"نحوییون" گروهی در واتس آپ

[هندیانی]

سلام دوستان عزیز

در این تاپیک مطالب نحوی و کاربرد آنهارا با آیات قرآن کریم کار میکنیم.
این مطالب در واتس اپ و در گروهی با نام نحوییون گذاشته میشود و بنده هم در اینجا میگذارم تا همه کاربران مجازی و دوستداران قرآن مجید استفاده کنند.

امیدوارم که مفید باشه و موفق باشید.
اشکال و یا نظراتتون رو در همین تاپیک گذاشته تا بررسی شود ان شاءالله

[هندیانی]

بسم الله الرحمن الرحیم
اقسام اعراب

اخر کلمات معرب به اقتضای عوامل و یا نقش نحوی ان ها در ساختار جمله به چهار نحو تغییر میکند

۱) کلمات یا مرفوعند و علامت رفع ان ها در ضمه و یا تنوین رفع و یا بعضی حروف و حرکات جانشین است.
۲)
یا منصوبند و علامت نصب ان ها فتحه و یا تنوین نصب و یا بعضی حروف و حرکات جانشین است.
۳)
یا مجرورند و علامت جر ان ها کسره و یا تنوین جر و یا برخیدحروف و حرکات جانشین است.
۴) یا مجزومند و علامت جزم ان ها سکون و گاهی حذف بعضی از حروف است.

اعراب رفع و نصب میان اسم و فعل مشترک است

مثل
زید یقوم
که زید اسم و یقوم فعل و هر دو مرفوعند

ان زیدا لن یقوم
که زیدا و لن یقوم هر دو منصوبند

و جزم مختص فعل است مثل

من یجتهد ینجح
هر که بکوشد کامیاب میشود

که هر دو فعل مجزومند
چرا؟؟؟

و جر مخصوص اسم است.
مثل
مررت بزید
که زید مجرور است.

[هندیانی]

دوستان یه سوال دارم
در اقسام اعراب گفته شد
...‌بعضی حروف و حرکات جانشین..

میتونید بفرمایید این حروف و حرکات جانشین چی هستند در اقسام اعراب؟؟؟

منظورتون از حروف، علامتهای نیابی و فرعی است؟
مثلا نون عوض رفعی

بله هر چی میدونید برامون بنویسید لطفا

یا اسماءسته که حرف واو علامت مرفوع بودن، الف منصوب بودن و یاءا مجرور بودناست

اعراب به حرکات که همون علمتهای رفع با ضمه، نصب با فتحه ، جر با کسره است
اعراب به حرف ، موقعی که حرف جانشین حرکت میشه، مثلا در فعل مضارع یضرب که ضمه علامت رفعه، در یضربان و یضربون، نون عوض رفعی بجای ضمه علامت رفع است،
در جمع مذکرسالم واو علامت رفع است و یاء علامت نصب و جر است
یا اسماءسته که حرف واو علامت مرفوع بودن، الف منصوب بودن و یاءا مجرور بودن است.

ممنونم عزیزخیلی لطف کردید

دوستان مطلب دیگری به ذهنتون نمیرسه؟؟

فکر کنم حذف حرف عله هم شامل سوال شما بشه

حذف حرف عله برای جزمه

درسته؟

بله

ممنونم
در مورد مثنی ها چی؟

در حالت رفع با الف ودر حالت نصب و جر با یاء بکار میره
رأيت التلميذين(حالت نصبي)
سلمت علي التلميذين(حالت جري)

[هندیانی]

دوست عزیزم
مواردی که فرمودید درست بود و توضیح بیشترش به مرور گفته میشه
ان شاءالله

موارد گفته شده توسط شما

اعراب به حرکات که همون علامتهای رفع با ضمه، نصب با فتحه ، جر با کسره است
اعراب به حرف ، موقعی که حرف جانشین حرکت میشه، مثلا در فعل مضارع یضرب که ضمه علامت رفعه، در یضربان و یضربون، نون عوض رفعی بجای ضمه علامت رفع است،
در جمع مذکرسالم واو علامت رفع است و یاء علامت نصب و جر است
یا اسماءسته که حرف واو علامت مرفوع بودن، الف منصوب بودن و یاءا مجرور بودن است.
حذف حرف عله هم شامل سوال شما بشه
در مثنی
در حالت رفع با الف ودر حالت نصب و جر با یاء بکار میره

ممنونم

نکته


در مورد فرق بین جمع و مثنی در حالت نصب و جر

در هر دو حالت یاء علامت نصب و جر هست.

