«مودّت فى‏ القربى»

[گل مريم]

قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى‏


در ادامه آيه مورد بحث روى سخن را به پيامبر گرامى نموده و مى‏ فرمايد:

قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى‏
هان اى پيامبر! بگو: در برابر رساندن پيام خدا بر شما بندگانش هيچ پاداشى از شما درخواست نمى‏ كنم مگر دوست داشتن نزديكانم، بنابراين در برابر رسالت من به نزديكانم محبت ورزيد.

اين پيام ظاهر آيه شريفه، امّا در تفسير آيه ديدگاه‏ها يكسان نيست:

1- به باور گروهى همچون «حسن»، «جبايى» و... واژه «قربى» به مفهوم تقرّب جستن به بارگاه خداست و «مودّت فى‏ القربى» به مفهوم دوست داشتن فرمانبردارى خدا و كارهايى است كه انسان را به بارگاه خدا نزديك مى‏ سازد؛ با اين بيان منظور اين است كه: بگو: اى مردم! من در برابر رساندن پيام خدا و بيان دين و مقررات او از شما هيچ پاداشى نمى‏خواهم جز دوست داشتن كارهاى شايسته ‏اى كه انجام آنها شما را به بارگاه خدا نزديك مى ‏سازد؛

به بيان ديگر، من از شما چيزى جز تقرب به خدا و دوست داشتن ذات پاك و بى‏ نياز او را نمى‏ خواهم و اين مقام والا نيز به وسيله انجام كارهاى شايسته و توحيدگرايى و تقوا ممكن است و بس.

2- امّا به باور گروهى ديگر از جمله «ابن عباس» منظور اين است كه مرا به خاطر خويشاوندى و نزديكى‏ ام با شما دوست بداريد و در برابر شرارت ظالمان از من حراست كنيد؛ چرا كه روى سخن پيامبر با قريش است و آنان همگى با پيامبر گرامى خويشاوند بودند و آن حضرت به آنان مى‏ فرمايد: اگر رسالت مرا نمى‏ پذيريد و به دعوت آسمانى‏ ام پاسخ مثبت نمى‏ دهيد، پس به خاطر خويشاوندى و نزديكى كه ميان من و شماست، مرا دوست بداريد و در راه حق ياريم كنيد.

[گل مريم]

3- افزون بر اين نمونه‏ ها و انبوه روايات رسيده كه آيه «قربى» را در باره خاندان پيامبر تفسير و تأويل مى‏ كند و روشنگرى مى‏ نمايد كه دوستى آنان بر توحيدگرايان واجب و دشمنى با آنان حرام است، همه منابع مهم روايى شيعه و انبوهى از منابع مهم اهل سنّت نيز بيانگر همين واقعيت است كه در اينجا شمارى از آنها را كه چنين ديدگاهى در تفسير آيه دارند با بيان جلد و صفحه مى ‏آوريم:

1- صحيح بخارى، ج 6، در تفسير آيه مورد بحث،
2- صحيح مسلم، جزء 5، در تفسير آيه مورد بحث.
3- صحيح ترمذى، ج 2، ص 308،
4- حلية الاؤلياء، ج 3، ص 201،
5- كفاية الطّالب، باب 11، ص 90،
6- مسند الصّحابه، جزء 10، ص 71،
7- معجم‏الكبير، ج 1، ص 125 و ج 3، ص 152،چ‏
8- فضائل ابن حنبل، حديث 263؛
9- غايةالمرام، باب 5، ص 306،
10- مناقب ابن مغازلى، حديث 355،
11- مجمع الزّوائد، ج 9، ص 168 و 172،
12- تفسير كشّاف، ج 2، ص 339،
13- ذخائر العقبى، ص 25 و 18،
14- الصواعق المحرقه، ص 101،
15- تاريخ دمشق، ج 37، ص 43،
16- ابن عساكر، شماره 181،
17- لسان الميزان، ج 4، ص 434،
18- كنزالعمّال، ج 1، ص 208،
19- تاريخ اصبهان، ج 2، ص 165،
20- فرائد السَّمطين، باب 26 از لمط ثانى، حديث 425،
21- مقاتل الطّالبيين، ص 50،
22- تفسير فرات كوفى، ص 70،
23- تيسير المطالب، ص 120،
24- انساب الاشراف، ج 2 ص 79،
25- تفسير طبرى، ج 25، ص 25،
26- اسدالغابة، ج 5، ص 367،
27- الدّر المنثور ذيل آيه مورد بحث،
28- تاريخ بغداد، ج 2، ص 146،
29- كنوز الحقايق، ص 50،
30- نورالأبصار، ص 103،


مجمع البیان