شناخته شده ‏اند.

[گل مريم]

2 - فرودگاه آن‏

به باور بيشتر مفسّران و محدّثان، اين سوره مباركه در مكّه و در كنار كهن ترين معبد توحيد و تقوا بر جان گرامى و قلب نورانى پيامبر فرود آمده است.

امّا به باور پاره‏ اى از جمله «ابن عباس»، سه آيه 68 - 70 اين سوره در مدينه فرود آمده است.


3 - شمار آيات و واژه ‏هاى آن‏

اين سوره مباركه به باور همه مفسّران داراى 77 آيه است، و نيز ساختمان آن با واژه و با حرف پديد آمده و به چندين بخش قابل تقسيم است.

[گل مريم]

4 - فضيلت و پاداش تلاوت آن‏

1 - در اين مورد از پيامبر گرامى آورده ‏اند كه فرمود:

من قرأ سورة الفرقان بعث يوم القيامة و هو مؤمن انّ السّاعة آتية لا ريب فيها،و انّ اللّه يبعث من فى القبور.
كسى كه سوره «فرقان» را آن گونه كه شايسته و بايسته است براى آگاهى و عمل تلاوت كند، روز رستاخيز در حالى برانگيخته مى‏ شود كه از ايمان ‏آوردگان به رستاخيز است، از كسانى است كه در زندگى بر اين باور زيستند كه رستاخيز سرانجام فرارسيدنى است و در آن هيچ ترديدى نيست و خدا همه مردگان را در آن روز از گورها زنده و برانگيخته مى ‏سازد تا پاداش و يا كيفر عملكرد عادلانه و يا ظالمانه خود را دريافت دارند.

2 - و نيز از هشتمين امام نور؛ حضرت رضا عليه السلام آورده ‏اند كه به يكى از ياران فرمود:

لا تدع قرائة سورة «تبارك الّذى نزل الفرقان على عبده» فانّ من قرأها فى كلّ ليلة لم يعذّبه ابداً و لم يحاسبه و كان منزله فى الفردوس الاعلى.
هاى اى پسر «عمّار»! هرگز تلاوت شايسته و بايسته و تفكّرانگيز سوره «فرقان» را وامگذار؛ چرا كه هر كس اين سوره را در هر شب تلاوت كند، خدا او را هرگز عذاب نخواهد كرد و او را پاى حساب سخت نخواهد برد و جايگاه بلند و پرشكوهى به خواست خدا در بهشت برين خواهد داشت.

[گل مريم]

5 - دورنمايى از محتواى اين سوره‏

اين سوره مباركه با ياد بلند و نام جاودانه و پرشكوه آفريدگار هستى آغاز مى‏گردد و از پى آن در آيات هفتاد و هفت‏گانه آن، اين معارف انسان ساز و اين مفاهيم دل ‏انگيز را به تابلو مى ‏برد و از اين موضوعات پيام دارد:

از شكوه و عظمت خدا؛
فرو فرستادن قرآن؛
از برانگيخته شدن پيامبر، براى هشدار دادن به جهانيان؛
از يكتايى و بى‏ همتايى آفريدگار هستى؛
از آفرينش هر پديده‏ اى بر اساس حساب و اندازه ‏گيرى و نظام دقيق؛
از بهانه ‏جوييها و حق‏ ستيزيهاى كافران و ظالمان و تهمت هاى رنگارنگ آنان به پيامبران؛
از بهشت پرطراوت و زيبا؛
از دوزخ و عذاب مرگبار آن؛
از محاكمه خدايان دروغين و پرستشگران گمراه؛
از نشانه‏ هاى رستاخيز؛
از همنشين بد؛
از نقش سازنده دوست خوب در سرنوشت انسان؛
از آثار شوم هواپرستى؛
زنجيره‏ اى از نشانه‏ هاى قدرت و دانش وصف ‏ناپذير خدا؛
از دو درياى شور و شيرين يا دو نشان قدرت خدا؛
از پاداش رسالت پيامبر؛
از ويژگيهاى بندگان خاص خدا يا «عبادالرحمن»؛
از پاداش پرشكوه آنان؛
از نقش دعا در زندگى انسان؛
و در لابه ‏لاى اين مفاهيم، از پند و اندرزهاى دلنشين و انسان ساز و درسهاى عبرت ‏انگيز و عبرت‏ آموز و هشدارهاى تكان دهنده بسيارى در قالبهاى گوناگون و چهره‏ هاى متنوّع پيامها دارد كه در تفسیر خواهد آمد ان شاء اللّه.