مثل مؤمنِین در جمع
و
مومنَین در مثنی

دوستان گل!

یکی از عزیزان پرسیدند:

دیروز فرمودید فعل مضارع معرب هستند به جز صیغه 6و12
ولی درادامه توضیحات صیغه ها ی 1و3و4و7 ....و13و14مبنی گرفتید متوجه نشدم یعنی چی؟؟؟

ببینید اگر خوب دقت کرده باشید گفتیم فعل مضارع بجز صیغه های ۶ و ۱۲( جمع های مؤنث) معربند.
یعنی جمع های مؤنث مبنی هستند و بقیه ی صیغه ها معرب.

ولی اگر فعل مضارع مؤکد به نون تاکید باشه( یعنی فعل مضارع و مشتقاتش که نون تاکید دارند) بعضی صیغه هاش معرب و بعضی صیغه ها هم مبنی هستند
که علت معرب بودن صیغه های ان را هم گفتیم

پس صیغه سه را شامل نمیشه، فقط صیغه های ۶ و ۱۲ مبنی هستند، و فعلهای مضارعی که نون تاکید داشته باشند

نه
در مضارع بدون تاکید ۶ و ۱۲
و در مضارع با نون تاکید هم صیغه های ۱،۴ ۱۳،۱۴،۶،۷،۱۲ مبنی هستند

[هندیانی]

مبنی کلماتی که باوجود عامل تاثیر نمیپذیرد وتغییر نمیکند
معرب بوسیله عوامل تغییر مکند
مضارع موکد صیغه ها مبنی میشن
۱_۴_۷_۱۳_۱۴
۶_۱۲

در مورد الف تثنیه و واو جمع ویاء مخاطب .که فرمودید ،تثنیه هارا تشخیص دادم جز صیغه های 3 .9 .10 بدنبال یاء مخاطب میگشتم دراصل همان ضمایر فاعلی هستند که فاصله میاندازند بین لام الفعل ونون تاکید .

بله درسته
واو جمع در صیغه های مذکر غایب و مخاطب
ی در صیغه مفرد مؤنث مخاطب

معرب ومبنی
برای تسخیص نوع مبنی باید به سومین حرف اصلی توجه کرد
ذهب مبنی بر فتح
یذهبن مبنی بر سکون

[هندیانی]

بسم الله الرحمن الرحیم

اعراب فعل مضارع

فعل مضارع در حالت عادی مرفوع است
عواملی که بر سر فعل مضارع میان اعرتبش تغییر میکنه

مضارع منصوب
عوامل نصب یکی از حروف نصب بر سر فعل مضارع میاد ومضارع منصوب میشه

یعنی صیغه۱_۴_۷_۱۳_۱۴که مرفوع هستند منصوب میشن
وصیغه. ۲_۳_۵_۸_۹_۱۰_۱۱_
که نون عوض رفع داشتند نون آنها حذف میشه
۶_۱۲که مبنی واعرابش ثابته

حروف ناصبه+فعل مضارع+آخر فعل منصوب

حروف ناصبه عاملند

ان.... تا. که
لن...هرگز نفی ابد میکنه
کی. که
اذن. بنابر این
حتی. تا
ل. تا که
لکی. برای اینکه

