معارف قرآن جلد یک (معارفی از سوره حمد و بقره و آل عمران)

[گل مريم]

☘️ #معارف_‌قرآن_ج_‌1_نویسنده_ج� �عی_از_نویسندگان

🍀#فصل_اول:
🌸#معارفى_از_سوره_حمد:
سوره حمد داراى هفت آيه و در مكه نازل شده است؛ البته به عقيده بعضى از مفسران دو مرتبه نازل شده، بار اول در مكه و بار دوم در مدينه به هنگام تغيير قبله. اين سوره نامهاى متعددى دارد، مانند حمد (چون مشتمل بر حمد و ثناى خداست)، فاتحة الكتاب (زيرا قرآن با آن آغاز مى‌شود)، امّ الكتاب (چون مقدم بر ساير سوره‌ها بوده و همه معارف قرآن به آن برگشت مى‌كند)، السّبع المثانى (زيرا داراى هفت آيه بوده و در هر نماز واجب و مستحب دو مرتبه خوانده مى‌شود). سوره حمد برخلاف سوره‌هاى ديگر كه همه از زبان خداست، به نيابت و از زبان بندگان بوده، آيين بندگى و مناجات را مى‌آموزد و از اين رو بسيار تربيت كننده است و روش صحيح حمد و ستايش كردن را به بنده مى‌آموزد و در هر نماز (به استثناى نماز ميت) خواندن آن لازم است.
در اهميت اين‌سوره همين بس ‌كه خداى متعال آن را هم رديف تمام قرآن قرار داده است:
«وَ لَقَدْ اتَيْناكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانى‌ وَ الْقُرْآنَ الْعَظيمَ» و به تحقيق كه سوره حمد و قرآن با عظمت را به تو داديم.
پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در اين مورد فرمود:
خداوند سوره حمد را بطور مستقل از عطاياى خود قلمداد كرده و آن را هم رديف قرآن قرار داده است.
نيمى از اين سوره به حمد و ثناى خداى متعال اختصاص دارد و نيم ديگر آن بيان خواسته‌هاى بندگان است.
در حديث قدسى چنين آمده است:
من صلاة (سوره حمد) را بين خود و بنده‌ام تقسيم كرده‌ام، نيمى از آن براى من و نيمى براى بنده‌ام مى‌باشد. اين سوره فشرده و خلاصه همه مقاصد قرآن محسوب مى‌شود، زيرا تمام معارف قرآن از اخلاق، احكام عبادات و معاملات- كه همان سلوك صراط مستقيم است- مسائل اجتماعى و سياسى گرفته تا وعده‌ها و وعيدها و داستانها به توحيد و نبوت و معاد و فروع آنها به هدايت مردم كه مقصد و غرض اصلى قرآن است بر مى‌گردد و اين سوره همه آنها را بنحو اشاره و اجمال در بر دارد.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ ايَّاكَ نَعْبُدُ وَ ايَّاكَ نَسْتَعينُ اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيمَ صِراطَ الَّذينَ انْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لَا الضَّالّينَ» به نام خداوند بخشنده بخشايشگر. ستايش مخصوص خداوندى است كه پروردگار جهانيان است. خداوندى كه بخشنده و بخشايشگر است (و خاص و عام مشمول رحمت او هستند).
خداوندى كه مالك روز جزاست. پروردگارا! تنها تو را مى‌پرستيم و فقط ازتو يارى مى‌جوئيم.
ما را به راه راست هدايت فرما، راه كسانى كه مشمول نعمت خود ساختى، نه راه كسانى كه بر آنها غضب كردى و نه راه گمراهان.

[گل مريم]

🔹 هفت دستور درباره شير دادن:

‌ از آيه فوق[آيه۲۳۳_بقره] هفت دستور در مورد شيردادن استفاده مى‌شود:

🍃اول-مادر براى شيردادن به فرزند، بر ديگران مقدم است
🍀 «وَالْوالِداتُ يُرْضِعْنَ اوْلادَهُنَّ» 🍀

زيرا تغذيه جسم نوزاد در مدت شيرخوارى با شير و عواطف مادر پيوند ناگسستنى دارد ومادر نيز از نظر عاطفى نياز دارد كه آغوشش از وجود طفل خالى نباشد.
بنابراين «حق حضانت» يك حق دو جانبه براى مادر و نوزاد است.

🍃دوم- مدت شير دادن طفل، لازم نيست بطور حتم دو سال باشد.
🍀«حَوْلَيْنِ كامِلَيْنَ لِمَنْ ارادَ انْ يُتِمَّ الرِّضاعَةَ» 🍀

دو سال براى كسى است كه بخواهد دوران شيرخوارگى را تكميل كند.
البته همين كه فرموده تكميل دوران شيرخوارگى به دو سال است، نشان مى‌دهد كه بهتر است در طول دو سال مادر فرزند را از شير خود محروم نكند.
در روايات نيز دوران كامل شيرخوارى، دو سال معين شده است.

🍃سوم- هزينه زندگى مادر در دوران شيردادن- حتى اگر طلاق گرفته باشد- به عهده پدر نوزاد است.

🍃چهارم- پدر يا مادر حق ندارد خودسرانه بدون رعايت نظر و مشورت ديگرى در مورد فرزند تصميم بگيرد.
🍀 «لا تُضارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ»🍀

هر كدام از آنها موظف است حق ديگرى را رعايت كند. نه پدر مى‌تواند حق حضانت و شيردادن همسر را ناديده بگيرد و نه مادر مى‌تواند براى شيردادن فرزند، اجر و مزد غير متعارف طلب كند.
در اين حق، هم مصلحت آنها نهفته است و هم مصلحت فرزندشان.

🍃پنجم- اگر پدر فرزند از دنيا برود، تعهدات او بر عهده وارثانش مى‌باشد و آنها بايد اجر و هزينه زندگى مادر را در دوران شيردادن بپردازند.
🍀«وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ»🍀

🍃 ششم- پدر و مادر طفل مى‌توانند با صلاحديد و مشورت و رضايت طرفينى فرزند را زودتر از شير مادر گرفته و به ديگرى بسپارند.

🍃هفتم- چنانچه زن ديگرى براى شير دادن انتخاب شد، پدر فرزند بايد حق مادر طفل را براى مدتى كه شير داده، بپردازد و به دايه نيز حقوق متعارف را پرداخت كند.

[گل مريم]

🔹 اهميت شير مادر 🔹

شير مادر، بهترين و مناسبترين شير در پرورش جسم و جان كودك است.
رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله فرمود:

🍀«لَيْسَ لِصَبِىٍّ لَبَنٌ خَيْرٌ مِنْ لَبَنِ امِّهِ»🍀
🌸براى كودك شيرى بهتر از شير مادرش نيست.🌸

🔹 اهتمام به نماز🔹

🍀 «حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَ الصَّلوةِ الْوُسْطى وَ قُومُوا لِلَّهِ قانِتينَ»🍀
🌸بر همه نمازها و نماز ميانه مواظبت كنيد و فرمانبرانه براى خدا به پا خيزيد.🌸

🔹 محافظت بر نماز🔹

فرمان «حافِظُوا» نوعى تأكيد بر حفظ نماز است.
اگر هشيارى دائم بر محافظت نماز نباشد، كششها و غفلتها، نور و جذبه متعالى آن را خاموش مى‌كنند.
منظور از محافظت بر نماز، مراقبت بر اوقات نماز و انجام صحيح و كامل آن است.

