آشنایی با سوره های قرآن مجید

[گل مريم]

آشنایی با سوره های قرآن مجید
تفسیر مجمع البیان

فهرست سوره ها:

ردیف	نام سوره		ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره
1	الفاتحة		10	یونس	19	مریم	28	قصص	37	صافات	46	احقاف	55	رحمن
2	البقرة		11	هود	20	طه	29	عنکبوت	38	ص	47	محمد(ص)	56	واقعه
3	آل عمران		12	یوسف	21	انبیاء	30	روم	39	زمر	48	فتح	57	الحدید
4	نساء		13	رعد	22	حج	31	لقمان	40	غافر	49	حجرات	58	مجادله
5	مائدة		14	ابراهیم	23	مؤمنون	32	سحده	41	فصلت	50	ق	59	حشر
6	انعام		15	حجر	24	نور	33	احزاب	42	شوری	51	ذاریات	60	ممتحنه
7	اعراف		16	نحل	25	فرقان	34	سبأ	43	زخرف	52	طور
8	انفال		17	اسراء	26	شعراء	35	فاطر	44	دخان	53	نجم
9	توبه		18	کهف	27	نمل	36	یس	45	حاثیه	54	قمر

[گل مريم]

4 - پاداش تلاوت آن‏
در پاداش تلاوت اين سوره مباركه روايات نويدبخشى رسيده است، براى نمونه:

1 - از پيامبر گرامى( صلی الله علیه و آله و سلم) آورده‏ اند كه فرمود:

و مَنْ قَراء سورة الجمعة اعطى عشر حسنات بعدد من اتى الجمعة، و بعدد من لم يأتها فى أمصارِ المسلمين.
هر كس سوره جمعه را آگاهانه و با اخلاص براى آموزش و عمل تلاوت كند، خدا به شمار همه كسانى كه در تمامى قلمرو اسلام در نماز جمعه شركت مى‏ كنند و كسانى كه شركت نمى‏ جويند، به او ده پاداش ارزانى مى‏ دارد.

2 - از ششمين امام نور، حضرت صادق( علیه السلام) آورده ‏اند كه فرمود:

من الواجب على كلّ مؤمن اذا كان لنا شيعة ان يقرأ فى ليلة الجمعة بالجمعة وسبح اسم ربك... و فى صلوة الظّهر بالجمعة و المنافقين، فاذا فعل فكأنما يعمل عمل رسول الله، و كان ثوابه و جزائه على الله الجنة.
بر هر انسان توحيدگرا و باايمانى از شيعيان و رهروان راه ما خاندان رسالت، لازم است كه در شب جمعه، سوره «جمعه» و سوره «سبح اسم» را بخواند و ظهر جمعه، سوره «جمعه» و «منافقين» را تلاوت كند. و هنگامى كه چنين كند، چنان است كه گويى كار پيامبر خدا را انجام داده و پاداش و ثواب او از بارگاه خدا، بهشت پرطراوت و زيباى خداست كه به او ارزانى خواهد شد.

روايات بسيارى نيز آمده است كه بيانگر پاداش تلاوت اين سوره در نماز جمعه مى ‏باشد كه به منظور پرهيز از گستردگى بحث از طرح آن‏ها مى‏ گذريم.

[گل مريم]

5 - دورنمايى از مفاهيم آن‏
اين سوره مباركه با نام بلند و باعظمت خداى فرزانه و دو وصف مهر و بخشايندگى او آغاز مى‏ گردد، و آن گاه اين مفاهيم و معارف انسان‏ پرور و جان‏ بخش را در چشم‏ انداز كمال‏ جويان و شايسته‏ كرداران عصرها و نسل‏ها قرار مى‏ دهد:

