آشنایی با سوره های قرآن مجید

[گل مريم]

آشنایی با سوره های قرآن مجید
تفسیر مجمع البیان

فهرست سوره ها:

ردیف	نام سوره		ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره	ردیف	نام سوره
1	الفاتحة		10	یونس	19	مریم	28	قصص	37	صافات	46	احقاف	55	رحمن
2	البقرة		11	هود	20	طه	29	عنکبوت	38	ص	47	محمد(ص)	56	واقعه
3	آل عمران		12	یوسف	21	انبیاء	30	روم	39	زمر	48	فتح	57	الحدید
4	نساء		13	رعد	22	حج	31	لقمان	40	غافر	49	حجرات	58	مجادله
5	مائدة		14	ابراهیم	23	مؤمنون	32	سحده	41	فصلت	50	ق	59	حشر
6	انعام		15	حجر	24	نور	33	احزاب	42	شوری	51	ذاریات	60	ممتحنه
7	اعراف		16	نحل	25	فرقان	34	سبأ	43	زخرف	52	طور
8	انفال		17	اسراء	26	شعراء	35	فاطر	44	دخان	53	نجم
9	توبه		18	کهف	27	نمل	36	یس	45	حاثیه	54	قمر

[گل مريم]

3 - شمار آيات و واژه ‏هاى آن

اين سوره مباركه بنا بر شمار كوفيان داراى 129 آيه و از ديدگاه برخى داراى 130 آيه است.
گفتنى است كه سوره توبه از 4098 واژه و 10488 حرف تشكيل شده و داراى بخش‏هاى متنوّع و مفاهيم بلند و معارف ارزشمند بسيارى است.


4 - نام اين سوره

اين سوره داراى نام‏هاى متعدّدى است كه به ده نام آن اشاره مى‏ رود:

1 - «برائه»، دليل نامگذارى اين سوره به اين نام آن است كه اين سوره با همين واژه آغاز مى‏گردد؛ و نيز هدف از فرود آن اعلان بيزارى از كفرگرايان است.
2 - «توبه»، و بدان دليل به اين نام خوانده شده است كه واژه «توبه» در آيات آن بسيار به كار رفته است، كه براى نمونه مى‏توان به آيات 15 و 75 و 118 نگريست.
3 - «فاضحه»، واژه «رسواگر» نام ديگر اين سوره است.

«سعيد بن جبير» در اين مورد آورده است كه: من در حضور «ابن عباس» اين سوره مباركه را به نام سوره «توبه» خواندم كه او گفت: نام ديگر اين سوره «فاضحه» است، چرا كه آيات اين سوره به گونه ‏اى يكى پس از ديگرى در مورد منافقان فرود مى ‏آمد كه ما فكر مى ‏كرديم نام و نشان يكى از آنان را نيز نگفته نگذارد و همه را رسوا سازد.
و نيز بدان دليل به اين نام نامگذارى شده است كه بافرود آن، بى‏ چهرگان و نفاق پيشگان در جامعه رسوا شدند.

4 - «مبعثره»، نام ديگر اين سوره مباركه «كاونده» است.

در اين مورد «ابن عباس» آورده است كه بدان دليل اين سوره مباركه به اين نام ناميده شده است كه از درون آلوده و اسرار شرر بار منافقان و خودكامكان و تاريك انديشان كاوش مى‏ كند و خبر مى‏ دهد.

5 - «مقشقشه»، نام ديگر اين سوره «رهاننده» از آفت نفاق و شرك است. «ابن عباس» مى‏ گويد: اين سوره بدان دليل به اين نام نامگذارى گرديده است كه هر كس بدان ايمان داشته باشد از آفت شرك و نفاق رها مى‏ گردد؛ چرا كه در اين سوره همگان به اخلاص فراخوانده شده ‏اند.

[گل مريم]

6 - «بحوث»، نام ديگر اين سوره «كاونده و پژوهنده» است.
«ابو ايوب انصارا» آورده است كه اين سوره مباركه بدان دليل به اين نام خوانده شده كه از درون آلوده و اسرار خائنانه منافقان كاوش مى‏ كند.

7 - «مدمدمه»، واژه «دمدم» به مفهوم هلاكت و نابودى است، و «مدمدمه» نيز به همين مفهوم مى‏باشد كه نام ديگر اين سوره است.