💎 از امام باقر (ع) چنين نقل شده است:
شيعيان ما علامتى دارند، آنها به حفظ و رعايت اوقات نماز شناخته مى‌شوند.منظور حضرت، اداى نمازها در اول وقت اول است.
درباره محافظت بر نماز، علاوه بر رعايت اول وقت، نسبت به تكميل اجزاى نماز نيز تأكيد شده است.
💎پيامبر (ص) فرمود:
دزدترين دزدها كسى است كه از نمازش بدزدد.
گفته شد: اى رسول خدا: چگونه از نمازش بدزدد؟ فرمود:
ركوع و سجودش را تمام نكند.

🔹صلوة وسطى‌🔹

كلمه «وسطى» به چيزى گفته مى شود كه ميان دو يا چند چيز قرار گرفته‌باشد.
در اينكه نماز وسطى كدام است، نظرهاى مختلفى وجود دارد؛ ولى بنا به بعضى از روايات،مراد نماز ظهر است.
نماز ظهر از دو جهت نماز وسطى ناميده شده، يكى از اين جهت كه درست در وسط روز خوانده مى‌شود و دوم اينكه بين نماز صبح كه اول روز است و نماز عصر كه آخر آن است، قرار دارد.

[گل مريم]

🔹 شرايط رهبر و فرمانده جنگ🔹

🍀 ‌ «وَ قالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ انَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طالُوتَ مَلِكا قالُوا انَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنا وَ نَحْنُ احَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَ لَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمالِ قالَ انَّ اللَّهَ اصْطَفيهُ عَلَيْكُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِى الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ يُؤْتى مُلْكَهُ مَنْ يَشاءُ وَاللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ وَ قالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ انَّ ايَةَ مُلْكِهِ انْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فيهِ سَكينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ بَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسى وَ آلُ هارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلائِكَةُ انَّ فى ذلِكَ لَايَةً لَكُمْ انْ كُنْتُمْ مُؤْمِنينَ فَلَمَّا فَصَلَ طالُوتُ بِالْجُنُودِ قالَ انَّ اللَّهَ مُبْتَليكُمْ بِنَهَرٍ فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنّى‌ وَ مَنْ لَمْ يَطْعَمْهُ فَانَّهُ مِنّى‌ الَّا مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُوا مِنْهُ الَّا قَليلًا مِنْهُمْ فَلَمَّا جاوَزَهُ هُوَ وَالَّذينَ امَنُوا مَعَهُ قالُوا لا طاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالَ الَّذينَ يَظُنُّونَ انَّهُمْ مُلاقُوا اللَّهِ كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَليلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثيرَةً بِاذْنِ اللَّهِ وَ اللَّهُ مَعَ الصَّابِرينَ وَ لَمَّا بَرَزُوا لِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالُوا رَبَّنا افْرِغْ عَلَيْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ اقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرينَ»🍀

🌸و پيامبرشان به آنان گفت: خداوند براى شما طالوت را به فرمانروايى برانگيخته است. گفتند:
از كجا بايد او بر ما فرمانروايى كند در حالى كه ما خود- با داشتن ثروت و قدرت- براى فرمانروايى از او سزاوارتريم و او را مال و ثروتى گسترده فراهم نيامده است. پيامبر گفت:
خداوند او را بر شما برگزيده و دانشى بيشتر و پيكرى تناورتر بدو بخشيده است و خداوند فرمانروايى خود را به هر كه بخواهد عطا مى‌كند و خداوند، روزى گستر و داناست. و پيامبرشان به آنها گفت: نشان و علامت پادشاهى او اين است كه تابوتى برايتان مى‌آيد كه آرامشى از پروردگارتان و باقيمانده‌اى از آنچه خاندان موسى و هارون واگذاشته‌اند، در آن است و فرشتگان آن را به دوش برند؛ راستى كه در آن آيه و نشانه‌اى است براى شما اگر مؤمن باشيد. پس همين كه طالوت لشكر را بيرون برد، گفت: خدا شما را به نهر آبى آزمايش مى‌كند، هر كس از آن بنوشد، از من نيست و هر كس از آن ننوشد از من است. مگر آن كس كه با دست خويش، مشتى آب بردارد. پس همه آشاميدند، بجز عده كمى از آنها، و چون وى با كسانى كه با او ايمان آورده بودند، از نهر گذشتند، گفتند: امروز ما را توان مبارزه با جالوت و سپاهيان او نيست. آنها كه به ديدار پروردگار، اعتقاد داشتند، گفتند: چه بسا گروهى اندك به خواست خدا بر سپاهى بسيار، غلبه يافته و خدا يار و كمك صابران است. و چون با جالوت و سپاهيانش روبه‌رو شدند گفتند: پروردگارا! به ما صبر ده و قدمهايمان را استوار نما و ما را بر گروه كافران پيروز فرما.🌸

ماجراى عبرت آموز آيات 247 تا 251 سوره بقره، بيانگر يك ماجراى تاريخى و عبرت‌آموز است.
بنى اسرائيل بعد از درگذشت حضرت موسى (ع)، مرتكب گناهانى شدند، دين خدا را تحريف و از فرمان الهى تمرد كردند، و رهنمودها و هشدارهاى پيامبرشان (اشموئيل) را پشت گوش افكندند.
خداوند به همين جرم، جالوت را كه مردى قبطى بود، بر آنان مسلط ساخت.
او بنى‌اسرائيل را ذليل كرد، مردانشان را كشت، زنانشان را اسير و اموالشان را مصادره كرد و باقى ماندگان را از سرزمينشان بيرون راند.
بنى‌اسرائيل نزد اشموئيل شكايت بردند تا خداوند، فرمانروايى را برايشان برانگيزد، ولى از آنجا كه در بهانه‌گيرى و دنياگرا بودن، شهرت داشتند، اشموئيل بر آنان اتمام حجت كرد كه اگر خداوند فرمانروايى معرفى كند و دستور جهاد صادر شود، امتناع نمى‌كنيد؟ گفتند: هرگز (آيه 246).
خداوند طالوت را كه مردى بلند قامت، نيرومند و ازنظر روحى، قوى و با تدبير بود و به كشاورزى و دامدارى مى‌پرداخت، به فرماندهى آنان برگزيد.