1 - ستايش خدا به وسيله همه پديده ‏ها،
2 - پرتوى از اوصاف خدا،
3 - اساسى ‏ترين هدف‏هاى بعثت در آموزش و تربيت انسان‏ها،
4 - نقش دگرگون ساز پيامبر،
5 - نفى ادعاهاى برترى ‏طلبانه خودپرستان زاهدنما،
6 - پديده ناشناخته و پراسرار مرگ،
6 - نكوهش تفكر انگيز از گفتار بدون كردار يا عالمان بى‏عمل،
7 - معاد و جهان پس از مرگ،
8 - سيماى واقعى نماز جمعه و برخى از ويژگى‏ ها و اثرات سازنده و برازنده آن،
9 - ياد خدا و نقش نجات‏ بخش آن،

و نكات ظريف و الهام‏ بخش ديگرى كه در تفسیر آمده است.

[فاطمه]

تفسیر مجمع البيان

آشنايى با اين سوره‏
اين سوره مباركه در شمار سوره ‏هاى قرآن، شصت و سومين سوره است.
مناسب استبه نكاتى از شناسنامه‏ اش بنگريم:

1 - نام اين سوره‏
«منافقون» يا دوچهره‏ ها نام اين سوره است؛ و بدان دليل كه در نخستين آيه اين سوره اين واژه به كار رفته، و نيز بدان دليل ك ه‏در بيشتر آيات اين سوره قرآن به ترسيم ويژگى‏ هاى روانى و خصلت‏هاى نكوهيده و فريبكارانه اخلاقى كه اين گروه در زندگى خويش از خود نشان مى‏ دهند و شيوه‏ها و روش‏هايى كه به كار مى‏ گيرند، اين سوره به نام «منافقون» خوانده شده است.
اين سوره در نماز جمعه نيز تلاوت مى‏گردد تا به خاطر يادآورى اين خصلت‏ها و روش‏هاى زشت و فريبكارانه، هم مردم مسلمان از نقش چنين عناصر و جرياناتى آگاهى يابند و هم با در دست داشتن اين نشانه ‏ها و معيارها مراقب باشند كه مباد همان مدعيان دين‏ باورى و دين‏ مدارى و اصولگرايى و يا اقامه‏ كنندگان نماز جمعه و حضوريابندگان در آن، خود به اين بيمارى روانى و اخلاقى و رفتارى و زبانى و اجتماعى آلوده شوند و همان كارها را با خود و خلق خدا بكنند و دين را ابزار سلطه و فريب سازند.

2 - فرودگاه اين سوره‏
به باور همه محدثان و مفسران، همه آيه‏ هاى يازده‏ گانه اين سوره در مدينه فرود آمده است؛ چرا كه پيامبر و مردم توحيدگرا در آنجا در حال بنياد جامعه و شرايط باز و عادلانه و انسانى بودند و اين آيات نيز به تدريج با فرود خود آنان را در اين راه رهنمود و چراغ راه بود و يارى مى‏ كرد.

[فاطمه]

3 - شمار آيه ‏ها و واژه‏ ها
اين سوره داراى يازده آيه است و در سال سوم از هجرت پيامبر گرامى فرود آمده است. اين سوره از 179 واژه و 776 حرف شكل گرفته است.

4 - پاداش تلاوت اين سوره‏
1 - پيامبر گرامى در فضيلت تلاوت‏ كننده اين سوره و در پاداش تلاوت آن مى ‏فرمايد:
و مَن قراء سورة المنافقين برأ من النفاق.
كسى كه سوره منافقين را بخواند و در مفاهيم آن بينديشد، از هر گونه نفاق و بازيگرى مصون و محفوظ خواهد بود.

2 - از امام صادق آورده ‏اند كه در اين مورد فرمود: بر هر توحيدگرا و پرواپيشه ‏اى از شيعيان خاندان رسالت بايسته است كه در شب‏هاى جمعه، سوره «جمعه» و «اعلى‏» را تلاوت نمايد و در نماز ظهر جمعه، سوره «جمعه» و «منافقون» را بخواند، كه اگر چنين كند، چنان است كه گويى كار پيامبر خدا را انجام داده و پاداشش بر ذات بى‏ همتاى خدا، بهشت پرطراوت و پرنعمت او خواهد بود.