حروف ناصبه
ل هیچ وقت اول جمله نمی اید مگر اینکه بعد از اون دوفعل بیاد

سوال
وقتی این عوامل بر سر فعل مضارع بیاد اعرابش محلی میشه ؟؟؟ مثلا محلا مرفوع

لن. آینده منفی
حروف ناصبه دیگه مضارع التزامی معنی میشن
لن تستطیع.
هرگز قدرت نخواهی داشت
ان یعمل. تا انجام بدهد

حروف ناصبه حرف عله را حذف نمیکند
یرمی. لیرمی. یا مفتوح

تشکر عالی بود اجرکم عند الله

[هندیانی]

ممنون خیلی لطف کردید

علامت رفع در فعل مضارع رو نگفتید؟
ایا حرف لام جزو حروف ناصبه هست؟
برای لکی هم مثال میزنید لطفا؟!

علامت. را نه توضیح ندادم
بگم؟
در حوزه به ما گفتند لام حتی جز حروف ناصبه هستند
ولی حاج اقا گفت اینها ان در تقدیر دارند
دقیقا مثال کی یادم نیست
کیلا دیدم تا اینکه نباشد ولی الان یادم نیست
بدی من محفوظاته
مثال بلد نیستم
کتاب حمید محمدی نوشته
جئتک کی أتدرّس
امدم نزد تو تا درس بگیرم

بله گلم توضیح بدید
استاد حسینی درست گفتند لام و حتی جزو حروف ناصبه نیست بعد صحبتهای شما توضیح میدم
محفوطاتتون خیلی عالیه افرین

مضارع مرفوع
هیچ یک. از حروف ناصبه وجازمه قبل از فعل نباشد
صیغه1-4،7،13،14
لام الفعل مرفوع
6،12مبنی
بقیه صیغه نون عوض رفع دارند
یفعلُ. یفعلان یفعلون....

بله ممنونم
اگر فعل معتل ناقص داشته باشیم اعرابشون چطوری مرفوع میشه؟؟

مضارع مجزوم
عوامل جزم بر سر فعل مضارع
ساکن شدن صیغ1،4،7،13،14
وحذف نون عوض. رفع


عوامل جزم
لام امر،،لای نهی،،لم ولما

حرف عله و مرفوع میشه

صیغه 1،4،7،13،14مقدره میشه؟؟؟؟؟

در فعل هایی که ناقص هستند در ۵ صیغه ی مفرد مونث و مذکر غایب و مفرد مذکر مخاطب و متکلم وحده و مع الغیر مرفوع بودن فعل تقدیریه

مثل یدعو
یرمی
یخشی
در این فعل ها به ترتیب علامت ضمه ی مقدر واو ، یاء و الف هست


در رابطه به سؤال دوستمون که فرمودند:

سوال
وقتی این عوامل بر سر فعل مضارع بیاد اعرابش محلی میشه ؟؟؟ مثلا محلا مرفوع

در جواب میتونیم بگیم که

اعراب محلی مخصوص کلمات مبنی است یعنی کلماتی که حرکتشان با تغییر نقش تغییر نمی کند.

اما در جمله هُوَ قادرٌ ، هو به عنوان یک اسم می تواند نقش بگیرد اما حرکت رفع کلمه که به خاطر مبتدا بودن به خود گرفته است ظاهر نمی شود.


اعراب محلی به غیراز اسمای مبنی شامل فعل و جار و مجرور در صورت پذیرفتن نقش در جمله می شود.

برای مثال در جمله علیٌّ جاءَ،
کلمه جاءَ به عنوان یک نقش وارد جمله شده و به خاطر پذیرفتن نقش خبر اعرابش تغیییر نمی کنه و مانند کلمات مبنی اعرابش محلی می شود.

پس جاءَ فعل و فاعلش مستتر هو روی هم خبر و محلا مرفوع می شود.