[گل مريم]

🔹ويژگيهاى فرماندهى🔹

‌ بعد از آنكه پيامبرشان نام فرمانرواى منتخب خداوند را برد، عده‌اى اعتراض كردند و گفتند كه:
الف- او اهليت حكومت ندارد و ما سزاوارتريم.
ب- او مردى فقير است.
توضيح آنكه، در بنى‌اسرائيل، تا زمان حضرت داوود (ع)، خاندان سلطنت و خاندان نبوت از يكديگر جدا بود و طالوت از هيچ يك از اين دو دودمان نبود.
بدين جهت آنها مسأله اصل و نسب را پيش كشيدند و افزودند: او حتى مال و ثروتى هم ندارد كه از اين نظر بر ما فضيلتى داشته باشد؛ قرآن كريم در مقابل اين بينش نادرست، يادآور شده كه خداوند حكيم و عليم او را به رهبرى شما برگزيده است.
از سوى ديگر به او دو ويژگى ارزشمند براى فرماندهى و رهبرى بخشيده است: «توان علمى» و «نيروى بدنى».

🔹اوصاف سست ايمانها🔹

از بررسى آيات قرآن صفات انسانهاى سست ايمان معلوم مى‌شود كه به برخى از آنها اشاره مى‌كنيم:

1- ادعاهاى تو خالى: اينان قبل از شروع مبارزه، شعارهاى تند مى‌دهند و خود را از رهبران نيز جلوتر مى‌دانند. ولى در مقام عمل عقب نشينى مى‌كنند.

2- بهانه تراشى: افراد سست ايمان براى شركت نكردن درجبهه و يا فرار از آن، بهانه تراشى مى‌كنند و به شكلهاى گوناگون از رويارويى با دشمن شانه خالى مى‌نمايند.

3- آماده‌سازى و آزمودن نيروها: يكى از درسهايى كه از اين آيات گرفته مى‌شود آن است كه هر فرمانده‌اى همچون طالوت بايد پيش از شروع نبرد، نيروهاى خود را ارزيابى كرده و از روحيه و تاب و توان آنان با خبر باشد.

🔹عروةالوثقى🔹

🍀«لا اكْراهَ فِى الدينِ، قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَىِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِاسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِالْوُثْقى لَاانْفِصامَ لَها وَاللَّهُ سَميعٌ عَليمٌ اللَّهُ وَلِىُ‌الَّذينَ‌ أمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ‌الظُّلُماتِ الَى النُّورِ وَالَّذينَ كَفَرُوا اوْليائُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ الَى الظُّلُماتِ اولئِكَ اصْحابُ النَّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ»🍀

🌸هيچ اكراهى در دين نيست (زيرا كه راه) رشد از گمراهى، روشن و آشكار شده است. پس هر كه به طاغوت كفر ورزد و به خداى ايمان آرد، به دست‌آويزى محكم و مطمئن (عروةالوثقى) كه گسستنى نيست، تمسك جسته است. و خداوند بسيار شنوا و داناست خداوند، سرپرست كسانى است كه ايمان آورده‌اند، ايشان را از تاريكيها به سوى نور بيرون مى‌برد. و كسانى كه كفر ورزيدند، رهبرانشان (طاغوت و) طغيانگرانند، ايشان را از نور به سوى تاريكيها بيرون مى‌برند. آنها اهل دوزخند و در آتش، جاودانند.🌸

[گل مريم]

🔹دين اجبارى نيست‌🔹

در جمله 🍀«لا اكْراهَ فِى الدِّين»🍀 دين اجبارى نفى شده است، چون دين عبارت است از يك سلسله اعتقادات، بينشها و طرز تفكرات نسبت به جهان، خدا و ... و عمل بر اساس آنها و اعتقاد و بينش هم از امور فكرى و قلبى است كه اكراه و اجبار در آن راه ندارد.
شما تنها مى‌توانيد كسى را وادار كنيد كه عملى را انجام دهد، اما نمى‌توانيد او را وادار كنيد كه چيزى را باور كند و به مطلبى عقيده داشته باشد.
بله، مى‌توان حقانيت آن را برايش اثبات كرد تا نسبت به آن اعتقاد پيدا كند.
در دين حق، اجبار لازم نيست، زيرا اجبار و اكراه زمانى لازم است كه اجباركننده مقصد مهمى داشته باشد و نتواند فلسفه و اهميت و لزوم آن را به زيردست بفهماند و ناگزير متوسل به اجبار مى‌شود، اما امورى كه خوبى و بدى آنها روشن است و قابل استدلال مى‌باشد، براى فهماندن آن نياز به اكراه نيست.
از طرف ديگر، خداوند ايمان اجبارى را نمى‌خواهد.
او مى‌خواهد بندگانش، با ديدن آيات و بينات و با دعوت متين و استدلالى انبيا، آزادانه ايمان آورند و پيامبرانش را امر كرده كه بندگانش را با حكمت و موعظه به راه حق بخوانند، تا طالبان سعادت ايمان آورند و به آنان فرموده كه آدمهاى شقى را مجبور به ايمان آوردن نكنند، چه اينكه‌ پيامبران وكيل بر ايمان آوردن آنها نيستند و وظيفه آنها فقط ابلاغ است.
بر اساس اين آيه شريفه، خداوند به وسيله هدايت فطرى و پيامبران، بشر را به سوى حق راهنمايى كرد و راه سعادت و نيكبختى را به او نماياند.
حال او را آزاد گذارده تا به مقتضاى فطرت به دستورات انبيا عمل كند يا راه طغيان در پيش گيرد و بر خلاف رضاى خدا، كفر ورزد.
خداوند كفر را برايش نپسنديده،ولى چنانچه خودش بخواهد، مانعش نمى‌شود و او را به ايمان آوردن مجبور نمى‌كند.
در جمله 🍀«لا اكْراهَ فِى‌الدّينَ»🍀دو احتمال است:
احتمال اول←اينكه آيه شريفه در مقام بيان واقعيت، و خبردادن از آن است و مى‌فرمايد: دين نمى‌تواند اجبارى باشد، چون مربوط به قلب است.
احتمال دوم←اينكه دستور باشد، يعنى به پيامبر فرموده كه كسى را به ايمان آوردن مجبور نكنيد، كه در اين صورت نيز با توجه به همان واقعيت، چنين دستورى داده است؛ يعنى مى‌فرمايد چون دين نمى‌تواند اجبارى باشد، پس شما هم خود را بيهوده زحمت ندهيد و مردم را وادار به ايمان آوردن نكنيد، چون اجبار شما فقط در ظاهر آنها اثر دارد، نه در باطنشان.
🔹تمسك به عروة الوثقى🔹
‌ مفسران، در اينكه عروة الوثقى چيست، نظراتى ابراز داشته‌اند.
كسى كه دو اصل زير را رعايت كند به عروة الوثقى تمسك جسته است:
اول كفر به طاغوت
و
دوم، ايمان به خدا.
كفر به طاغوت هم شامل طاغوت نفس يعنى هوا و هوس و نفس اماره مى‌شود وهم شامل مظاهر بيرونى آن يعنى طاغوتهاى قدرت طلب ستمگر.
پس انسان اول بايد قلب خود را از هرگونه طاغوت و معبود باطل درونى و بيرونى تخليه كند و سپس آن را با تصديق و ايمان و محبت به حق بيارايد.
انفاق و اصول كلى آن‌ مسأله انفاق از جهات گوناگونى قابل بحث و بررسى است كه به لحاظ محدوديت تنها درباره ارزش، پاداش، انگيزه، و شرايط انفاق، منابع و موانع آن، همچنين شيوه‌هاى انفاق سخن خواهيم گفت.
🔹 ارزش انفاق‌🔹