فاذا فعل ذلك فكانّما يعمل عمل رسول الله، و كان جزاؤه و ثوابه على الله الجنة.
گفتنى است كه پاداش شكوهبار اين سوره نه تنها براى خواندن، بلكه به منظور خواندن، انديشيدن، دور داشتن خود و جامعه خود از اين خصلت‏هاى زشت و رياكارانه و عمل به مقررات عادلانه و بشردوستانه خدا و رعايت حقوق انسان‏ها و كرامت آنان است و نه شكستن آنان.

[فاطمه]

5 - دورنمايى از محتواى اين سوره
در اين سوره مباركه، محور و مدار بحث پس از گراميداشت ياد بلند و نام باعظمت و انسان‏ پرور خدا، شيوه‏ هاى ناسالم و روش‏هاى تخريبى و رياكارانه و خصلت‏هاى نكوهيده و سوداگرانه روانى، اخلاقى، زبانى، رفتارى، اجتماعى و سياسى دوچهره‏ ها و نفاق‏ گرايان است، و قرآن ضمن توجه دادن به اين بحث‏هاى حساس و دقيق، آسيب شناسانه از تاريك‏ انديشى و توطئه ‏پردازى و دروغ ‏بازى و دروغ‏ بافى نيز هشدار داده و دشمنى آشتى‏ ناپذير و بيمارگونه آنان را با مردم توحيدگرا و آزادى‏ خواه و كمال‏ جو و اصلاح‏طلب و شايسته‏ كردار را رو كرده است.
آن گاه به مردم باايمان توجه داده است كه مباد نعمت‏هاى خدا و بهره‏ ورى از مواهب دنيوى و ارزش‏هاى مادى آنان را از ياد خدا غافل ساخته و به آفت مستى و پستى گرفتار سازد و براى امنيت بخشيدن به آنان از مستى قدرت و ثروت و امكانات و موفقيت‏ها به آنان توجه مى‏ دهد كه هرگز خدا را فراموش نكنند و از نعمت‏هاى او در راه محروميت‏ زدايى و دست‏گيرى از بينوايان و تقويت نهادهاى بشردوستانه و پاسدارى از حقوق و كرامت انسان‏ها بهره جويند تا پيش از فرارسيدن مرگ و نقطه پايان زندگى و يا جابه جايى نعمت‏ها به دريغ جانكاه و حسرت‏ بار گرفتار نشوند.

[فاطمه]

تفسیر مجمع البيان

آشنايى با اين سوره‏
اين سوره، شصت و چهارمين سوره از سوره‏ هاى يكصد و چهارده‏گانه قرآن شريف را تشكيل مى‏ دهد. خوب است به نكاتى از شناسنامه ‏اش بنگريم تا با ويژگى هاى آن آشنا گرديم:

1 - نام اين سوره‏
واژه «تغابن» نام اين سوره مباركه است كه از آيه نهم برگرفته شده است.
اين واژه به مفهوم گول خوردن، زيان ديدن و باختن و بازنده شدنِ در زندگى آمده و يكى از نام‏هاى روز رستاخيز است، چرا كه در آن روز دشوار برخى برنده مى‏ شوند و برخى بازنده و زيانكار؛ گروهى بدان دليل كه در زندگى درست نينديشدند و كار شايسته‏ اى براى سراى باقى و جهان ماندگار و زندگى پاينده آن انجام نداده ‏اند و توشه ‏اى نيندوخته‏ اند احساس زيان‏كارى و باختن مى‏ كنند و گروهى بدتر از آن‏ها به خاطر به همراه آوردن بار گرانى از ستم و حق‏كشى و شرارت و پايمال ساختن حقوق انسان‏ها.

