آشنایی با سوره های قرآن مجید

[گل مريم]

آشنایی با سوره های قرآن مجید
تفسیر مجمع البیان

فهرست سوره ها:

ردیف	نام سوره		ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره
1	الفاتحة		10	یونس	19	مریم	28	قصص	37	صافات	46	احقاف	55	رحمن
2	البقرة		11	هود	20	طه	29	عنکبوت	38	ص	47	محمد(ص)	56	واقعه
3	آل عمران		12	یوسف	21	انبیاء	30	روم	39	زمر	48	فتح	57	الحدید
4	نساء		13	رعد	22	حج	31	لقمان	40	غافر	49	حجرات	58	مجادله
5	مائدة		14	ابراهیم	23	مؤمنون	32	سحده	41	فصلت	50	ق	59	حشر
6	انعام		15	حجر	24	نور	33	احزاب	42	شوری	51	ذاریات	60	ممتحنه
7	اعراف		16	نحل	25	فرقان	34	سبأ	43	زخرف	52	طور
8	انفال		17	اسراء	26	شعراء	35	فاطر	44	دخان	53	نجم
9	توبه		18	کهف	27	نمل	36	یس	45	حاثیه	54	قمر

[گل مريم]

2. پاداش تلاوت شايسته آن‏

از پيشواى بزرگ توحيد آورده ‏اند كه فرمود:

«من قرأها فكانّما تصدّق على كلّ مؤمنٍ ورث ميراثاً و اعطى من ‏الاجر كمن اشترى محرّراً و برى‏ء من‏ الشّرك و كان فى مشيّةاللّه من‏ الّذين يتجاوز عنهم.»

هركس اين سوره مباركه را با ايمان و اخلاص و به قصد آگاهى از مقرّرات آن و براى عمل به آنها تلاوت كند، چنان است كه گويى به هر انسان باايمانى كه بعد از او ولادت يابد، ميراثى بعنوان صدقه جاريه داده است. و پاداش وى بسان پاداش كسى است كه برده ‏اى را خريده و در راهِ خدا آزاد كرده باشد. چنين كسى از آفت شرك پاك مى‏ شود، و به خواست خدا در رديف كسانى قرار مى‏ گيرد كه از لغزشهايشان در روز رستاخيز خواهند گذشت.


و از امير مؤمنان(ع) آورده ‏اند كه فرمود:
«من قرأ سورةالنّساء فى كلّ جمعه أو مِنَ ضغطةالقبر اذا اُدْخِلَ فى قبره»
هر كه در هر روز جمعه سوره «نساء» را تلاوت كند، به‏ هنگام قرار گرفتن در قبر خويش، از فشار قبر درامان خواهد بود.

از «عمر» روايت كرده ‏اند كه گفت:
«تعلّموا سورةالبقرة...»
هان اى مردم! سوره‏ هاى بقره، مائده، حج و نور را بياموزيد كه بسيارى از مقرّرات خدا در آنهاست.

[گل مريم]

3. دورنمايى از اين سوره‏

چنانكه اشاره شد، اين سوره مباركه در مدينه فرود آمده و از 177 آيه، 2745 واژه، و 16030 حرف تشكيل شده است.

اين سوره مباركه، زمانى بتدريج بر قلب مصفّاى پيامبر فرود آمد كه آن پيشواى بزرگ عدالت در انديشه بنياد جامعه ‏اى نوين و دنيايى تازه بود و قصد داشت ضدّ ارزشهاى فردى و خانوادگى و اجتماعى و اخلاقى و اوهام و خرافات را از كران‏ تا كرانِ انديشه‏ ها و ذهن‏ ها و خانواده ‏ها و جامعه نوين خود كه درحال شكل بخشيدن به آن بود، بزدايد و دنيايى آراسته به عدالت ها، برابري ها، قداست ها، پرواپيشگي ها، درستى ‏ها، صفاها، صله رحم ها، پيوندها و برادري ها بى‏ افكند؛ از اين روست كه بحث‏ هاى اين سوره مباركه، گام به گام آن حضرت را در اين راه يارى مى‏ كند و به‏ پيش مى‏ برد.
اگر بخواهيم دورنمايى از بحث هاى اين سوره مباركه را ترسيم كنيم، با موضوعات زير روبرو مى‏ شويم:

خودسازى درپرتو ايمان و تقوا؛
صله رحم، يا ساختن نزديكان؛
عدالت اجتماعى؛
رعايت حقوق گروه هاى آسيب ‏پذير جامعه، بويژه يتيمان؛
موضوع تشكيل خانواده و حقوق آن،
انحلال خانواده به هنگام رسيدن به بن ‏بست بصورت شرافتمندانه و انسانى؛
تأمين حقوق و كرامت و امنيّت زن؛
موضوع ارث و احكام آن؛
اصل برابرى انسانها و پيكار با تبعيضات نژادى و فاصله‏ هاى هولناك طبقاتى؛
داورى براساس عدالت و انصاف؛
حكومت براساس مهر و دادگرى و تأمين حقوق انسان ها؛
ترسيم حقوق و وظايف متقابل افراد و گروههاى اجتماعى دربرابر يكديگر؛
اصل جهاد عادلانه و انسانى؛
اصل هجرت يا آخرين راه مبارزه با تباهى و بيداد؛
و دهها بحث سازنده فكرى، عقيدتى، اخلاقى، اجتماعى، خانوادگى و معنوى ديگر.


تفسیر مجمع البیان

[گل مريم]

آشنايى با سوره مائده‏

اين سوره مباركه پنجمين سوره از قرآن شريف است كه پيش از آغاز ترجمه و تفسير آن، به نكاتى از ويژگى‏ هاى آن اشاره مى‏ رود:

1 - نام اين سوره‏
نام اين سوره مباركه از يكصد و دوازدهمين آيه آن، كه داستان فرود مائده بر حواريّون مسيح را ترسيم مى‏ كند، برگرفته شده است.

2 - فرودگاه آن‏
به باور گروهى، از جمله «ابن عباس»، اين سوره در «مدينه» منوّره بر قلب پاك پيامبر فرود آمد، و تنها سوّمين آيه آن، در آخرين سفر پيامبر به خانه خدا كه به «حجةالوداع» شهرت دارد، به هنگامى كه پيامبر ميان راه مكّه و مدينه بر شتر خود سوار بود، بر آن حضرت نازل شد.

3 - شمار آيات و واژه‏ هاى آن‏
اين سوره مباركه داراى 120 آيه، 2804 دو هزار و هشتصد و چهار واژه، و يازده هزار و نهصد و سى و سه حرف مى‏ باشد.

يادآورى مى ‏گردد كه شمار آيات بنا بر عدد كوفى، 120 آيه و بنا بر شمار بصرى، 123 آيه است، و ديگران 122 آيه عنوان ساخته ‏اند. اين اختلاف در شمار آيات به آن جا برمى‏ گردد كه برخى، از آغاز سوره مباركه تا واژه «بالعقود» را آيه ‏اى مستقل شناخته‏ اند. نيز در آيه پانزدهم، جمله «و يعفوا عن كثير» را يك آيه شمرده ‏اند. پاره‏ اى هم افزون بر اين دو مورد، آيه 23 را دو آيه شمرده و گفته‏ اند: تا «فانكم غالبون» يك آيه است.

[گل مريم]

4 - پاداش تلاوت شايسته آن‏

1 - از پيامبر گرامى در مورد پاداش تلاوت شايسته آن آورده ‏اند كه فرمود:

«من قرأ سورة المائدة اعطى من الاجر بعدد كلّ يهودىّ و نصرانىّ يتنفّس فى دار الدّنيا عشر حسنات و محى عنه عشر سيئات و رفع له عشر درجات.»
هر كس سوره مائده را آن گونه كه شايسته است تلاوت كند، خدا به شمار همه يهوديان و مسيحيانى كه در دنيا زندگى مى ‏كنند به او پاداش ارزانى مى‏ دارد و افزون بر آن، ده پاداش پرشكوه در پرونده عمل او ثبت، و ده گناه از پرونده ‏اش زدوده مى ‏شود و ده درجه به موقعيت و مقام معنوى او افزون مى‏ گردد.

