ترجمه و شرح (اللهم لک الحمد علي ماجري به قضاؤک في اوليائک)

[ملکوت]

---

ترجمه و شرح دعاي ندبه (2)

(بار الها ستايش تو را سزا است بر آنچه از قضا و قدر درباره ي اوليائت و از نعمت و بلا و آسايش و رنج مقدر فرموده اي).
شرح: وجه اختصاص حمد بذات أقدس الهي را سابقا بيان کرديم. و در اينجا به تذکر اين نکته مي پردازيم که حمد و ستايش خداوند در تمام حالات، براي انسان لازم و شايسته است. چه در حال ابتلاء و گرفتاري، و چه در حال صحت و رفاهيت. زيرا هر آنچه از طرف حضرت أحديت رسد، مشتمل بر يک نوع مصلحت است. و از اين نظر لازم است، در مصيبت و بلائي که به انسان روي مي آورد، ثبات قدم بکار برد، و حمد و ستايش خدا را در نظر گيرد، همان طوري که سيره ي انبياء و اولياي حق بوده، و انسان با داشتن چنين صفتي منافات ندارد که از ظلم ظالم متأثر شود و او را لعن کند، و يا در مصيبتي محزون و گريان گردد.

در روايات است که جابر بن عبدالله انصاري در أواخر عمر خود که مبتلا به ضعف پيري، و ناتواني بود، حضرت امام محمد باقر عليه السلام به عيادت او رفت، و از حالش جويا شد. جابر گفت: حالم بجائي رسيده که پيري را از جواني و مرض را از صحت و مرگ را از زندگي بيشتر دوست دارم. و زنده بودنم را بر مرگ ترجيح نمي دهم. امام عليه السلام فرمود: «حال من چنان است که اگر مبتلا به پيري شوم همان را دوست دارم، و اگر واجد نعمت صحت باشم همان را، و چون زنده ام و زندگي را به من عطا کرده مي پسندم، و اگر دچار مرگ شوم همان را خواهانم». جابر وقتي که اين سخن را از آن حضرت بشنيد، صورت او را بوسيد، و گفت: راست گفت پيغمبر که به من فرمود: «جابر تو يکي از فرزندان مرا که هم نام من است خواهي ديد «يبقر العلم کما يبقر الثور الأرض» (که مي شکافد و واضح و روشن مي کند مسائل مشکله علم را، همانند شکافتن گاو نر زمين را) بعد گفت: سلام مرا به او برسان، و اشاره به همين مقام نموده. کسي که چنين سروده:

گر آسوده ور مبتلا مي پسندد
پسنديده ام آنچه او مي پسندد
چرا دست يازم چرا پاي کوبم
مرا خواجه بي دست و پا مي پسندد (1)

[ملکوت]

پي نوشت :

