"نحوییون" گروهی در واتس آپ

[هندیانی]

سلام دوستان عزیز

در این تاپیک مطالب نحوی و کاربرد آنهارا با آیات قرآن کریم کار میکنیم.
این مطالب در واتس اپ و در گروهی با نام نحوییون گذاشته میشود و بنده هم در اینجا میگذارم تا همه کاربران مجازی و دوستداران قرآن مجید استفاده کنند.

امیدوارم که مفید باشه و موفق باشید.
اشکال و یا نظراتتون رو در همین تاپیک گذاشته تا بررسی شود ان شاءالله

[هندیانی]

بسم الله الرحمن الرحیم

خلاصه ای از علم نحو

علم نحو دانشی هست که با یادگیری آن ذهن و زبان انسان شیوه ی نوشتن و سخن گفتن بدون خطا رو یاد میگیره و
با پیروی از مجموعه قواعدی که عالمان نحو تدوین کرده اند ما الفاظ عربی رو از نظر معرب و مبنی بودن و ساختمان جملات میشناسیم و در هنگام نوشتن درست مینویسیم


موضوع علم نحو چیه؟
و چه فایده ای داره؟

موضوع علم نحو الفاظ زبان و پیوند آنها در ساختار کلامه
و فایده ی آن هم مصون بودن از اشتباه و خطا در نوشتن و سخن گفتن است.

[هندیانی]

مقاصد علم نحو

هر فردی برای درست سخن گفتن و درست نوشتن به شناخت اسم های معرب و مبنی و انواع اعراب و مواضع آن نیازمنده
مثلا
در جمله ی قَرَأَ عَلیٌ دَرسَهُ

علم نحو قرار میگذاره که

علی باید مرفوع باشه، تنوین رفع بگیره و بعد از فعل اومده باشه

و درس باید منصوب به فتحه باشه و

ه باید منصوب باشه اما چگونگی منصوب بودن آن را مبحث انواع اعراب تعیین میکنه و ضمیر ه باید پس از درس بیاد.

پس نتیجه میگیریم مقاصد علم نحو تعیین تغییرات اواخر کلمات و چگونگی اعراب کلمات و موقعیت کلمات در کلام هست.

خب این خلاصه ای از علم نحو بود

ممنونم از صبرو حوصله ی شما

[هندیانی]

معرب و مبنی

معرب کلمه ایست که حرکت آخر ان بر حسب موقعیتهای خاص در کلام، نظیر فاعل بودن، مفعول بودن، منادی واقع شدن، تمیز قرارگرفتن، اضافه شدن (برای اسم)، ورود حروف ناصبه یا جازمه بر سر فعلها و ورود اسماء شرط بر سر جمله ها تغییر میکند.

مثل:

جاءَ المعلمُ
رأیتَ المعلمَ
مَرَرتَ بالمعلمِ

لفظ معلم در این سه مثال به ترتیب فاعل بودن و مفعول بودن و مجرور بودن به حرف جاره، مرفوع و منصوب و مجرور است.

مبنی کلمه ایست که حرکت حرف آخر ان در مواضع مختلف در کلام به یک حال باقی میمونه و تغییری نمیکنه.

مثل:

زیدٌ قَرَأَ الدرسَ و حَفَظَه
علیٌ قَرَأَ دَرسَه

در این دو مثال کلمات مبنی کدامند؟

من میدونم که معرب تغییر پذیر هست ولی مبنی اعرابش تغییر نمی کند

زید معرب .قرا مبنی و ه ضمیر مبنی

درسته

در این دو مثال ضمیر ه مبنی هست.

در مثال اول مفعول به و منصوب است. زید درس را خواند و حفظ کرد آن را.
در مثال دوم ه مضاف الیه و مجرور هست. علی درسش را خواند.

[هندیانی]

کلماتی که مبنی هستندرا ( چند دسته) توضیح بدید لطفا

مبنی کلماتی هستند که آخر آنها همیشه به یک حالت است اگر چه نقشهای متفاوتی بگیرد .کلمات مبنی .فعل ماضی .مضارع صیغه 6 و12 .مضارع موکد .فعل امر 6 صیغه امر معلوم .حروف جاره .بعضی اسمها مانند ضمایر .اسم های اشاره .استفهام .موصولات .شرط .اسم فعلها .کنایات وبعضی ظروف واعداد .

بله ممنونم

پس کلمات مبنی نسبت به معرب خیلی کمند و سه دسته هستند:

۱) همه ی حروف مبنی هستند

۲) فعلهای ماضی و امر و دو صیغه ی جمع مؤنث غایب و مخاطب فعل مضارع و نیز فعل مضارع مؤکد به نون تأکید ( با ملاحظه ی شرایطی) مبنی هستند.

۳) برخی اسمها نیز مبنیند که دوست عزیزمون ذکر کردند.

[هندیانی]

نکته

حالا چطوری بنای کلمات بر فتحه یا کسره یا ضمه و یا سکون رو بشناسیم؟

از نقش اونها توی جمله میفهمیم؟

بله اینم یه راهییه
ولی نقشو از کجا متوجه بشیم دوست عزیز

راستش درست نمیدونم

باید پاسخ بدیم یا خودتون میفرمایید

اگر پاسخ بدید ممنون میشم

اعراب کلمات مبنی محلی است یعنی در محل اسم معربی قرار گرفته و می گوییم محلا مرفوع. محلا منصوب و محلا مجرور

[هندیانی]

یادآوری چند نکته:


نکته ی اول


برای شناختن چگونگی بنای کلمات بر فتحه یا کسره یا ضمه و یا سکون قاعده ی خاصی نیست و تنها از راه شنیدن اهل زبان و یا مراجعه به کتب لغت نوع حرکت آخر کلمه را میتوان فهمید
مانند:

نَجَحَت و قَد و کَم که مبنی بر سکون هستند
نَجَحَ و ثُمََّ و کَیفَ که مبنی بر فتح هستند
نَجَحوا و مُنذٌ و حَیثُ که مبنی بر ضمه اند
و مانند اَکتَبی و باء جر و هؤلاء که مبنی بر کسره اند.

