آشنایی با سوره های قرآن مجید

[گل مريم]

آشنایی با سوره های قرآن مجید
تفسیر مجمع البیان

فهرست سوره ها:

ردیف	نام سوره		ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره
1	الفاتحة		10	یونس	19	مریم	28	قصص	37	صافات	46	احقاف	55	رحمن
2	البقرة		11	هود	20	طه	29	عنکبوت	38	ص	47	محمد(ص)	56	واقعه
3	آل عمران		12	یوسف	21	انبیاء	30	روم	39	زمر	48	فتح	57	الحدید
4	نساء		13	رعد	22	حج	31	لقمان	40	غافر	49	حجرات	58	مجادله
5	مائدة		14	ابراهیم	23	مؤمنون	32	سحده	41	فصلت	50	ق	59	حشر
6	انعام		15	حجر	24	نور	33	احزاب	42	شوری	51	ذاریات	60	ممتحنه
7	اعراف		16	نحل	25	فرقان	34	سبأ	43	زخرف	52	طور
8	انفال		17	اسراء	26	شعراء	35	فاطر	44	دخان	53	نجم
9	توبه		18	کهف	27	نمل	36	یس	45	حاثیه	54	قمر

[گل مريم]

2 - و نيز «جابر بن عبدالله» آورده ‏است كه پيامبر گرامى فرمود:

هركس سه آيه از آغاز سوره انعام را تلاوت كند، خدا چهل هزار فرشته، بر او مى‏ گمارد تا پاداشى بسان پاداش عبادت آنان را تا روز رستاخيز در پرونده عمل او بنويسند و فرشته‏ اى از آسمان هفتم با سلاحى آهنين نزد او فرود مى‏ آيد تا هرگاه شيطان خواست او را وسوسه كند، با آن سلاح بر فرق آن موجود پليد بكوبد و او را از آن بنده خدا دور سازد.

3 - و نيز از حضرت صادق‏ عليه السلام آورده ‏اند كه فرمود:

«نزلت سورة الانعام جملة واحدة شيّعها سبعون الف ملك حتى نزلت على محمدٍ (ص) ....»
سوره انعام يكباره فرود آمد و هفتاد هزار فرشته آن را همراهى كردند و گرامى داشتند؛ چرا كه در هفتاد جاى آن نام مقدّس خدا آمده است. اگر مردم مى ‏دانستند كه در تلاوت شايسته و بايسته آن چه پاداش پر شكوهى است، آن را از دست نمى‏ دادند.

آنگاه فرمود:
هركسى خواسته ‏اى دارد و بر آورده شدن آن را از خدا مى‏ خواهد، نخست بايد وضو سازد و چهار ركعت نماز با سوره «حمد» و «انعام» بخواند و پس از پايان قرائت آن، دستها را به سوى آسمان بگيرد و اين گونه زمزمه كند:

«يا كريم! يا كريم! يا كريم! يا عظيم! يا عظيم! يا عظيم! يا اعظم من كل عظيم، يا سميع الدعاء، يا من لا يغيّره الليالى و الايام. صل على محمد و آل محمد. و ارحم ضعفى وفقرى وفاقتى و مسكنتى يا من رحم الشيخ يعقوب حين رد عليه يوسف قرة عينه. يا من رحم ايوب بعد طول بلائه. يا من رحم محمداً و من اليتم آواه و نصره على جبابرة قريش و طواغيتها و امكنه منهم. يا مغيث، يا مغيث، يا مغيث...»

به خداى سوگند اگر پس از آن نماز اين دعا را با اخلاص بخواند و خواسته‏ هاى خويش را از آفريدگار هستى بخواهد، به او ارزانى خواهد شد.

[گل مريم]

4 - و نيز از حضرت رضا عليه السلام آورده ‏اند كه فرمود:

سوره «انعام» يكجا فرود آمد و هفتاد هزار فرشته با نداى دلنواز ستايش و بزرگداشت خدا آن را همراهى كردند. هركسى اين سوره مباركه را آن گونه كه شايسته است تلاوت كند، فرشتگان تا روز رستاخيز به حساب او خداى را تسبيح مى‏ گويند.