1. شعر ديگري در همين معني منسوب به بابا طاهر است که گويد:
يکي درد و يکي درمان پسندد
يکي وصل و يکي هجران پسندد
من از درمان و درد و وصل و هجران
پسندم آنچه را جانان پسندد
2. أصل قضا به معناي ايجاب و انجام، و قدر بمعناي اندازه و تعيين است. و اصولا وجود هر حادثه و واقعه، و همچنين شکل و اندازه ي آن تابع علت و سبب است، و از آن سرچشمه مي گيرد. و اين است أصل معناي قضا و قدر، که همان نظام علت و معلولي است، که در نظام خلقت جريان دارد، و از علم و اراده حق سرچشمه مي گيرد. و شرح و تفسير آن را استاد محقق و عالي قدر شهيد مطهري- رضوان الله عليه- در کتاب «انسان و سرنوشت» بيان نموده است.
3. بحارالانوار مجلد 4 چاپ جديد ص 137 نقل از «توحيد» صدوق و «امالي» طوسي.
4. چون قضا و قدر همان نظام علت و معلول و سبب و مسببي است که در نظام جهان حاکم است، که از جمله آن نظام و اراده و اختيار انسان است، که مربوط به طرز فکر و انتخاب اوست که از صفات اخلاقي و روحي و ميزان تعقل و دور انديشي انسان سرچشمه مي گيرد.
5. و آيه ي پس از آن مي فرمايد: «نحن أولياوکم في الحياة الدنيا و في الآخرة و لکم فيها ما تشتهي أنفسکم و لکم فيها ما تدعون نزلا من غفور رحيم» فرشتگان گويند: آري مائيم اولياي شما چه در دنيا و چه در آخرت. و شما در بهشت آنچه دلتان بخواهد و طلب کنيد در اختيار خواهيد داشت. اينها همه مراسمي است که قبلا براي پذيرائي شما از طرف آمرزنده مهربان فراهم شده است. از نمونه ي ديگر اين آيات، آيه 13 و 14 سوره ي احقاف است.
6. مجد 69- چاپ جديد- ص 277 نقل از تفسير عياشي.
7. البته منظور، مصداق و نمونه عالي و کامل اولياي خدا است.
8. باب مواعظ و حکم نهج البلاغه شماره 432.
9. اين بيان فقط قسمتي از روايت است، که شيخ صدوق آن را در کتاب «معاني الاخبار» ص 261 نقل مي کند. و جبرئيل أمين در پاسخ سؤال پيغمبر از تفسير زهد آن را توضيح مي دهد. و مرحوم مجلسي هم آن روايت را در بحارالانوار مجلد 15- چاپ قديم- که مجلد 70- چاپ جديد- ص 312 است نقل مي کند. و مرحوم مؤلف هم در حاشيه يادداشت خود اجمالا بدان اشاره مي کند.
10. در مجلد 70 بحارالانوار- چاپ جديد- ص 309 «باب الزهد و درجاته رواياتي از کتب مختلفه نقل مي کند».
11. اين روايت را هم مجلسي در مجلد 70 بحار ص 310 از دعوات راوندي، و ص 311 از تفسير علي بن ابراهيم قمي نقل مي کند، و در ص 310 از معاني الأخبار، ص 252 از امام پنجم عليه السلام و ص 311 از تفسير قمي و «خصال» و «امالي» صدوق، و «کافي» کليني از امام ششم عليه السلام هم آورده است. و در نهج البلاغه باب «حکم و مواعظ» شماره 439 و 431. و به نقل بحارالانوار مجلد 70 ص 319 از روضة الواعظين فتال نيشابوري از علي عليه السلام هم نقل شده است.
12. مجلد 77 بحار- جديد- ص 94 از جمله ي مواعظ رسول خدا صلي الله عليه و آله به عبدالله بن مسعود.
13. مجلد 40 بحار چاپ جديد ص 334 نقل از «کشف الغمة» علي بن عيسي اربلي از علماي قرن هفتم و او از کتاب ابونعيم اصفهاني نقل مي کند. و به اين مضمون هم روايتي در ص 319 همان مجلد بحار از أمالي طوسي به نقل از مناقب ابن شهر آشوب آورده است.
14. مجلد اول ص 571 در تفسير کلمه «زهد»
15. مجلد 40 بحار ص 398، باب «زهد أميرالمؤمنين و ورعه عليه السلام».
16. که در سوره مائده آيه 27 فرمايد: «انما يتقبل الله من المتقين».
17. چون در آيه ي مبارکه اطاعت «رسول» و «اولي الامر» را با يک فعل فعل أمر «أطيعوا» بيان شده معلوم مي شود که تجانس و سنخيتي ميان آن دو برقرار است. و از اين نظر مراد از «أولي الامر» کساني هستند که در ايمان، و اخلاقي، و صفات نفساني همانند رسول خدا صلي الله عليه و آله مي باشند. و مصداق کامل آنان أئمه معصومينند عليهم السلام.
18. البته انسان بنا به سرشت پاک و فطرت اوليه خود به نيکان و صالحان علاقمند است و آنان را دوست مي دارد. و جهت مخالفت عمده با آنان همان اصطکاک با منافع شخصي است. در مجلد 72 بحار ص 132 روايتي از علل الشرايع صدوق از امام صادق عليه السلام نقل شده که آن حضرت به عبدالله بن سنان فرمود:«ناصبي دشمن ما نيست. و تو کسي را نمي يابي که نسبت به محمد و آل محمد کينه و عداوت داشته باشد، بلکه ناصبي کسي است که با شما دشمن است با اينکه مي داند شما ما را دوست مي داريد و از شيعيان ما هستيد». و اين روايت با زندگي راوي خبر، بي ارتباط نيست و نکته اي از آن استفاده مي شود.
19. مجلد 27 بحار ص 145 نقل از امالي صدوق.
20. مجلد 27 ص 147 به نقل از خصال صدوق.
21. از جمله مأموريت ملائکه ابلاغ دستورات الهي به انبياء و اولياي حق و گفتگو با آنان است.
22. مجلد 4 بحار چاپ جديد ص 89 نقل از بصائر الدرجات صفار قمي متوفي به سال 290 ه ق.
23. اصل اين روايت در مجلد اول کافي چاپ مکتبة الصدوق ص 147، و نيز بحارالانوار مجلد 4 چاپ جديد ص 113 منقول از محاسن برقي قمي متوفي به سال 274، و تفسير عياشي که در تفسير آيه 39 سوره رعد آمده است که مي فرمايد: «يمحوا الله ما يشاء و يثبت و عنده ام الکتاب» يعني: خدا هر چه را بخواهد و مورد مشيت قرار گيرد، محو و اثبات مي کند، و اصل و ريشه ي کتاب و نوشته نزد اوست.
24. يعني: دوستي فرزندان رسول خدا صلي الله عليه و آله وسيله ايست براي رسيدن به بهشت رضوان و مسند أبدي. و مي بينيم آن را براي کسي که محبت عترت را از روي صداقت و اخلاق و اراده مؤکد اظهار مي دارد.
25. مجلد 11 چاپ جديد ص 143 به نقل از تفسير قمي. و به اين مضمون روايات ديگري هم هست. و البته منظور از بهشت، دنيا، مقابل عالم آخرت است. ولي باغ آن همانند ساير باغ هاي روي زمين نيست. و سکونت آدم و حوا هم در آن به طور موقت و آزمايشي بوده. و خلقت آن دو از ابتداء براي زندگي و مرگ در روي زمين بوده است.
26. مجلد 11 بحارالانوار چاپ جديد ص 30 به نقل از خصال و امالي صدوق.

منبع:كتاب شرحي بردعاي ندبه