🍀«مَثَلُ الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فى سَبيلِ‌اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فى كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائةُ حَبَّةٍ وَاللَّهُ يُضاعِفُ لِمَنْ يَشاءُ وَاللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ»🍀
🌸كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مى‌كنند، همانند بذرى است كه هفت خوشه بروياند كه در هر خوشه صد دانه باشد، و خداوند آن را براى هر كس بخواهد [و شايستگى داشته باشد دو يا] چند برابر مى‌كند و خدا وسعت‌بخش و داناست.🌸

خداوند براى بيان ارزش انفاق از روش «تمثيل» كه يكى از شيوه‌هاى مؤثر آموزش است، استفاده كرده و با يك مثال جامع و دقيق، بركات و خيرات آن را به تصوير كشيده است.
آنها كه در راه خدا انفاق مى‌كنند، انفاقشان همچون بذر پر ثمرى است كه بر هر طرف خوشه مى‌گستراند و همه جا را زير بال خود مى‌گيرد.قرآن در مثال مزبور، اين دانه را چنين توصيف مى‌كند كه هفت خوشه از آن مى‌رويد كه در هر خوشه صد دانه است و به اين ترتيب هفتصد برابر اصل خود مى‌شود.
اين نوع بركت و رشد گسترده، محدود به اين دنيا نيست، بلكه در جهان آخرت نيز چنين پاداشى در انتظار احسان كننده است.
انفاق در راه خدا از آن نظر كه شكاف عميق طبقاتى را جبران مى‌سازد، «ارزش اجتماعى»؛ و از آن نظر كه وسيله حركت سريع چرخهاى اقتصادى جامعه است، «ارزش‌ اقتصادى» و از آن جهت كه چراغ محبت است و دل اشخاص فقير را روشن مى‌سازد و نشاط روحى و درونى به آنان مى‌بخشد»، ارزش عاطفى و روانى» دارد.

[گل مريم]

🔹پاداش انفاق‌ 🔹

🍀 «الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فى سَبيلِ اللَّهِ ثُمَّ لا يُتْبِعُونَ ما أَنْفَقُوا مَنّاً وَ لا أَذًى لَهُمْ اجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ»🍀
🌸كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مى‌كنند و سپس به دنبال انفاقى كه كرده‌اند، منت نمى‌گذارند و آزارى نمى‌رسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان (محفوظ) است، نه ترسى دارند و نه غمگين مى‌شوند.🌸

قرآن، به انفاق كنندگان، وعده پاداش مى‌دهد و مى‌فرمايد:
اول آنكه اجر و پاداش آنها در پيشگاه خداوند و پروردگارشان است.
اين جمله به آنها اطمينان مى‌دهد كه پاداش آنها در نزد خدا محفوظ است، تا با اطمينان خاطر بيشتر، در اين راه گام بردارند، زيرا چيزى كه در نزد خداست، نه خطر نابودى دارد و نه نقصان
🍀«وَ ما عِنْدَاللَّهِ باقٍ»🍀
دوم آنكه آنها هيچ‌گونه ترس و حزنى ندارند.
فرق حزن با ترس اين است كه ترس به معناى انتظار ضرر است و حزن به معناى اندوهى است كه بر دل سنگينى كند، چه از امرى كه واقع شده و چه از امرى كه واقع خواهد شد.
رها شدن از اين دو حالت روحى، در حقيقت ثمره وپاداش خوددارى از دو عمل‌مذموم «منت» و «اذيت» است.
زمانى مى‌توانيم از اين پاداش برخوردار شويم كه انفاق را با منت و اذيت كه همان ضرر فورى و نوعى آزار روحى است، همراه نسازيم؛ زيرا كسى كه با منت و آزار، چيزى به ديگرى مى‌دهد و او را مى‌رنجاند، در حقيقت چيزى به او نداده است؛ اگر سرمايه‌اى‌به او داده، سرمايه‌اى هم از او گرفته‌است و چه بسا آن تحقيرها و شكستهاى روحى به مراتب بيش از مالى باشد كه به او بخشيده‌است.
بنابراين، اگر چنين‌اشخاصى، اجروپاداشى نداشته‌باشند، طبيعى و عادلانه خواهدبود.
كوتاه سخن اينكه: پاداش انفاق در يك مثلث تبيين شده‌است:
1- نبودن حزن
2- زدودن ترس
3- بقا و جاودانگى عمل و حفظ آن.
🔹انگيزه و شرايط انفاق‌🔹

🍀«يا أَيُّهَا الَّذينَ امَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذى كَالَّذى يُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْاخِرِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَيْهِ تُرابٌ فَأَصابَهُ وابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْداً لا يَقْدِرُونَ عَلى شَىْ‌ءٍ مِمَّا كَسَبُوا وَاللَّهُ لا يَهْدِى الْقَوْمَ الْكافِرينَ وَ مَثَلُ الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ تَثْبيتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصابَها وابِلٌ فاتَتْ اكُلَها ضِعْفَيْنِ فَانْ لَمْ يُصِبْها وابِلٌ فَطَلٌّ وَاللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ»🍀
🌸اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، بخششهاى خود را با منت و آزار باطل نسازيد، همانند كسى كه مال خود را براى نشان دادن به مردم انفاق مى‌كند و ايمان به خدا و روز رستاخيز نمى‌آورد، و (كار او) همچون قطعه سنگ صافى است كه بر آن (قشر نازكى از) خاك باشد (و بذرهايى در آن افشانده شود) و باران درشت به آن برسد و آن را صاف (و خالى از خاك و بذر) رها كند! آنها از كارى كه انجام داده‌اند چيزى به دست نمى‌آورند و خداوند جمعيّت كافران را هدايت نمى‌كند. و (كار) كسانى كه اموال خود را براى خشنودى خدا و تثبيت (ملكات انسانى) در روح خود انفاق مى‌كنند، همچون باغى است كه در نقطه بلندى باشد و بارانهاى درشت به آن برسد و ميوه خود را دو چندان دهد، و اگر باران درشتى بر آن نبارد بارانهاى ريز و شبنم بر آن مى‌بارد و خداوند به آنچه انجام مى‌دهيد، بيناست.🌸