8 - «حافره»، نام ديگر اين سوره آشكار كننده است؛ چرا كه در آيات آن از نيت‏ها و هدف‏هاى زشت و ظالمانه منافقان كه در دل نهان مى‏ داشتند پرده برداشته‏ شده است.

9 - «مثيره»، نام ديگر اين سوره «افشاننده» و «انگيزاننده» است؛ چرا كه رسوايى‏هاى منافقان را برملا مى ‏سازد.

10 - «سوره عذاب»، و پاره ‏اى ديگر اين سوره را «سوره عذاب» ناميده ‏اند؛ چرا كه اين سوره و آيات آن درمورد عذاب و كيفر كفرگرايان فرود آمده است.

[گل مريم]

5 - پاداش تلاوت اين سوره

1 - از پيامبر گرامى آورده ‏اند كه فرمود:
من قراء سورةالانفال و برأئَة فانا شفيع له...
هركس سوره «انفال» و برائة» را تلاوت كند، من در روز رستاخيز شفاعتگر او خواهم بود...

2 - و از حضرت صادق عليه السلام آورده ‏اند كه اين سوره مباركه و سوره انفال يك سوره مى ‏باشند و پاداش تلاوت آن‏ها همانند است. الانفال و البرائة واحدة...

3 - ونيز از پيامبر گرامى آورده ‏اند كه فرمود: همه قرآن شريف آيه آيه و به صورت واژه واژه فرود آمد، امّا دو سوره «برائه» و «اخلاص» به يكباره و به همراه هفتاد صف از فرشتگان بر من نازل گرديد و هر كدام از اهميت اين سوره و محتواى آن را كه بيانگر توحيد و يكتا گرايى و يكتا پرستى است سفارش مى‏ كردند.

[گل مريم]

6 - چرا در آغاز اين سوره «بسم الله» نيست؟

در اين مورد ديدگاه‏ها متفاوت است:

1 - به باور برخى بدان دليل اين سوره مباركه بدون «بسم الله» آغاز مى‏ گردد كه در حقيقت ادامه سوره انفال است و هر دو يك سوره را تشكيل مى‏ دهند؛ چرا كه در آن سوره سخن از عهدها و پيمان‏ها و در اين سوره سخن از اعلان پايان يافتن زمان آنهاست.

2 - از امير مؤمنان آورده‏ اند كه فرمود: بدان دليل در آغاز اين سوره «بسم اللَّه» فرود نيامده است، كه عنوان آن نشانگر مهر و بخشايش خداست و هدف از فرود اين سوره، برداشتن امان و اعلان بيزارى از كفرگرايان و مشركان تجاوزكار است.

3 - «ابن عباس» در اين مورد آورده است كه: به «عثمان» گفتم: چرا سوره برائت و انفال را كه از سوره‏ هاى «مئين» و «مثانى» مى ‏باشند در رديف «سبع طوال» آورده و در آغازش «بسم الله» را نياورده ‏ايد؟

او پاسخ داد: شيوه پيامبر اين گونه بود كه وقتى آيات قرآن بر او فرود مى ‏آمد، به يكى از نويسندگان وحى دستور مى ‏داد كه آنها را در كدامين سوره و در پى كدامين آيه بنگارد. سوره انفال از نخستين سوره ‏هايى است كه در «مدينه» فرود آمد و سوره «برائه» از آخرين سوره‏ هاى نازل شده در اين شهر مقدس است، و از آنجايى كه محتواى اين دو سوره بسيار به يكديگر شباهت دارند، ما چنين پنداشتيم كه سوره «برائه» به نوعى ادامه سوره انفال است، و خود پيامبر نيز در اين مورد چيزى نگفت؛ از اين رو ما اين سوره را در رديف هفت سوره طولانى قرار داده و ميان آن دو «بسم اللّه» ننوشتيم.

[گل مريم]

7 - دورنمايى از سوره توبه با عنايت به اين نكته ظريف كه اين سوره از آخرين سوره ‏هايى است كه بر پيامبر گرامى فرود آمد، و بدان دليل كه هنگام فرود آن، روزگار قدرت و نيرو يافتن جامعه اسلامى و درهم نورديده شدن آخرين نقشه‏ ها و شگردهاى تجاوزكارانه شرك گرايان و پايان ماجرا جويى‏ هاى آشكار و ميدان دارى شرربار آنان بود، به همين جهت محتواى اين سوره و معارف و مفاهيم و مقررات آن از اهميّت ويژه ‏اى برخوردار است.