[هندیانی]

دوستان دوست خوبمون کاملا درست فرمودند

ولی یکم توضیح بیشتر

در مورد اعراب رفع که احتیاجی نیست به توضیح بیشتر
و اعراب فعل های ناقص رو هم نوشتم
و اما مواضع نصب فعل مضارع
یکم توضیح بیشتر لازم هست که براتون میگذارم

مواضع نصب فعل مضارع

۱) وقتی که حروف ناصبه بر سر فعل در آید

۲) وقتی که حروف جانشین حرف ناصبه ی أن بر سر فعل در آید

حروف ناصبه همانطور که دوستمون فرمودند

أن: اینکه
لن: هرگز
کی و لکی: تا این که
اذن: در این هنگام

أن
غالبا معنای مصدری داره و با فعل منصوب خود به تأویل میره
مثل
أن تصوموا خیرٌ لکم
یعنی
صومُکم خیرٌ لکم

یادآوری:

۱) هر گاه أن پس از فعلی قرار گیرد که بر یقین دلالت کند مخفف أنَّ است و فعل را منصوب نمیکند
مثل:

علمتُ أن لا یرجعُ صدیقک
یعنی به یقین دانستم که باز نمی گردد دوست تو

یعنی تقدیر جمله بوده علمتُ أنَّه لا یرجعُ صدیقک

یادآوری ۲:

گاهی لام تعلیل بر سر أن می آید و لای نفی نیز بر آن اضافه میشود و ترکیب لئلا درست میشود که بر سر فعل مضارع می آید و آن را نصب می دهد

مانند
سوره بقره آیه 150

وَمِنْ حَيْثُ خَرَ‌جْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ‌ الْمَسْجِدِ الْحَرَ‌امِ ۚ وَحَيْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَ‌هُ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِي وَلِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ ﴿١٥٠﴾



خب بریم سراغ لَن
لَن معنی فعل را منفی می کنه و زمان را از حال به آینده تغییر میده

مثل لَن ترانی

کَی و لِکَی معنی مستقبل داره و ما قبل خود رو واسطه و سبب حصول ما بعد خود قرار میده

مانند
إجتَهِد( مجزوم)کَی یا لِکَی تَنجَحَ

بکوش تا کامیاب شوی
یعنی شرط حصول کامیابی کوشیدن است.

إذَن معنای شرطی داره و در صدر جواب واقع میشه و معنای مستقبل ازش دریافت میشه

مثل
إذَن اُکرِمَک
در این صورت تو را گرامی میدارم

در جواب کسی که بگوید

أنَا آتیکَ یعنی من نزد تو می ایم

[هندیانی]

حروفی که جانشین أن مقدر می شوند و فعل مضارع رو منصوب می کنند. عبارتند از:

۱) لام انکار برای تاکید

مثل
ما کُنتُ لِأنقُضَ العهدَ
نبودم برای این که پیمان شکنی کنم آن پیمان را

تقدیر جمله این بوده
ِلِأن أنقُضَ العهدَ


یادآوری:

لام انکار برای تاکید حتما پس از فعل کان منفی می آید

۲)لام تعلیل

مثل
جِئتُکَ لِأقرَأَ
پیش تو امدم تا بخوانم( آمدم تو را برای این که بخوانم)
یعنی
لِأن أقرَأَ

۳) حتی به معنی تا

حتی به دو معنی بکار میرود
اول به معنی تعلیل

مثل
شَرِبتُ الدَِواءَ حتی أصِحَّ
خوردم دارو را تا این که سلامت شوم

یعنی
حتی أن أصِحَّ

دوم
به معنی انتهای غایت
مثل
صُم( مجزوم) حتی تَغیبَ الشمسُ
روزه بگیر تا آنگاه که آفتاب غروب کند
حتی أن تغیبَ

یاداوری

بعضی نحویان عامل نصب را أن مقدر و برخی دیگر ان را حتی می دانند.

۴) أو تا این که و مگر

مثل
و إضرِبهُ أو یُطیعَ
بزن ( تنبیح کن) او را مگر این که اطاعت کند

۵) ف پس
که به فاءسببیه معروفه و با دو شرط بر سر فعل مضارع می آید

الف) عبارت ما قبل آن حصول عبارت مابعدش باشد
ب) عبارت ما قبل آن طلب محض¹ و نفی محض باشد.