خداوند پس از بيان ارزش و پاداش انفاق، با مثال ديگر، شرايط انفاق را بازگو كرده‌است كه عبارتند از:
الف- براى جلب رضايت خدا و به دور از ريا باشد.
ب- ترك هر نوع آزار روحى.
ج- ترك منّت.
بنابراين، اگر انفاق بدون شرايط مذكور انجام گيرد، هيچ‌گونه پاداش الهى نخواهد داشت.
از جمله ☘«وَ لا يُؤْمِنْ بِاللَّهِ»☘ روشن مى‌شود كه عمل رياكار و شخص كافر يكى است، چرا كه هيچ كدام رضايت خداوند را نمى‌جويند؛ از اين رو، امام جعفر صادق عليه السلام فرمود:
☘«كُلُّ رِياءٍ شِرْكٌ»🍀
🌸هر ريايى شرك (خفى) است.🌸

جمله 🍀«أِبْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ تَثْبيتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ»🍀
انگيزه درونى درست انفاق را بيان مى‌كند و آن دو چيز است:
يكى طلب خشنودى خدا و ديگرى تقويت روح ايمان و ايجاد آرامش در دل و جان. اين آيه مى‌گويد: انفاق‌كنندگان واقعى كسانى هستند كه تنها به خاطر رضايت خدا و تثبيت اين صفت در درون خود و همچنين براى پايان دادن به اضطراب وجدانى (كه بر اثر احساس مسؤوليت در برابر محرومان پديد مى‌آيد) اقدام به انفاق مى‌كنند.
باران و خاك با اينكه از اسباب حيات و رشد هستند، ولى اگر خاك بر روى سنگ سخت و صاف باشد، چنين اثرى ندارد و با باران شسته مى‌شود و مى‌رود و تنها سنگ صاف مى‌ماند كه نه آبى در آن فرو مى‌رود و نه گياهى از آن مى‌رويد.حال رياكار نيز چنين است.
ازاين مطلب برمى‌آيد كه قبول شدن اعمال، احتياج به نيت خالص براى خدا دارد.
شيعه و سنى از پيامبر اسلام (ص) روايت كرده‌اند كه فرمود:

🍀«انَّما الْاعْمالُ بِالْنِّيَّاتِ»🍀
🌸اعمال انسان بر اساس نيت اوست.🌸

[گل مريم]

🔹چگونگى منابع انفاق🔹

‌ 🍀«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّباتِ ماكَسَبْتُمْ وَ مِمَّا أَخْرَجْنا لَكُمْ مِنَ الْارْضِ وَ لا تَيَمَّمُوا الْخَبيثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَ لَسْتُمْ بِاخِذيهِ أِلَّا أَنْ تُغْمِضُوا فيهِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِىٌّ حميدٌ»🍀
🌸اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، از اموال پاكيزه‌اى كه به دست آورده‌ايد و از آنچه از زمين براى شما خارج ساخته‌ايم، انفاق كنيد و به سراغ قسمتهاى نامطلوب نرويد تا از آن انفاق كنيد، در حالى كه خود شما حاضر نيستيد آنها را بپذيريد، مگر از روى اغماض و كراهت و بدانيد خداوند بى‌نياز و شايسته ستايش است.🌸

🔹«طيّب» در لغت به چيزى گفته مى‌شود كه نفس انسان از آن لذت ببرد و در شرع به چيزى اطلاق مى‌شود كه از راه حلال بدست آمده و از حد جايز بيشتر نباشد.
در مقابل طيب «خبيث» است و منظور از آن چيزهاى پست و بى‌ارزشى است كه نفس از آن متنفر است.
بنابر آيات قرآن همه طيبها حلال و همه خبيثها حرامند و عكس آن نيز صادق است يعنى همه حلالها طيب و همه حرامها خبيثند.
در آيه فوق مى‌فرمايد از كسب طيب و حلال خود و از محصولات ارزشمند و مرغوب انفاق كنيد نه از كسب حرام يا محصولات ناپسند و منفور.
از اين دو قيد «طيب» و «خبيث» فهميده مى‌شود كه اولا چيز مورد انفاق بايد حلال و پاك و طبع‌پسند باشد.
و اما قيد دومى هم از دقت در آيه بدست مى‌آيد و آن اينكه چيز مورد انفاق علاوه بر حلال، پاك و طبع‌پسند بودن، مرغوب و ارزشمند هم باشد؛ زيرا بعضى از طيبها گرچه پاك و حلالند اما ارزشمند نيستند و اگر همانها را به خود ما بدهند، علاقه‌اى به قبول آنها
نشان نمى‌دهيم واگر هم بپذيريم فقط از سر اغماض و دست رد به سينه عطاكننده نزدن است.
به عبارت ديگر:
🍀«لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ»🍀
🌸شما به مقام ابرار نمى‌رسيد تا اينكه از چيزهاى دوست‌داشتنى خود ببخشيد.🌸

در شأن نزول اين آيه نيز نقل شده كه گروهى هنگام پرداخت زكات اموال پستشان رابه عنوان زكات مى‌دادند و قرآن با اين آيه آنان را منع كرد.
🔹موانع انفاق‌🔹

🍀«الشَّيْطانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَ يَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشاءِ وَاللَّهُ يَعِدُكُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلًا وَاللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ»🍀
🌸شيطان (هنگام انفاق) به شما وعده فقر و تهيدستى مى‌دهد و به فحشا (و زشتيها) دعوت مى‌كند ولى خداوند به شما وعده «آمرزش» و «فزونى» مى‌دهد و خداوند وسعت دهنده (و به هر چيز) داناست.🌸

خداوند در اين آيه براى بى‌اثر ساختن دو عامل ترس از انفاق يعنى وعده فقر و بخل ذاتى انسان مى‌فرمايد: اينكه شيطان به شما وعده فقر مى‌دهد به اين جهت است كه كار شيطان امر به فحشاء براى گمراه‌كردن شماست و اينكه نفس شما، شما را به بخل و خوددارى از انفاق مى‌خواند بايد توجه پيدا كنيد كه خداوند در آيات قبل به شما وعده داده كه در صورت انفاق هم گناهان شما را مى‌بخشد و هم اموال شما را زياد مى‌گرداند، پس نه به وعده شيطان وقعى بنهيد و نه بخل نفس شما را از انفاق بازدارد.
جمله 🍀«وَ يَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشاءِ»🍀 پس از وعده شيطان آمده‌است تا بفهماند كه همه وعده‌هاى شيطانى در حقيقت امر به فحشا و زشتيهاست و هرگز توقع نداشته باشيد كه او شما را به كار خوب و عمل صالح بخواند.