در اين سوره پيرامون حال و روز بقاياى شرك و جاهليت و لزوم بيگانگى با آنان،
علايم و خصلت‏هاى نكوهيده نفاق گرايان و فرجام سياه آنان،
شگردهاى و نقشه‏ ها و بازى‏ هاى شوم آنان،
اعلان بيزارى خدا و پيامبر از حق ستيزان و حق ناپذيران،
اعلان قطع رابطه با آنان و به دور افكندن عهدها و پيمان‏هاى جامعه اسلامى با آنان به كيفر پيمان شكنى پياپى‏شان سخن رفته است.

[گل مريم]

و نيز موضوعات سرنوشت سازى چون

اصل دفاع و جهاد در راه خدا و آمادگى رزمى هماره براى جلوگيرى از تجاوز شرك و بيداد،
دعوت مردمِ با ايمان به اتحاد و يكپارچگى و پرهيز از تفرقه و پراكندگى،
هشدار به عناصر و جريان‏هاى راحت طلب و بهانه جو و گريزان از دفاع و جهاد،
ستايش از مهاجران و مؤمنان راستين و جهادگران پر اخلاص و پرشهامت،
فراخوان همگانى به سوى توحيد گرايى و يكتا پرستى و هشدار از انحراف يهود و نصارا،
هشدار به دانشوران و دانشمندان در وانهادن وظيفه روشنگرى و رسالت دعوت به حق و باز داشتن جامعه از لغزش و انحراف،
بحث زكات و پرداخت حقوق مالى و هشدار از انحصار ثروت و امكانات جامعه،
دعوت به فراگرفتن دانش و كسب بينش و لزوم آموزش و پرورش همگانى و گسترش فرهنگ و شناخت در جامعه،
داستان هجرت تاريخى و تاريخ ‏ساز پيامبر و ره آورد آن،
ماه‏هاى حرام و حرمت جنگ و پيكار در آنها،
دريافت «جزيه» يا نوعى ماليات از اقليت‏هاى سالم و خواهان همزيستى مسالمت آميز و تضمين امنيّت آنان،
عمران و آبادانى مساجد و مفهوم حقيقى آن،
هدفدارى و هدف خواهى،
دو غزوه درس آموز، «حنين» و «تبوك» و دستاوردهاى آنها،

و ده‏ها موضوع اصلى و فرعى ديگرى كه به تابلو رفته است.

[گل مريم]

آشنايى با سوره يونس:

اين سوره مباركه، دهمين سوره از قرآن شريف است كه پيش از آغاز ترجمه و تفسير آيات آن براى آشنايى بيشتر، به نكاتى از ويژگى‏ هاى آن اشاره مى ‏رود:


1 - فرودگاه آن

به باور بيشتر مفسّران اين سوره مباركه در مكّه و در كنار كهن‏ ترين معبد توحيد بر قلب پاك پيامبر گرامى اسلام فرود آمده است. امّا به باور «ابن عباس» و «قتاده» جز سه آيه 94 تا 97 اين سوره، بقيه آيات آن، در مكّه فرود آمده است.

و «ابن مبارك» نيز بر آن است كه، جز آيه 40 كه در مدينه و در مورد يهود فرود آمده، كليه آيات اين سوره در مكّه نازل شده است.



2 - شماره آيات و واژه ‏هاى آن

اين سوره مباركه از 109 آيه، 1832 واژه، و 7567 حرف تشكيل شده و داراى بخش‏هاى گوناگون، مفاهيم بلند، معارف ارزشمند و درس‏هاى انسان سازى است.



3 - نام اين سوره

نام اين سوره مباركه «يونس» مى‏باشد كه نام بلند يكى از پيامبران بزرگ خدا و پيشوايان انسان دوست و عدالت‏خواه است؛ و از آنجايى كه در اين سوره از سويى نام مبارك يونس آمده(34) و از دگر سو پرتوى ازسرگذشت برخى از پيامبران خدا، از جمله نوح، موسى و هارون، به اين نام، نامگذارى شده است.

[گل مريم]

4 - پاداش تلاوت آن

در پاداش تلاوت شايسته و بايسته و خالصانه آن از پيامبر گرامى آورده‏ اند كه فرمود:

«من قرأها اعطى من الأجر عشر حسنات بعدد من صدق يونس و كذّب به و بعدد من غرق مع فرعون.»
هركس اين سوره مباركه را تلاوت كند خداى پر مهر به شمار كسانى كه به رسالت يونس گواهى داده و يا آن را دروغ انگاشتند، و نيز به شمار كسانى كه با فرعون غرق شدند، ده پاداش به او ارزانى مى‏ دارد.