2 - در مورد فرود آن، از امير مؤمنان عليه السلام آورده ‏اند كه فرمود: تا هنگام فرود اين سوره، برخى از آيات، حكم برخى ديگر را نسخ مى‏ كرد، از اين رو تمسّك به آيات تنها با رهنمود پيامبر ممكن بود؛ امّا پس از فرود اين سوره كه پاره ‏اى از احكام پيشين را نسخ نمود، همه مقررات و احكام آن ماندگار شد.
اين سوره هنگامى فرود آمد كه پيامبر گرامى سوار بر مركب بود و عظمت و گرانى وحى به گونه ‏اى بود كه مركب نخست از حركت باز ماند و آن گاه زمين‏ گير گرديد و پيامبر به حالت خاصِّ دريافت وحى فرو رفت و دست مبارك را بر سر يكى از ياران نهاد؛ سپس پس از دريافت وحى و بازگشت از آن حالتِ خاصّ معنوى به حالت عادى، به تلاوت سوره مائده پرداخت و ما به تلاوت و عمل به آن فرمان يافتيم.

3 - و نيز از پنجمين امام نور آورده ‏اند كه فرمود:
«من قرأ سورة المائدة فى كلّ يوم خميس لم يلبس ايمانه بظلم و لا يشرك ابدا.»
هر كس سوره مائده را در روز پنجشنبه تلاوت كند، ايمان او به شرك و بيداد آلوده نشده و به خدا شرك نخواهد ورزيد.

4 - و نيز از «ابو حمزه ثمالى» آورده است كه سوره مائده يكجا بر قلب پاك پيامبر فرود آمد و به همراه فرودش، هفتادهزار فرشته آن را بدرقه و همراهى نمودند.

[گل مريم]

5 - دورنمايى از مفاهيم انسان ساز اين سوره‏

در اين سوره مباركه روى سخن به ترتيب با پيامبر گرامى، مردم با ايمان و آن گاه با ستيزه ‏جويان و بدانديشانى است كه از بيرون جامعه اسلامى به طور آشكار و اعلان شده، و يا از درون آن، به طور پيچيده، به كشمكش و ستيزه ‏جويى بر ضدّ مسلمانان مى ‏پرداختند.
اگر بخواهيم دورنمايى از بحث‏هاى گوناگون اين سوره مباركه را ترسيم كنيم و آنها را در بخش‏هاى كلّى به تابلو ببريم، با اين عناوين و موضوعات متنوع روب ه‏رو مى‏ گرديم: با موضوعاتى چون:

اهميّت عهدها پيمان‏ها،
اصل تقوا و تقواپيشگى،
تعاون در شايستگى ‏ها،
عدالت اجتماعى،
قيام به عدل و داد،
گواهى و داورى بر اساس حقّ و عدالت،
تضمين و تأمين حقوقِ اساسى انسان‏ها از جمله حقّ حيات،
اصل احساس مسئوليت و مسئوليت ‏پذيرى،
اصل هجرت و نخستين مهاجران مسلمان،
ولايت امامان راستين پس از پيامبر گرامى،
معرفى دين خداپسندانه و كامل،
اصل اعتدال در زندگى،
شيوه تدريجى در تربيت و سازندگى فرد و جامعه،
اهميت كعبه و نقش دگرگون ساز آن،

[گل مريم]

و نيز با احكام و مقرراتى چون:

بخشى از مقررات ازدواج و تشكيل خانواده،
غسل، وضو، تيمّم و يا پاكسازى جسم و جان،
كيفر تجاوز به دارايى ديگران،
تحريم شراب و قمار...
پاره ‏اى از غذاهاى حلال و حرام،
تحريم دوستى‏ هاى نابجا،
تحريم شكار حيوانات و پرندگان در حال احرام و در حريم حرم،
آداب وصيّت و گواه گرفتن بر آن،
سوگند و كفّاره آن،
توسّل و حكم آن‏
اذان يا اعلان هنگامه نماز،