«فمن قرأها سبّحوا له الى يوم القيامة ....»

5 - از «ابن عباس» آورده ‏اند كه:

هر كس سوره انعام را هر شب تلاوت كند و آنگاه به بستر برود، در روز رستاخيز از كسانى است كه از آتش در امان خواهند بود و آتش را نخواهد ديد.
«من قراء سورة الْأَنعام فى كلِّ ليلة كانَ من الامنين يوم القيامة و لم ير النّار بعينه ابداً.»

[گل مريم]

5 - دورنمايى از سوره مباركه

در اين سوره مباركه، قرآن بيش از هر چيز، مردم را به توحيد و يكتا پرستى، به شناخت اصل رسالت و وحى و پيام آوران خدا، به معاد شناسى و ايمان به روز رستاخيز و حساب و كتاب و پاداش و كيفرو بهشت و دوزخ، فرا مى‏ خواند و در قالب ‏ها و تعابير گوناگونى، پوچى و بى‏ پايگى منطق شرك و شرك گرايان را برملا مى ‏سازد، تا بدين وسيله دست انسان را بگيرد و او را از تاريكي هاى كفر و بيداد، جهل و استبداد و خود پرستى و حقارت، به توحيد و تقوا و عدالت و ايمان اوج بخشد.

اگر بخواهيم دورنمايى از بحث‏هاى متنوّع و موضوعات سازنده و مقررات جانبخش اين سوره را در بخشهاى كلّى به تابلو بريم، با اين موضوعات و عناوين ارزشمند روبرو مى‏ گرديم؛ با موضوعاتى نظير:

اصل توحيدگرايى و يكتا پرستى،	پديده وحى و رسالت،	شناخت پيامبران و پرتوى از شخصيت بزرگ آنان،
شناخت جهان پس از مرگ و روز رستاخيز،	پيكار همه جانبه با آفت ويرانگر و انحطاط آفرينِ شرك و شرك ‏گرايى،	مبارزه با بدعتهاى ساخته و پرداخته شرك گرايان،
نبرد با اوهام و خرافات و بافته ‏هاى دست و پاگير جاهليت،	تدبّر در پديده مرگ و حيات،	منطق پوشالى كفر گرايان،
دسته‏ هاى كفر گرايان،	بيداد پيشه‏ ترين انسانها،	سرنوشتِ رسواى شرك گرايان،
حق ناپذيران،	ابوطالب قهرمان ايمان و دفاع از حق،	آرزوهاى بيهوده،
زيانكاران واقعى و روز ديدار،	زندگى اين جهان و آن جهان،	سنّت‏هاى تغيير ناپذير خدا،
پرتوى از الطاف خاصّ خدا به پيامبر،	چرا حق ستيزى؟	رستاخيز همه موجودات،
راه فطرت به سوى خدا،	واكنش جامعه ‏هاى پيشين در برابر دعوتهاى پيامبران،	فرجام سياه اندرز ناپذيران،
ارزانى دارنده نعمت‏ها،	نابود كننده ستمكاران،	آيا آگاهان و ناآگاهان برابرند؟
پيكار بابرترى جوييها و تبعيضات ظالمانه،	آزمون انسانها،	كليدهاى غيب نزد اوست،
قدرت وصف ناپذير خدا،	نجات بخشِ راستين انسانها،	بازيگرانِ بادين خدا را رها كن،
ما، و واپسگرايى؟	چرا شرك گرايى؟	مراحل گوناگون رشد و كمال،
شيوه جالب و درس آموز ابراهيم،	پيامبران و سه نعمت گران،	انكارگران وحى و رسالت،
ستمكارترين انسانها كيست؟	شگفتيهاى آفرينش،	با اين همه دليل و نشانه بازهم شرك و ارتجاع؟
بينش‏ها و روشن گريها،	حق ستيزى در ژست حق جويى،	شيطان هاى جن و انس،

و دهها موضوع سازنده ديگرى كه در تفسیر این سوره خواهید دید ...