2 - فرودگاه آن‏
در اين مورد ديدگاه‏ها اندكى متفاوت است:
1 - به باور بيشتر مفسران و محدثان اين سوره در مدينه فرود آمده است.
2 - امّا از ديدگاه «ابن عباس»، جز سه آيه آخر اين سوره، ديگر آيات در مدينه بر قلب مصفاى پيامبر فرود آمده است.
3 - پاره ‏اى نيز بر آنند كه همه آيات اين سوره در مكه و در كنار كهن‏ترين معبد توحيد و تقوا بر جان نورانى محمد (ص) فرود آمده است.

[فاطمه]

3 - شمار آيات و واژه‏ هاى آن‏
از ديدگاه همه مفسران و محدثان اين سوره از هجده آيه تشكيل شده است. شمار واژه ‏هايى كه اين سوره را ساخته است 241 واژه مى‏ باشد و حرف‏هايى كه در ساختن آن به كار رفته، 1070 حرف مى‏ باشد.

4 - پاداش تلاوت شايسته و بايسته آن‏
1 - از پيامبر گرامى آورده ‏اند كه فرمود:
و مَنْ قرأ سورة التغابن، دفع عنه موت الفجأة.
هر كس سوره «تغابن» را تلاوت كند و در معارف و مفاهيم آن براى راهيابى به سوى حق و درست‏ انديشى و عملكرد شايسته بينديشد، مرگ ناگهانى از او دور مى‏ گردد.

2 - و از حضرت صادق آورده‏ اند كه فرمود:
مَنْ قرأ سورة التغابن فى فريضته، كان شفيعة له يوم القيامة و شاهد عدل عند من يجيز شهادتها ثم لاتفارقه حتى يدخل الجنة.
كسى كه سوره «تغابن» را در نماز فريضه‏ اش بخواند، اين سوره در روز رستاخيز شفيع او خواهد شد، و در نزد كسى كه شفاعت او را مى‏ پذيرد و به آن اجازه شفاعت مى‏ دهد، گواه عادلى به سود او خواهد بود و از او جدا نمى‏ گردد تا به بهشت درآيد.

[فاطمه]

5 - دورنمايى از مفاهيم آن‏
در آيات هجده ‏گانه اين سوره پس از ياد بلند و نام باعظمت پديدآورنده هستى، به اين معارف انسان ساز و اين مفاهيم الهام‏ بخش توجه داده شده است:

1 - به يكتايى و بى‏ همتايى خدا و درس توحيدگرايى و يكتاپرستى،
2 - به موهبت آزادى پس از آفرينش انسان،
3 - به شناخت صفات خدا،
4 - به برخى از كارهاى شگرف او درآفرينش و تدبير جهان،
5 - به هشدار براى درس ‏آموزى و عبرت گرفتن از سرنوشت جامعه‏ هاى پيشين،
6 - به هشدار از قانون‏ شكنى و گناه در آشكار و نهان، چرا كه عالم محضر خداست و چيزى از او پوشيده نخواهد ماند.
7 - به معاد و جهان پس از مرگ و پاداش و كيفر آن،
8 - به روز زيان كارى و افسوس و يا برنده شدن وبازنده شدن انسان‏ها به خاطر انديشه و عملكردشان در دنيا،
9 - به فرمانبردارى از خدا و پيامبر يا توجه دادن به وحى و رسالت،
10 - به انفاق در راه حق و دست گيرى از محرومان و آبرومندان براى تقرب به خدا،
11 - به هشدار از «فتنه» ثروت‏ها و فرزندان،
12 - به يكى از رازهاى رستگارى و نجات،
13 - به تشويق به قرض‏ الحسنه،
14 - به چهار وصف و ويژگى انديشاننده از اوصاف خدا،
و نكات ظريف و دقيق و درس ‏آموز ديگرى كه در تفسیر خواهد آمد.