[گل مريم]

و با سرگذشت‏ هاى درس ‏آموزى چون:

سرگذشت برگزيدگان بنى ‏اسرائيل،
گفت‏گوى موسى با خدا،
فرزندان آدم،
سرگذشت مسيح،
معجزات آن حضرت،
توحيدگرايى مسيح و نفرت او از شرك‏ گرايى و بيدادگرى،

و ده‏ها موضوع سازنده و الهام‏ بخش فكرى، عقيدتى، اخلاقى، اجتماعى، اقتصادى، خانوادگى، معنوى و تربيتى ديگرى كه خواهد آمد.


مجمع البیان

[گل مريم]

آشنايى با سوره مباركه‏ انعام

اين سوره مباركه، ششمين سوره از قرآن شريف است كه پيش از آغاز ترجمه و تفسير آن به نكاتى از ويژگي هايش اشاره مى‏ رود.

1 - نام اين سوره‏

نام اين سوره مباركه از خود آيات آن برگرفته شده است، چرا كه از آيات 136 تا 145 آن، قرآن با اشاره به آداب و رسوم خرافى و احمقانه مردم نادان و بى فرهنگ درباره حيوانات سودمند و سودبخشى چون: شتر، گاو، گوسفند، بُز و موضوع قربانى و گوشت قربانى، به نفى سنت‏ها و شيوه‏ هاى زشت و ظالمانه جاهليت پرداخته، و به اصلاح انديشه‏ ها و پندها و عقيده ‏ها و ديدگاهها در اين موضوعات برخاسته است.

[گل مريم]

2 - فرودگاه آن‏

به باور «ابن عباس» اين سوره مباركه در مكّه و كنار كهن ‏ترين معبد توحيد و يكتاپرستى بر قلب پاك پيامبر فرود آمده و تنها شش آيه آن در مدينه بر آن حضرت نازل شده است.
آيات شش گانه ‏اى كه در مدينه فرود آمده ‏اند عبارتند از:

1 - آيه 91 - تا 93
2 - و آيه 151 - تا 153

در روايت ديگرى از نامبرده آورده ‏اند كه همه اين سوره مباركه، جز سه آيه 151 تا 153 در مكّه فرود آمده است.

از گروهى از جمله «عكرمه» و قتاده» آورده ‏اند كه تمام آيات اين سوره مباركه در يك شب در مكّه و در كنار خانه خدا بر قلب پاك پيامبر نور فرود آمد وهفتاد هزار فرشته با نداى دلنواز ستايش و تسبيح، آن را همراهى مى‏ نمودند.

پيامبر گرامى با دريافت آن از فرشته وحى با همه وجود به ستايش و تنزيه خدا برخاست و گفت:

«سبحان الله العظيم»
و آنگاه به سجده رفت. و پس از سجده‏اى طولانى نويسندگان وحى را فراخواند و آنان همان شب آن سوره مباركه را با تلاوت پيامبر نوشتند.

در اين سوره مباركه بيشتر روى سخن با شرك گرايان و كسانى است كه روز رستاخيز را دروغ مى ‏شمارند.

[گل مريم]

3 - شمار آيات آن‏

اين سوره از ديدگاه كوفيان 165 آيه، از نظر دانشمندان بصره 166 آيه و از نظر قاريان حجاز، 167 آيه دارد.

4 - پاداش تلاوت آن‏

1 - در مورد پاداش تلاوتِ اين سوره مباركه، از پيامبر گرامى آورده ‏اند كه فرمود:

سوره انعام بطور يكباره بر من فرود آمد و به هنگام آمدنش هفتاد هزار فرشته با ستايش و تسبيح خداى يكتا آن را همراهى نمودند؛ هركس اين سوره را تلاوت كند، همان هفتاد هزار فرشته به شمار هر آيه‏ اى يك شبانه روز بر او درود و صلوات مى‏ فرستند.

«فمن قرأها صلى عليه اولئك السّبعون الف ملك بعدد كلِّ آيةٍ من الانعام يوماً و ليلة.»