[گل مريم]

آشنايى با سوره اعراف

اين سوره مباركه، هفتمين سوره از قرآن شريف است كه پيش از آغاز ترجمه و تفسير آن براى آشنايى، به نكاتى از ويژگي هاى آن اشاره مى‏ رود:

1 - نام اين سوره

نام اين سوره مباركه از چهل و ششمين آيه آن كه واژه «اعراف» در آن به كار رفته - كه به باور برخى به مفهوم «جايگاه‏ هاى بلند و پر فراز» و ويژه بندگان پروا پيشه و شايسته ‏كردار خدا مى ‏باشد - گرفته شده است.

2 - فرودگاه آن

به باور گروهى از جمله «قتاده» و «ضحّاك» همه آيات اين سوره مباركه - جز سه آيه آن - در مكّه و در كنار كهن ‏ترين معبد توحيد بر قلب پاك پيامبر فرود آمده، و تنها همان سه آيه در مدينه نازل شده است. اين سه آيه از: «واسئلهم....» آغاز مى‏ گردد و به «بما كانوا يفسقون» پايان مى‏ پذيرد.

3 - شماره آيات و واژه ‏ها

اين سوره بر اساس شمار حجازيان و كوفيان داراى 206 آيه و به باور بصريان و شاميان داراى 205 آيه است، كه به علت اين تفاوت ديدگاه اشاره خواهد شد.

گفتنى است كه سوره اعراف از 3825 واژه و 13877 حرف تشكيل شده و داراى بخش‏هاى متنوّع و مفاهيم ارزشمند بسيارى است.

[گل مريم]

4 - پاداش تلاوت شايسته آن

1 - از پيشواى گرانقدر توحيد در باره پاداش پرشكوه آن آورده ‏اند كه فرمود:

«مَنْ قراء سورة الاعراف جعل الله بينه و بين ابليس ستراً و كان آدم شفيعاً له يوم القيامة.»
هر كس سوره اعراف را آن گونه كه شايسته است تلاوت كند و به پيام آن گوش جان سپارد، خدا ميان او و شيطان پرده ‏اى قرار مى ‏دهد كه از وسوسه شيطان در امان باشد، و در روز رستاخيز آدم عليه السلام شفاعت كننده او در بارگاه خدا خواهد بود.

2 - و نيز از حضرت صادق عليه السلام آورده‏ آند كه فرمود:

«من قرأ سورة الأعراف فى كلّ شهر كان يوم القيامة من الّذين لا خوف عليهم و لاهم يحزنون، فان قرأها فى كلّ جمعة كان ممن لا يحاسب يوم القيامة.»
هر كس سوره «اعراف» را در هر ماه تلاوت كند و به درسهاى آن دل سپارد، روز رستاخيز از كسانى خواهد بود كه نه بيم و هراسى خواهد داشت و نه اندوه؛ و اگر هر جمعه تلاوت كند از كسانى است كه در آن روز بزرگ مورد محاسبه قرار نمى‏ گيرد.

3 - و نيز همان گرانمايه عصرها و نسلها فرمود:

«أما انّ فيها آيات محكمة فلا تدعوا قراءَتها و تلاوتها و القيام بها، فانّها تشهد يوم القيامة لمن قرأها عند ربّه.»
هان! بهوش باشيد كه در اين سوره آيات محكمه‏ اى است، پس تلاوت شايسته و قيام براى عمل به رهنمودهاى آن را وا نگذاريد؛ چرا كه اين سوره در روز رستاخيز و در بارگاه خدا براى كسانى كه آن را تلاوت نموده و بدان عمل كرده‏ اند گواهى خواهد داد.

[گل مريم]

5 - دور نمايى از مفاهيم انسان ساز آن

اين سوره مباركه با عنايت به اين نكته كه در مكّه و در كنار كهن ‏ترين معبد توحيد بر قلب مصفّاى پيامبر گرامى ‏صلى الله عليه وآله وسلم فرود آمده، بيشتر در انديشه طرح مفاهيم زيربنايى و موضوعات اساسى و عقيدتى، و در راه پى‏ ريزى يك جامعه با فرهنگ و انديشه و برنامه توحيدى و انسانى است.