مثل
و ما أنَا مُسیءٌ فَاخافَ
نیستم بد تا به سبب آن بترسم

۶) واو معیه

واو معیه نیز مانند فاء سببیه است و بر سر فعل مضارعی می آید که به معنی طلب محض و یا نفی محض باشد و جمله ای را به جمله ی پیش از خود معطوف میکند

مثل
أ تَکذِبُ و تَامُرَ الناسَ بالصدقِ
ایا دروغ می گویی و امر میکنی مردم را به راستگویی؟


یادآوری

۱) چنان که ملاحظه می سود علامت نصب در ۵ صیغه ی مفرد مذکر و مفرد مؤنث غایب و مفرد مذکر مخاطب و متکلم وحده و مع الغی فتحه و در بقیه ی صیغه ها به جز جمع مؤنث غایب و مخاطب حذف نون است.

۲) اگر فعل مضارع ناقص باشد فتحه در واو و یاء ظاهر میشود
مثل لَن یدعُوَ
لَن یَرمِیَ

اما در الف فتحه مقدر است
مثل

لَن یَخشی و میگویند تقدیرا منصوب است

---

1)
امر مثل:
جُودُوا فَتَسُودُوا
بخشش کنید تا مهم تر شوید.

نهی طه ایه ۸۱
...وَلَا تَطْغَوْا فِيهِ فَيَحِلَّ عَلَيْكُمْ غَضَبِي...
و سرکشی نکنید در آن تا به سبب آن خشم من بر شما در نیاید.

تمنی نساء ایه ۷۳
..يَا لَيْتَنِي كُنتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزًا عَظِيمًا
ای کاش من بودم همراه ایشان تا به سبب آن رستگار شوم نوعی رستگاری خیلی بزرگی

.ترجی عبس آیه ۳ و ۴
لَعَلَّهُ يَزَّكَّىٰ ﴿٣﴾ أَوْ يَذَّكَّرُ‌ فَتَنفَعَهُ الذِّكْرَ‌ىٰ ﴿٤﴾
شاید او پاکی جوید یا یاد آور شود پس به این سبب سود بخشد او را آن یادآوری

.استفهام اعراف آیه ۵۳
...فَهَل لَّنَا مِن شُفَعَاءَ فَيَشْفَعُوا لَنَا...
آیا پس شفیعانی برای ما هست تا به سبب آن شفاعت کنند ما را؟

[هندیانی]

تمرین:

اعراب افعال را در آیات زیر بررسی کنید و مواضع نصب فعل مضارع را توضیح دهید. همراه با ترجمه

مانند مثال

لا تَنهَ عَن خُلُقٍ وَ تَأتیَ مِثلَهُ
عارٌ عَلیکَ إذا فَعَلتَ عظیمٌ

لا تَنهَ
فعل مضارع مجزوم به حذف حرف عله

تَأتیَ
فعل مضارع منصوب به أن مقدر با جانشینی واو معیه

فَعَلتَ
فعل ماضی مبنی بر سکون


ایه ۱۴۲ سوره ال عمران
أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَعْلَمِ اللَّـهُ الَّذِينَ جَاهَدُوا مِنكُمْ وَيَعْلَمَ الصَّابِرِ‌ينَ ﴿١٤٢﴾

ایه ۳۶ سوره فاطر
وَالَّذِينَ كَفَرُ‌وا لَهُمْ نَارُ‌ جَهَنَّمَ لَا يُقْضَىٰ عَلَيْهِمْ فَيَمُوتُوا وَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُم مِّنْ عَذَابِهَا ۚ

ایه ۷ سوره منافقون
هُمُ الَّذِينَ يَقُولُونَ لَا تُنفِقُوا عَلَىٰ مَنْ عِندَ رَ‌سُولِ اللَّـهِ حَتَّىٰ يَنفَضُّوا ۗ