[گل مريم]

تفسیر مجمع البيان

آشنايى با اين سوره‏
اين سوره مباركه شصت و پنجمين سوره از شمار سوره‏ هاى قرآن شريف است كه در سال‏هاى 9 - 7 از هجرت پيامبر به تدريج بر جان نورانى آن انسان والا و برگزيده نازل شده است. به جاست به شناسنامه‏ اش بنگريم:

1 - نام اين سوره‏
نام مشهور و معروف اين سوره، «طلاق» - به مفهوم رها ساختن و طلاق دادن و گسستن پيوند زندگى خانوادگى ميان دو همسر - است، امّا در ميان مفسران و محدثان به سوره «نساء قصرى»، به مفهوم كوچك‏تر و كوتاه‏تر نيز آمده است، كه در برابر سوره «نساءِ بزرگ» مى‏باشد.
اين دو نام، هر يك به تناسبى به اين سوره نهاده شده است، چرا كه از سويى در اين سوره موضوع طلاق و مسايل و احكام مربوط به آن، نظير عدّه طلاق مورد بحث قرار گرفته و به آن نام طلاق داده شده است، و از دگر سو بدان دليل كه در اين سوره احكام و مقررات خانوادگى به صورت كلى آمده است، به نام سوره «نساءِ قصرى»، به مفهوم سوره نساء كوچك‏تر نيز خوانده شده است.
«ابن مسعود» در روايت مربوط به عدّه مى‏ گويد:
هر كس مى‏ خواهد من حاضرم با او مباهله كنم كه اين سوره، پس از آيه مباركه 234 بقره - كه بيانگر عده زنانى است كه شوهرانشان از دنيا مى‏ روند - فرود آمده تا آن موضوع و حكم آن را با آيه 4 اين سوره كامل گرداند و روشن سازد كه: اگر عدّه زنانى كه همسرشان از دنيا مى‏ رود، چهار ماه و ده روز است، عدّه پاره‏ اى از زنان سه ماه است و عدّه زنان باردار اين است كه فرزند خود را به دنيا آورند.

[گل مريم]

2 - فرودگاه اين سوره‏
آيات دوازده‏گانه اين سوره مباركه به اتفاق نظر مفسران و محدثان در مدينه بر قلب پاك پيامبر فرود آمده است و در اين مورد اختلاف نظرى نيست.

3 - شمار آيه‏ ها و واژه‏ ها و حروف آن‏
از ديدگاه قاريان بصره اين سوره يازده آيه دارد، امّا از ديدگاه ديگران داراى دوازده آيه است.
اين سوره از 278 واژه و 1160 حرف پديد آمده است.

4 - پاداش تلاوت آن‏
از پيامبر گرامى آورده‏ اند كه فرمود:
و مَنْ قرأ سورة الطّلاق مات على سنة رسول الله.
هر كس سوره طلاق را آگاهانه و خالصانه و براى رعايت مقررات خدا تلاوت كند، بر سبك و سنّت پيامبر جهان را بدرود خواهد گفت.

و از حضرت صادق آورده ‏اند كه فرمود:
مَنْ قرأ سورة الطلاق و التحريم فى فريضته اعاذه ‏الله تعالى من ان يكون يوم القيامة ممن يخاف او يحزن، و عوفى من النار، و ادخله الله الجنة بتلاوته اياهما، و محافظته عليهما لانّها للنبى(ص).(470)
هر كس سوره «طلاق» و «تحريم» را در نمازهاى واجب خود بخواند، خدا او را از اين كه در روز رستاخيز ترس و اندوهى به او برسد پناه مى ‏دهد، و از آتش دوزخ معاف مى‏ گردد، و خدا او را به پاداش تلاوت اين دو سوره و مراقبت بر عمل به مفاهيم و مقررات آن‏ها، به بهشت پرطراوت و زيبا درخواهد آورد...