به همين جهت در كران تا كران اين سوره بحثهاى ريشه‏ اى همانند: توحيد و توحيدگرايى، معاد شناسى و ايمان به جهان پس از مرگ، موقعيت خاص انسان در افق وحى، مسؤوليت انسان در برابر خدا و خلق و خويشتن و پديده‏ هاى گوناگون اين جهان... و مبارزه فكرى، فرهنگى و سازنده با آفت شرك و بيداد، موج مى‏ زند.

اگر بخواهيم دور نمايى از بحث هاى متنوع و سازنده اين سوره را در بخش هاى كلّى به تابلو بريم، از جمله با اين مفاهيم و موضوعات روبرو مى‏ شويم:

شكوه قرآن و لزوم پيروى از آن،	كيفر جامعه ‏هاى بيداد پيشه،	مسؤوليت انسان،
ميزان سنجش عمل،	آفرينش انسان و گراميداشت او،	هشدار از شيطان و وسوسه ‏هاى آن،
قانونمندى جامعه و تاريخ،	بهشتيان و دوزخيان،	آفرينش آسمان و زمين،
پرتوى از سرگذشت چند پيامبر بزرگ،	بركات آسمان و زمين،	فرمان عدالت و دادگرى،
هشدار از اسراف و گزاف كارى،	نعمتها و زيبايي هاى زندگى،	كاميابى و رستگارى در پرتو ايمان و تقوا
ويژگي هاى پيامبر نجات بخش،	هشدار از وسوسه‏ ها و پرستش ‏هاى ذلت بار،

و دهها موضوع الهام بخش ديگرى كه خواهد آمد.

[گل مريم]

آشنايى با سوره انفال

اين سوره مباركه هشتمين سوره از قرآن شريف است، كه پيش از آغاز ترجمه وتفسير آن، براى آشنايى بيشتر، به نكاتى از ويژگى هاى آن اشاره مى ‏رود.

1 - نام اين سوره نام اين سوره مباركه از نخستين آيه آن، كه واژه «انفال» در آن به كار رفته، برگرفته شده است.

اين واژه در فرهنگ واژه شناسان به مفهوم فزونى است و به همين تناسب به غنايم جنگى معنى شده است؛ چرا كه «غنايم» در حقيقت بخش‏هايى از اموال اضافى و بدون صاحب است كه در كشاكش پيكار برزمين مانده است.


2 - فرودگاه آن

به باور «ابن عباس» و «قتاده» همه آيات اين سوره - جز هفت آيه آن - در مدينه بر قلب مصفاى پيامبر فرود آمده است، و تنها هفت آيه آن در «مكّه» و كناركهن ترين معبد توحيد نازل شده است.


3 - شماره آيات و واژه ‏ها

اين سوره مباركه بنا بر شمار شاميان داراى 77 آيه، بنا بر شمار بصريان و حجازيان 76 آيه، و بنا بر شمار كوفيان 75 آيه است، كه دليل اين شمار متفاوت خواهد آمد.

گفتنى است كه سوره مباركه «انفال»، از 1095 واژه و 5080 حرف شكل گرفته و داراى بخش‏هاى متنوع و مفاهيم ارزشمند بسيارى است.

[گل مريم]

4 - پاداش تلاوت شايسته آن

1 - از پيامبر گرامى آورده ‏اند كه فرمود:

من قرأ سورة الأنفال و براءَة فانا شفيع له و شاهد يوم القيامة...
هركس سوره «انفال» و «برائت» را با ايمان و عرفان تلاوت كند، در روز رستاخيز من شفاعتگر و گواه او خواهم بود. چنين كسى از آفت نفاق پاك شده و به شمار هر منافق، ده پاداش پرشكوه به او ارزانى مى‏ گردد و ده گناه از او برداشته شده و ده درجه بر درجاتش افزون مى‏ گردد و عرش و حاملان آن در همه دوران زندگى ‏اش براى وى آمرزش خواهند نمود.