[گل مريم]

آشنايى با سوره شعراء

اين سوره بيست و ششمين سوره از قرآن شريف است كه به نكاتى از شناسنامه‏اش مى‏نگريم.


1 - چرا شعراء

اين سوره به نام سوره «شعراء» ناميده شده، و اين نام از آخرين آيات اين سوره بر گرفته شده است كه مى‏ فرمايد:

و الشعراء يتبعهم الغاون...
و شاعران را گمراهان پيروى مى‏ كنند، آيا نديده‏ اى كه آنان در هر بيراهه ‏اى سرگردانند؟
و چيزهايى مى‏ گويند كه خود انجام نمى ‏دهند...

مگر آن شاعرانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده و خدا را بسيار ياد نموده و پس از آنكه مورد ستم قرار گيرند، براى دفع ستم و تجاوز و به انگيزه آزاديخواهى و عدالت‏ طلبى و با هدف ستم‏ ستيزى و پيكار با تاريك ‏انديشى، شجاعانه فرياد دادخواهى سر مى دهند و يارى مى‏ طلبند...

[گل مريم]

2 - فرودگاه اين سوره‏

همه آيات اين سوره مباركه - جز چهار آيه آخر آن - در مكّه و در كنار كهن ‏ترين معبد توحيد و تقوا بر قلب پاك پيامبر نور فرود آمده است. اين نكته را افزون بر مفسّران و محدثان، از خود آيات و محتواى آنها نيز مى‏ توان به روشنى دريافت، چرا كه قالب و محتواى اين سوره با سوره‏ هاى مكّى هماهنگ و همنوا و نشانگر حال و هواى آغاز بعثت و دعوت پيامبر گرامى است و بيشتر از مفاهيم فكرى و عقيدتى - كه يكى از نشانه ‏هاى سوره‏ هاى مكّى است - سخن مى‏ گويد.


3 - شمار آيات و واژه ‏هاى آن‏

در مورد شمار آيات اين سوره دو نظر آمده است:

1 - به باور كوفيان و شاميان و پيشينيان اهل مدينه، اين سوره داراى 227 آيه مى‏ باشد.

2 - امّا به باور پاره ‏اى ديگر شمار آيه‏ هاى اين سوره، 226 آيه است.

يادآورى مى‏ گردد كه اين سوره داراى 1296 واژه، و 5542 حرف است و به بخش‏هاى گوناگون و موضوعات متنوّعى قابل تقسيم و بررسى است.

[گل مريم]

4 - فضيلت و پاداش تلاوت آن‏

1 - از پيامبر گرامى آورده‏ اند كه در اين مورد فرمود:
من قرأ سورة شعراء كان له من الاجر عشر حسنات، بعدد كل من صدق بنوح و كذّب به و هود و شعيب و صالح و ابراهيم، و بعدد كل من كذّب بعيسى و صدق بمحمد صلى الله عليه وآله.

هر كس سوره شعراء را تلاوت كند به شمار هر كسى كه «نوح» و رسالت او را گواهى و يا تكذيب نموده است، ده پاداش به او ارزانى خواهد شد؛ و نيز به شمار تصديق كنندگان و تكذيب كنندگان «هود»، «شعيب»، «صالح» و «ابراهيم». و نيز به شمار همه كسانى كه مسيح را تكذيب و رسالت محمد صلى الله عليه وآله را گواهى نمايند.