🔹شيوه‌هاى انفاق‌🔹

🍀«أِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمَّاهِىَ وَ أِنْ تُخْفُوها وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ يُكَفِّرُ عَنْكُمْ مِنْ سَيِّئاتِكُمْ وَاللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبيرٌ»🍀
🌸اگر صدقه‌ها را آشكار كنيد خوب است، و اگر آنها را مخفى ساخته و به نيازمندان بدهيد، براى شما بهتر است و بخشى از گناهانتان را مى‌پوشاند و خداوند به آنچه انجام مى‌دهيد، آگاه است.🌸
در اين آيه براى انفاق صحيح، دو راه معرفى شده‌است: يكى آشكار و ديگر پنهان.
صدقه آشكار، موجب تشويق و دعوت عملى مردم به كارهاى نيك و ايجاد اميد و نشاط و دلگرمى در فقرا و زدودن غبار يأس از صفحه دل آنان مى‌شود.
صدقه پنهانى نيز آثار خاصى دارد، از جمله اينكه از شبهه ريا به دور است و همچنين آبرو و حيثيت مستمندان محفوظ مى‌ماند.
پس مى‌توان گفت صدقه علنى نتيجه بيشترى دارد و صدقه پنهانى خالصتر و پاكتر انجام مى‌شود.
درباره اينكه كدامين شيوه را بايد برگزيد، مى‌توان گفت: هيچ يك از اين دو دستور، جنبه عمومى ندارد، بلكه موارد، مختلف است؛ در پاره‌اى از موارد كه اثر تشويقى آن بيشتر است و لطمه‌اى به اخلاص نمى‌زند، بهتر است اظهار شود و در مواردى كه افراد آبرومند هستند كه حفظ آبروى آنها لازم است و بيم رياكارى مى‌رود، مخفى‌ساختن بهتر خواهد بود.

[گل مريم]

🔹نوشتن دَيْن‌🔹

🍀«يا ايُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اذا تَدايَنْتُمْ بِدَيْنٍ الى اجَلٍ مُسَمًّى فَاكْتُبُوهُ وَلْيَكْتُبْ بَيْنَكُمْ كاتِبٌ بِالْعَدْلِ وَ لا يَأْبَ كاتِبٌ انْ يَكْتُبَ كَما عَلَّمَهُ اللَّهُ فَلْيَكْتُبْ وَ لُيمْلِلِ الَّذى عَلَيْهِ الحَقُّ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ وَ لا يَبْخَسْ مِنْهُ شَيْئاً فَانْ كانَ الَّذى عَلَيْهِ الْحَقُّ سَفيهاً اوْ ضَعيفاً اوْلا يَسْتَطيعُ انْ يُمِلَّ هُوَ فَلْيُمْلِلْ وَلِيُّهُ بِالْعَدْلِ وَاسْتَشْهِدُوا شَهيدَيْنِ مِنْ‌ رِجالِكُمْ فَانْ لَمْ يَكُونا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتانِ مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنَ‌الشُّهَداءِ انْ تَضِلَّ احْديهُما فَتُذَكِّرَ احْداهُمَا الْاخْرى‌ وَ لايَأْبَ الشُّهَداءُ اذا ما دُعُوا وَ لا تَسْئَمُوا انْ تَكْتُبُوهُ صَغيراً اوْ كَبيراً الى اجَلِهِ ذلِكُمْ اقْسَطُ عِنْدَاللَّهِ وَ اقْوَمُ لِلشَّهادَةِ وَ ادْنى الَّا تَرْتابُوا الَّا انْ تَكُونَ تِجارَةً حاضِرَةً تُديرُونَها بَيْنَكُمْ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ الَّا تَكْتُبُوها وَ اشْهِدُوا اذا تَبايَعْتُمْ وَ لا يُضارَّ كاتِبٌ وَ لا شَهيدٌ وَ انْ تَفْعَلُوا فَانَّهُ فُسُوقٌ بِكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَ يُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَىْ‌ءٍ عَليمٌ»🍀
🌸اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! هنگامى كه بدهى بامدت معين (بر اثر وام يا معامله) به يكديگر پيدا كنيد، آن را بنويسيد و بايد ميان شما نويسنده‌اى به عدل و داد، آن را بنويسد و نويسنده نبايد از آنچه خدا به وى تعليم داده‌است، خوددارى كند. پس بايد (از اين موهبت الهى استفاده كند) و بنويسد و كسى كه حق بر ذمه او ست و بدهكار است بايد املا كند و از خدا كه پروردگار اوست، پروا داشته باشد و چيزى از آن حق را فروگذار نكند و اگر كسى كه حق بر ذمه اوست، سفيه يا ضعيف باشد يا نتواند املا كند، ولىّ او بايد با رعايت عدالت، املا كند و دو نفر از مردان خود را (بر اين حق) شاهد بگيريد و اگر دو مرد نبود، يك مرد و دو زن، از كسانى كه مورد رضايت و اطمينان شما هستند، انتخاب كنيد، (و اين دو زن بايد با هم شاهد قرار گيرند) تا اگر يكى فراموش كرد، ديگرى به يادش بياورد و گواهان، هنگامى كه براى شهادت، فراخوانده مى‌شوند، نبايد خوددارى كنند، و از نوشتن بدهى كوچك يا بزرگ باتعيين مدت ملول نشويد، اين نزد خدا، به عدالت نزديكتر و براى شهادت، مستقيم‌تر و براى پيشگيرى از ترديد و شك (و نزاع و بگو مگو) راهى نزديكتر است، مگر اينكه داد و ستد، نقدى باشد كه در ميان خود دست به دست مى‌كنيد، (در اين صورت) بر شما باكى نيست كه آن را ننويسيد. (و در عين حال) هنگامى كه خريد و فروش را (نقدى مى‌كنيد نيز) شاهد بگيريد. به نويسنده و شاهد نبايد (به خاطر حقگويى) زيانى برسد (و تحت فشار قرار بگيرند) و اگر چنين كنيد، از فرمان حق، خارج گشته‌ايد و تقواى الهى پيشه كنيد و خدا به شما تعليم مى‌دهد و خداوند به هر چيزى داناست.🌸

در اين آيه كه طولانى‌ترين آيه قرآن كريم مى‌باشد، با تأكيد فراوان به نوشتن دين و تنظيم اسناد تجارى امر شده است:
الف- خداوند امر به كتابت و تنظيم سند كرده‌است.
🍀«فَاكْتُبُوهُ»🍀
ب- از بى‌حالى و خستگى و ملالت در نوشتن دين نهى فرموده‌است.
🍀«وَ لا تَسْئَمُوا انْ تَكْتُبُوهُ»🍀
ج- حكمت و فلسفه كتابت و شاهد گرفتن را بيان كرده‌است.
فلسفه نوشتن «دَيْن» اين است كه «تنظيم اسناد و دقت در آن، از يكسو ضامن اجراى عدالت و از سوى ديگر، موجب تقويت و اطمينان شهود به هنگام اداى شهادت، و از طرف سوم مانع ايجاد نزاع در ميان افراد اجتماع مى‌گردد.»
🔹فرق دين و قرض‌🔹