2 - ونيز از حضرت صادق‏عليه السلام آورده ‏اند كه:

مَنْ قرأ الأنفال و برائة فى كلّ شهر لم يدخله نفاق ابدا، و كان من شيعة امير المؤمنين حقًّا، و يأكل يوم القيامه من موائد الجنة معهم حتى يفرغ النّاس من الحساب.
هركس سوره «انفال» و «برائت» را در هر ماه با ايمان و باور و براى عمل تلاوت كند، هرگز آفت نفاق در وجود او راه نخواهد يافت؛ چنين كسى به راستى از راهروان راه اميرمؤمنان خواهد بود و در روز رستاخيز با آن شايسته كرداران از نعمت‏هاى بهشت بهره ‏ور مى‏ گردد تا مردم از حساب فارغ شوند.

3 - و از حضرت باقرعليه السلام آورده‏ اند كه فرمود: در تلاوت شايسته و عمل به محتواى سوره «انفال» بريده و به خاك ماليده شدن بينى‏هاى دشمنان خاندان وحى و رسالت است؛ چرا كه در آن، آيات خمس و مقررات و احكام آن است. فى سورة الأنفال جدع الأُنوف.

[گل مريم]

5 - دور نمايى از مفاهيم و موضوعات انسان ساز اين سوره

با عنايت به اين نكته كه جز هفت آيه اين سوره مباركه، ديگر آيات آن همه در مدينه و در آستانه شكل گيرى جامعه نو بنياد اسلامى، بر قلب پاك آن پيشواى نمونه و بى ‏نظير فرود آمده، روشن مى‏ شود كه اين سوره بيشتر در انديشه طرح مفاهيم بلند و موضوعات سرنوشت ساز اجتماعى است.
به همين جهت در كران تا كران اين سوره مباركه با مسائل مهم حياتى و اجتماعى رو به رو مى‏ گرديم؛

با مفاهيم و موضوعاتى نظير:

انفال و غنايم جنگى يا بخش هنگفتى از ثروت ملّى و احكام و مقرّرات آن.
موضوع خمس و چگونگى تقسيم آن.
مقررات جهاد و پيكار در راه حق.
جريان هجرت پيامبر و درسهاى انسان ساز و نقش تاريخ سازآن،
لزوم آمادگى سياسى و اجتماعى و فكرى و فرهنگى واخلاقى جامعه در همه عصرها و نسل‏ها براى خنثى ساختن نقشه ‏هاى تخريبى دشمنان.
برترى ارزش‏هاى معنوى بر شمار و عدد و زرق و برق پوشالى.
مقررات اسيران و چگونگى برخورد انسانى با آنان.
رشد و ترقّى جامعه در پرتو عمل به مقرّرات اسلام.
ويژگيهاى توحيد گرايان راستين.
هجرت كنندگان و واماندگان و تن سپردگان به ستم.
جريان پيكار «بدر» و درسهايى كه بايد از آن رويداد مهم گرفت.

و ده‏ها و صدها درس فردى، اجتماعى، اخلاقى، اصلاحى و انسانى ديگرى كه خواهد آمد.

[گل مريم]

آشنايى با سوره توبه


اين سوره مباركه نهمين سوره از قرآن شريف است كه پيش از آغاز ترجمه و تفسير آن، براى آشنايى بيشتر، به نكاتى از ويژگى‏ هاى آن اشاره مى‏ رود:


1 - فرودگاه اين سوره

به باور بيشتر مفسّران همه آيات اين سوره مباركه در مدينه بر قلب پاك پيامبر نور فرود آمده، امّا برخى نيز بر آنند كه همه آيات اين سوره جز دو آيه از آخرين آيات آن، در مدينه فرود آمده است.

2 - تاريخ فرود اين سوره در سال نهم هجرى، درست يك سال پس از فتح «مكّه» و يك سال پيش از حجة الوداع فرود آمد؛ چراكه «مكّه» در سال هشتم فتح شد و آخرين حجّ پيامبر گرامى نيز در سال دهم هجرت بود.

«مجاهد» و «قتاده» آورده ‏اند كه: سوره توبه آخرين سوره ‏اى بود كه در مدينه بر پيامبر گرامى فرود آمد.