و نيز از حضرت صادق عليه السلام آورده ‏اند كه فرمود:

من قرأ سورة يونس فى كلّ شهرين او ثلاثة لم يخف عليه أن يكون من الجاهلين و كان يوم القيامة من المقرّبين:
كسى كه سوره يونس را در هر دو يا سه ماه تلاوت كند بيم آن نمى‏ رود كه از ناآگاهان باشد، و روز رستاخيز نيز از مقرّبان درگاه خدا خواهد بود.

[گل مريم]

5 - دورنمايى از سوره يونس

با عنايت به اين نكته كه اين سوره مباركه در مكّه و كنار كهن‏ ترين خانه توحيد و تقوا بر قلب پاك پيامبر فرود آمده است، بيشتر از هر موضوعى، در باره اصول و اساس دين و آيين سخن مى ‏گويد، و در انديشه ايجاد تحول فكرى و اخلاقى و عقيدتى و دگرگونى مطلوب در زندگى انسان‏هاست.
اگر بخواهيم دورنمايى از مفاهيم ارزنده و درس‏هاى انسان ساز آن را در چشم انداز قرار دهيم بايد خاطر نشان سازيم كه در اين سوره مباركه و آيات يكصد و نه گانه آن، از مفاهيم و معارفى چون:

مبدأ شناسى،
معاد شناسى،
شناخت قرآن،
پرتوى از شگفتى ‏هاى آفرينش،
ناپايدارى دنيا و زرو زيور آن،
لزوم توجّه به سراى آخرت و ارزش‏ها و نعمت‏هاى آن،
پرتوى از سرگذشت درس آموز پيامبران بزرگى چون: نوح، موسى، يونس و...
فطرت خداجويى و خدا خواهى،
برخى از سنّت‏هاى خدادر مورد صعود و سقوط جامعه‏ ها،
زيباترين و زشت‏ ترين پرستش‏ ها،
امنيّت واقعى،
ترسيم فرجام زندگى سرفرازان و سر افكندگان،

و از ده‏ها پند و اندرز و هشدار و نويد سخن رفته است كه در تفسیر آن خواهد آمد.

[گل مريم]

آشنايى با سوره هود

اين سوره مباركه يازدهمين سوره از سوره‏ هاى قرآن شريف است كه پيش از آغازِ ترجمه و تفسير آن، براى آشنايى بيشتر، به نكاتى كوتاه از ويژگى هاى آن اشاره مى ‏رود.


1 - نام اين سوره

نام بلند و با عظمت اين سوره مباركه «هود» است و به دو جهت به اين نام مقدس ناميده شده است.

نخست اينكه در چندين آيه از آيات آن به مناسبت ‏هاى گوناگون نام آن پيامبر بزرگ آمده است؛ براى نمونه مى‏توان به آيات ‏50، 53، 58، 60 و 89 نگريست. و ديگر اينكه در اين سوره پرتوى از سرگذشت درس آموز برخى از پيامبران بزرگ از جمله نوح، صالح، ابراهيم، لوط، موسى و خود «هود» و جامعه ‏هاى آنان در آيات اين سوره ترسيم شده است.


2 - فرودگاه آن
به باور بيشتر مفسّران، همه آيات اين سوره در مكّه و در كنار كهن ‏ترين خانه توحيد بر قلب نورانى پيامبر گرامى ‏صلى الله عليه وآله وسلم فرود آمده است. امّا «قتاده» بر اين باور است كه يك آيه اين سوره(89) در مدينه فرود آمده و بقيه آيات آن مكّى است.


3 - شماره آيات و واژه ‏ها

و حروف آن اين سوره بنابر شمار قاريان كوفه داراى يكصد و بيست و سه آيه، و بنا به شمار شاميان و قاريان پيشين مدينه، يكصد و بيست و دو آيه، و به باور ديگر صاحب نظران داراى يكصد و بيست و يك آيه است، كه دليل تفاوت در شمار آيات خواهد آمد.

گفتنى است كه اين سوره از 1725 واژه و 7513 حرف تشكيل شده و داراى بخش هاى متنوّع و مفاهيم انسان ساز و ارزشمندى است.