در آيه شريفه[282_سوره بقره]، كلمه «دين» استعمال شده است، نه «قرض»، براى آنكه قرض تنها در تبادل دو چيز كه مانند يكديگرند، استعمال مى‌شود، مانند اينكه پول يا جنسى را به عنوان قرض گرفته و از آن استفاده مى‌كنند و سپس عين آن يا مثل آن و يا قيمت آن را رد مى‌نمايد، ولى «دين» دامنه وسيعترى دارد؛ زيرا هر گونه معامله كه انجام گيرد، مانند صلح، اجاره، خريد، فروش ... و يكى از طرفين بدهكار گردد، شامل مى‌شود.
بنابراين، آيه مورد بحث، شامل تمام معاملاتى مى‌شود كه به صورت پيش‌خريد يا نسيه انجام مى‌گيرد و در عين حال قرض را هم دربرمى‌گيرد.
به پاس موهبت الهى‌ كاتب بايد در نوشتن قرارداد، حق را در نظر بگيرد و عين واقع را بنويسد و به پاس‌ موهبتى كه خداى متعال به او عنايت كرده‌است، نبايد از نوشتن قرارداد، شانه خالى كند.
در ضمن قدرت نوشتن موهبتى الهى شمرده شده است:
🍀«وَ لا يَأْبَ كاتِبٌ انْ يَكْتُبَ كَما عَلَّمَهُ اللَّهُ فَلْيَكْتُبْ»🍀
چه كسى بايد املا كند بدهكار با در نظرگرفتن خداى متعال و بدون كم و كاست، حقى را كه بر ذمه اوست، املا كند تا نويسنده آن را ثبت نمايد.
در ضمن، اين املاكردن اقرار به بدهى است از طرف بدهكار 🍀«وَلُيمْلِلِ الَّذى عَلَيْهِ الْحَقُّ وَلْيَتَّقِ اللَّه رَبَّهُ وَ لا يَبْخَسْ مِنْهُ شَيْئاً»🍀 البته در سه صورت، به جاى بدهكار، بايد ولىّ او با رعايت عدالت، املا كند:
الف- بدهكار، سفيه‌باشد؛ يعنى قادر به‌تنظيم و سروسامان دادن به‌امور مالى‌خودنباشد.
ب- بدهكار، ضعيف باشد؛ مثل كودك خردسال يا پير فرتوت.
ج- بدهكار، لال باشد و نارسايى گفتار داشته و نتواند املا كند.

🍀«فَانْ كانَ الَّذى عَلَيْهِ الحَقُّ سَفيهاً اوْ ضَعيفاً اوْلا يَسْتَطيعُ أَنْ يُمِلَّ هُوَ فَلْيُمْلِلْ وَلِيُّهُ بِالْعَدْلِ»🍀
شاهد گرفتن‌ علاوه بر نوشتن قرارداد، طرفين بايد دو مرد مسلمان و در صورتى كه دو مرد نبود يك مرد و دو زن مسلمان را كه مورد اطمينانند شاهد بگيرند.
دو زن بايد با هم شهادت بدهند تا اگر يكى اشتباه كرد، دومى يادآورى كند.
علت اينكه شهادت دو زن، معادل شهادت يك مرد قرار داده‌شده، اين است كه زن، در مسائلى كه بطور مستقيم مربوط به وظايف او نيست داراى قوه ضبط و حفظ كمترى است.

[گل مريم]

🔹تكليف به اندازه توان‌ 🔹

🍀«لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً الَّا وُسْعَها لَها ما كَسَبَتْ وَ عَلَيْها مَااكْتَسَبَتْ رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا انْ نَسينا اوْ اخْطَأْنا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَيْنا اصْراً كَما حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِه‌ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنا وَارْحَمْنا انْتَ مَوْلينا فَانْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرينَ»🍀
🌸خدا كسى را جز به اندازه توانش، تكليف نمى‌كند. (هر كس) هر چه كسب كند (از نيكى) به سود اوست و هر چه كسب كند (از بدى) نيز به زيان اوست. پروردگارا! اگر فراموش كرديم يا خطا رفتيم مارا مؤاخذه مفرما. پروردگارا! بارى سنگين، همچنان كه بر پيشينيان از ما روا داشتى، بر دوش ما منه، پروردگارا! و بر ما آنچه را طاقت بر آن نداريم، تحميل مفرما، از ما درگذر و ما را ببخش و بر ما رحم كن تو مولاى مايى، پس ما را بر كافران، يارى بخش.🌸

مدار تكليف‌ آيه شريف به اين واقعيت كه خداوند بر كسى جز به اندازه توانش تكليف نمى‌كند، تصريح كرده‌است.
در يك آيه پيش از اين نيز از زبان بندگان خدا آمده كه پس از شنيدن فرمانهاى الهى مى‌گويند:
🌸«خداوندا! فرمانت را به گوش جان شنيديم و اطاعت مى‌كنيم».🌸
معناى اين سخن آن است كه ايشان انجام اين تكاليف را در حدود قدرت و توان خود مى‌ديدند.
با دقت در اين مطلب، نتيجه‌هاى زير، حاصل مى‌شود:
الف- فرمانهاى الهى بقدر توانايى و قدرت بشر است.
ب- در مواردى‌كه‌انسان به دلايلى قادر به انجام تكليف نباشد، تكليف از او برداشته مى‌شود.
ج- احكام شرعى همواره با فرمان عقل هماهنگ و همراه است و عقل و شرع در تمام مراحل، دوش به دوش يكديگر پيش مى‌روند.
❔پرسش: چگونه مى‌توان فراموشى و خطارا كه اختيارى‌نيست، مؤاخذه و مجازات‌كرد؟!
✔️جواب: اول اينكه گاهى فراموشى اختيارى است، مانند كسانى كه خدا ، قيامت و يا هشدارها را به فراموشى سپردند.
❔پرسش: چگونه مى‌توان فراموشى و خطارا كه اختيارى‌نيست، مؤاخذه و مجازات‌كرد؟!
✔️جواب: اول اينكه گاهى فراموشى اختيارى است، مانند كسانى كه خدا ، قيامت و يا هشدارها را به فراموشى سپردند.
دوم اينكه گاهى مقدمات فراموشى و خطا، اختيارى است، مانند تمايل و توجه به دنيا و همنشينى با اهل غفلت و لهو و لعب كه با جلوگيرى از اين مقدمات، مى‌توان از فراموشى در امان ماند.
پس در هر دو صورت مى‌توان شخص را مؤاخذه كرد؛ زيرا وى كوتاهى كرده و مرتكب خطا شده‌است.
ممكن است سؤال ديگرى پيش آيد كه آيا خداوند، «اصْرْ» و تكليفهاى سخت و بيش از حد طاقت را بر دوش بندگان خود مى‌نهد كه ما معافيت از آنها را بطلبيم؟
پاسخ: منظور از «اصر» در اينجا تعهدات و تكاليف دشوارى است كه به عنوان كيفر براى كسانى وضع مى‌شود كه از تكاليف آسان سرپيچى كرده‌اند و اين كار، امرى حكيمانه، هشدار دهنده و تربيت كننده است و در باز داشتن مردم از تخلفات نقش مؤثرى دارد.
منظور از 🍀«لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ»🍀 تحميل امورى است كه براى انسان، بسيار گران و سنگين است (مانند ذبح فرزند كه براى ابراهيم عليه‌السلام پيش آمد) يا بلاها و آزمايشهاى طاقت‌فرسا و عذاب دنيوى و اخروى.
آنچه خداوند از انسانها مى‌خواهد اين است كه بقدر توانشان در عبادت و اطاعت او بكوشند و كوتاهى نكنند و در صورت انجام وظيفه، خداوند ايشان را به جهت انجام ندادن آنچه كه از عهده آنها بر نمى‌آمده، مجازات نمى‌كند.
علاوه‌برآن، وعده داده‌است كه اگر مؤمنان به وظايف عمده خود عمل كنند، در مواردى كه تخلف كرده‌اند، آنها را مورد بخشايش خويش قرار دهد.