ایه ۱۳۴ سوره طه
وَلَوْ أَنَّا أَهْلَكْنَاهُم بِعَذَابٍ مِّن قَبْلِهِ لَقَالُوا رَ‌بَّنَا لَوْلَا أَرْ‌سَلْتَ إِلَيْنَا رَ‌سُولًا فَنَتَّبِعَ آيَاتِكَ مِن قَبْلِ أَن نَّذِلَّ وَنَخْزَىٰ

منظور از حروف جانشین حرف ناصبه ی ان همونجایی هست که میگم ان ناصبه در تقدیر داره؟؟؟؟

بله درسته

[لاله مرداب]

أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَعْلَمِ اللَّـهُ الَّذِينَ جَاهَدُوا مِنكُمْ وَيَعْلَمَ الصَّابِرِ‌ينَ ﴿١٤٢﴾




آیا پنداشتید که داخل میشوید بهشت را ؟و حال آنکه هنوز معلوم نداشته خداوند کسانی را که جهاد کردند و معلوم نداشته صبر کنندگان را.

حسبتم ماضی مبنی بر سکون علامت سکون ب-جاهدوا ماضی مبنی بر ضم علامت آن واو

تدخلوا مضارع منصوب به عامل ان ناصبه و علامتش حذف نون- یعلم مضارع مجزوم به عامل لما و علامتش جزم لام الفعل-

یعلم مضارع منصوب به ان مقدره به جانشینی واو معیه


وَالَّذِينَ كَفَرُ‌وا لَهُمْ نَارُ‌ جَهَنَّمَ لَا يُقْضَىٰ عَلَيْهِمْ فَيَمُوتُوا وَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُم مِّنْ عَذَابِهَا ۚ

و کسانی که کافر شدند برایشان آتش جهنم است، نه پایان داده شود بر (امر) ایشان تا بمیرند و نه تخفیف داده شود از ایشان بعضی از عذابشان.
کفروا =ماضی مبنی بر ضمه و علامتش واو---یقضی مضارع مجهول منفی و مرفوع و علامتش فتحه مقدره-----
یموتوا مضارع منصوب به ان مقدره به جانشینی فاء و علامت آن حذف نون-----لایخفف = مضارع مجهول منفی مرفوع علامتش ضمه ظاهره


هُمُ الَّذِينَ يَقُولُونَ لَا تُنفِقُوا عَلَىٰ مَنْ عِندَ رَ‌سُولِ اللَّـهِ حَتَّىٰ يَنفَضُّوا ۗ

آنان کسانی هستند که می گویند انفاق نکنید بر کسانی که نزد رسول خدایند تا پراکنده شوند.
یقولون = مضارع مرفوع به علامت نون عوض رفع---- تنفقوا =مضارع مجزوم به عامل لای نهی و علامتش حذف نون---ینفضوا= مضارع منصوب به ان مقدره (حتی)
علامتش حذف نون

وَلَوْ أَنَّا أَهْلَكْنَاهُم بِعَذَابٍ مِّن قَبْلِهِ لَقَالُوا رَ‌بَّنَا لَوْلَا أَرْ‌سَلْتَ إِلَيْنَا رَ‌سُولًا فَنَتَّبِعَ آيَاتِكَ مِن قَبْلِ أَن نَّذِلَّ وَنَخْزَىٰ

و هراینه اگر هلاک می کردیم ایشان را به عذابی از پیش از آن،هراینه می گفتند: پروردگارا چرا نفرستادی به سوی ما رسولی را تا پیروی کنیم آیاتت را از فبل اینکه خوار و رسوا شویم.
اهلکنا=ماضی مبنی بر سکون---قالوا= ماضی مبنی بر ضم----ارسلت =ماضی مبنی بر سکون----نتبع= مضارع منصوب به ان مقدره و علامتش فتحه ظاهره
نذل=مضارع منصوب به ان ناصبه و دارای فتحه بارز-----نخزی=مضارع منصوب به ان ناصبه و دارای فتحه مقدره

با تشکر استاد عزیزم ان شاءالله ایندفعه کامل باشه..