2 - از ششمين امام نور حضرت صادق علیه السلام آورده ‏اند كه فرمود:

من قرأ طواسين الثلاث فى ليلة الجمعة كان من اولياء اللّه و فى جواره و كنفه و اسكنه اللّه فى جنة عدن وسط الجنة مع النبيّين و المرسلين و الوصيين الراشدين، و لم يصبه فى الدنيا بؤس ابدا، و اعطى فى الاخرة من الاجر الجنة...

هر كس سوره ‏هاى سه‏ گانه «شعراء»، «نمل» و «قصص» را در هر شب جمعه تلاوت كند، از دوستان خدا و در جوار او خواهد بود و خدا او را در قلب بهشت، با پيامبران و جانشينان آنان و ارشادگران آگاه و پرواپيشه همنشين خواهد ساخت. او هرگز در دنيا گرفتار پريشانى نشده و در سراى آخرت پاداش او بهشت پرطراوت و زيباى خداست و در آنجا يكصد حوريه به او ارزانى خواهد شد.

يادآورى مى‏ گردد كه اين پاداش پر شكوه براى تلاوت خالصانه و آگاهى از مفاهيم اين سوره‏ ها و عمل به مقررات آنها خواهد بود و نه تلاوت تنها و يا ابزار فريب و ستم ساختن معارف آن.

[گل مريم]

5 - دور نمايى از محتوا و مفاهيم اين سوره‏

اين سوره مباركه با ياد و نام خدا و حروف مقطعه آغاز مى ‏گردد، و از پى ‏آن با گراميداشت مقام والاى پيامبر و آرامش خاطر بخشيدن به آن حضرت در برابر شرارت خودكامگان و دميدن روح پايدارى و پايمردى و شكيبايى و مقاومت به ايمان آوردگان راستين و ترسيم پاره ‏اى از صفات آفريدگار هستى ادامه مى ‏يابد.

آن‏گاه سرگذشت چند پيامبر بزرگ خدا، همچون: موسى و هارون، نوح و هود، صالح و لوط، شعيب و ابراهيم پدر توحيدگرايان را، با منطق زندگى‏ ساز و چكيده دعوت آنان، و نيز منطق سست و پوسيده استبدادگران قرون و اعصار و سرنوشت جامعه‏ هاى معاصر آنان را به تابلو مى ‏برد.

از پى آن، روى سخن را به پيامبر گرامى نموده و ضمن وصف شكوه و عظمت قرآن، به بهانه‏ جويى‏ ها و اتهامات بى ‏اساس بد انديشان و تجاوزكاران پاسخ مى دهد،
و سر انجام دستورات جان بخش و ارزنده ‏اى به وسيله آن حضرت به توحيدگرايان مى ‏دهد...

[گل مريم]

اگر در يك نگاه بخواهيم به بوستان پرطراوت و پرگل و لاله اين سوره بنگريم، از جمله با اين گل‏ها و مفاهيم انسان ساز روبرو مى‏ گرديم:

وصف شكوه و عظمت قرآن،
هراس و گريز حق ‏ستيزان از تازه ‏هاى وحى و رسالت،
پرتوى از سرگذشت موسى و آغاز رسالت او،
دو معجزه بزرگ و شگفت ‏انگيز،
كنگره بزرگ افسونگران،
فرجام شوم خودكامگى و انحصارگرى،
فرازهاى هفتگانه داستان عبرت آموز موسى...
پرتوى از سرگذشت ابراهيم،
پرتوى از رسالت نوح،
پرتوى از سرگذشت هود،
دو آفت حق ‏ستيزى و دنباله‏ روى برّه‏منشانه،
پرتوى از سرگذشت «صالح»،
منطق استبداد،
پرتوى از سرگذشت لوط،
پرتوى از سرگذشت شعيب،
بزرگ‏ترين آفت آزادى و آزادگى‏
هركار اصلاحى را بايد از خود آغاز كرد،
برنامه رستگارى و سرفرازى،
هنر سرايندگى...
سروده هدفدار و زندگى ‏ساز.