[گل مريم]

☘#معارف_‌قرآن_ج_‌1_نویسنده_ جمعی_از_نویسندگان
������#فصل_سوم
������#معارفى_از_سوره_آل_عمران

������فصل سوم: معارفى از سوره آل عمران������

‌ اين سوره به اتفاق مفسران، داراى دويست آيه بوده و همه آيات آن در مدينه نازل شده و به مناسبت ذكر داستان آل‌عمران در آيه 32 به بعد، بدين نام خوانده شده‌است.
عمران نام پدر حضرت مريم سلام‌الله عليها است و آل و فرزندان عمران، عبارتند از همسر وى، حضرت مريم و عيسى (ع).
در اين سوره، بيش از هر چيز درباره ايمان، اسلام، استقامت در راه حمايت از اسلام و مبارزه منطقى با يهوديان، مسيحيان و مشركان، سخن به ميان آمده و درسهاى تربيتى فراوانى ذكر شده‌است.
فشرده مطالب سوره آل عمران‌ مجموع اين سوره يك هدف را تعقيب مى‌كند و آن دعوت مؤمنان به توحيد كلمه است و از آنان مى‌خواهد كه با وحدت، خود را براى مقابله با دشمنان اسلام مانند يهود و نصارا و مشركان آماده كرده و در مقابل ناملايمات صبر كنند. چون مشركان نيز با يكديگر متحد شده و مى‌خواهند دين خدا را از بين ببرند. به همين جهت، علامه طباطبايى (ره) مى‌نويسد:
اين احتمال خيلى به ذهن نزديك است كه سوره آل عمران، همه‌اش، يكباره نازل شده باشد، براى اينكه دويست آيه‌اش ظهورى روشن در بهم پيوستگى و انسجام دارد و از اول تا آخر با هم است و پيداست كه همه اغراض آنها به هم مربوط است.
������بحثى پيرامون محكم و متشابه‌ ������

������«هُوَ الَّذى انْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ مِنْهُ آياتٌ مُحْكَماتٌ هُنَّ امُّ الْكِتابِ وَ اخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَامَّا الَّذينَ فى قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغاءَ تَأْويلِه‌ وَ ما يَعْلَمُ تَأْويلَهُ الَّااللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِى‌الْعِلْمِ يَقُولُونَ امَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما يَذَّكَّرُ الَّا اوُلُوالْالْبابِ»������
������اوست كه كتاب را بر تو فروفرستاد. بعضى از آيات آن محكم است كه آنها اصل كتاب است و بعضى ديگر، متشابه است. كسانى كه در دلهاى آنان ميل به باطل و انحراف است، به منظور فتنه‌جويى و تأويل قرآن، از متشابهات آن پيروى مى‌كنند، در حالى كه تأويل آن را جز خدا و راسخان در علم نمى‌دانند «2» كه [راسخان در علم‌] مى‌گويند: به آن ايمان آورديم؛ تمام (آيات قرآن) از جانب پروردگار ماست و جز خردمندان، كسى متذكر نمى‌شود.������
������بحثى پيرامون محكم و متشابه‌ ������

������«هُوَ الَّذى انْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ مِنْهُ آياتٌ مُحْكَماتٌ هُنَّ امُّ الْكِتابِ وَ اخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَامَّا الَّذينَ فى قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغاءَ تَأْويلِه‌ وَ ما يَعْلَمُ تَأْويلَهُ الَّااللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِى‌الْعِلْمِ يَقُولُونَ امَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما يَذَّكَّرُ الَّا اوُلُوالْالْبابِ»������
������اوست كه كتاب را بر تو فروفرستاد. بعضى از آيات آن محكم است كه آنها اصل كتاب است و بعضى ديگر، متشابه است. كسانى كه در دلهاى آنان ميل به باطل و انحراف است، به منظور فتنه‌جويى و تأويل قرآن، از متشابهات آن پيروى مى‌كنند، در حالى كه تأويل آن را جز خدا و راسخان در علم نمى‌دانند كه [راسخان در علم‌] مى‌گويند: به آن ايمان آورديم؛ تمام (آيات قرآن) از جانب پروردگار ماست و جز خردمندان، كسى متذكر نمى‌شود.������

������تعريف محكم و متشابه آيه������

از آيه مزبور بخوبى روشن مى‌شود كه آيات قرآن كريم به دو دسته كلى تقسيم مى‌شود:

الف- آيات محكم‌
ب- آيات متشابه‌ آيه محكم، آيه‌اى است كه معنى و مراد آن روشن است و با معنى غير مراد، اشتباه نمى‌شود،يعنى خواننده بدون ترديد و اشتباه به معنايش پى‌مى‌برد، «مانند آيه
������«لَيْسَ كَمِثْلِه‌ شَىْ‌ءٌ»������
������هيچ چيز، مانند او نيست.������

اينكه چيزى مانند او نيست، بسيار روشن است.
همچنين آيه
������«لا تُدْرِكُهُ الْابْصارُ وَ هُوَ يُدْرِكُ الْابْصارَ»������
������ديده‌ها او را درك نمى‌كند، ولى او ديده‌ها را درك مى‌كند.������

آيه متشابه، آيه‌اى است كه بر خلاف آيه محكم، داراى تشابه است؛ يعنى بر چند معناى متشابه دلالت مى‌كند و معنى آن به كمك آيات ديگر (يعنى آيات محكم) روشن مى‌شود و گرنه انسان در فهم آن دچار اشتباه مى‌گردد،
مثل آيه
������«الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى‌»������
������خداى رحمان، بر عرش، استقرار يافته‌است.������

معناى استقرار خداى رحمان بر عرش، در آغاز روشن نيست؛ از اين‌رو، خواننده اين آيه دچار ترديد مى‌شود كه آيا مراد از اين «عَرش» و «اسْتَوى‌» همان تخت جسمانى و نشستن بر روى آن است يا آنكه مراد- با توجه به آيات محكم- همان فرمانروايى و تدبير امور عالم است؟
و نيز در آيه
������«الى رَبِّها ناظِرةٌ»������
������به سوى پروردگارش مى‌نگرد،������
خواننده دچار مشكل مى‌شود و خيال مى‌كند خدا ديدنى است و در قيامت مى‌توان او را ديد،در حالى كه با توجه به ساير آيات محكم، معلوم مى‌شود كه رؤيت ظاهرى و جسمانى مراد نيست.