نکته ی دوم

گاهی حذف بعضی از حروف جانشین سکون میشه مانند حذف حرف عله از آخر فعل امر و یا نهی

مثل
و لا تَمشِ فی الارض مَرَحاً

که شما بفرمایید کدوم کلمه این قاعده رو داره


نکته ی سوم

عالمان نحو در توجیه معرب ومبنی بودن کلمات راههای درازی پیموده اند و قول های مختلفی اظهار کرده اند که در کتب مختلف و معتبر نحوی موجود است.

کلماتی که به الف مدی واو مدی ویاء مدی ختم میشوند مبنی بر سکون میباشند .
اکتبی اگر صیغه10 باشه مبنی بر سکونه

حذف حرف عله در فعلهای ناقص علامت بناء هستند
البته میتوانیم بگیم حذف نون به نیابت سکون در اکتبی

بله درست فرمودید. ممنونم

[هندیانی]

بررسی معرب و مبنی در افعال

از اقسام سه گانه ی فعل های ماضی و مضارع و امر،فعل ماضی به اتفاق رأی و نظر عالمان نحوی مبنیسیت.

از چهارده صیغه ی فعل مضارع به جز دو صیغه ی جمع مؤنث غایب و مخاطب دوازده صیغه آن معربند مگر این که فعل نون تأکید داشته باشد.
در صورت داشتن نون تأکید هم هرگاه واسطه ای مثل الف تثنیه و واو جمع و یاء مخاطب، بین لام الفعل و نون تأکید فاصله انداخته باشه فعل مضارع معربه.

در صرف فعل زیر

هل یَکتُبَنََّ
هل یَکتُبانِّ
هل یَکتُبُنَّ

هل تَکتُبَنََّ
هل تَکتُبانِّ
هل یَکتُبنانِّ

هل تَکتُبَنََّ
هل تَکتُبانِّ
هل تَکتُبُنَّ

هل تَکتُبِنََّ
هل تَکتُبانِّ
هل تَکتُبنانِّ

هل اَکتُبَنَّ
هل نَکتُبَنَّ

با توجه به توضیحات بالا
لطف کنید معرب و منفی بودن این افعال رو مشخص کنید

و

و لا تَمشِ فی الارض مَرَحاً
شما بفرمایید کدوم کلمه این قاعده ی بالا(نکته ی 2) رو داره

[هندیانی]

خب حالا بررسی و پاسخ سوال دوست عزیزمون

دقت کنید در بین فعل های مضارعی که می بینید

هل یَکتُبَنََّ
هل یَکتُبانِّ
هل یَکتُبُنَّ

هل تَکتُبَنََّ
هل تَکتُبانِّ
هل یَکتُبنانِّ

هل تَکتُبَنََّ
هل تَکتُبانِّ
هل تَکتُبُنَّ

هل تَکتُبِنََّ
هل تَکتُبانِّ
هل تَکتُبنانِّ

هل اَکتُبَنَّ
هل نَکتُبَنَّ

هل یَکتُبَنََّ (۱) هل تَکتُبَنََّ(۴) هل تَکتُبَنََّ(۷) هل اَکتُبَنَّ(۱۳) هل نَکتُبَنَّ(۱۴)

این صیغه ها مبنی بر فتحه اند.

و دو صیغه ی هل تَکتُبنانِّ (۶) وهل تَکتُبنانِّ(۱۲) مبنی بر سکونند.

در مبنی بودن این صیغه ها که مشکلی نیست؟
خوبه
پس بریم سراغ بقیه صیغه ها

گفتیم
از چهارده صیغه ی فعل مضارع به جز دو صیغه ی جمع مؤنث غایب و مخاطب دوازده صیغه آن مُعربند مگر این که فعل نون تأکید داشته باشد.
در صورت داشتن نون تأکید هم هرگاه واسطه ای مثل الف تثنیه و واو جمع و یاء مخاطب، بین لام الفعل و نون تأکید فاصله انداخته باشه فعل مضارع معرب است.

قسمت بالای پیام که معرب بودن ۱۲ صیغه ی فغل مضارع را گفته که باز هم مشکلی نیست

مشکل در قسمت دوم پیامه
یعنی اونجایی که مضارع نون تاکید داره
درسته!

گفته اگر واسطه ای مثل الف تثنیه و واو جمع و یاء مخاطب، بین لام الفعل و نون تأکید فاصله انداخته باشه باشه در فعل مضارع دارای نون تاکید

مثل الف در تثنیه که دوستان فرمودند.

صیغه هل یَکتُبانِّ(2) و صیغه های هل تَکتُبانِّ (،۵،۸،۱۱)
اگر دقت کنیم بین لام الفعل( ب) و نون تاکید چی میبینیم؟
الف
درسته!
پس مشکلی نیست.

و در صیغه ی هل تَکتُبُنَّ (۹) و هل یَکتُبُنَّ(۳) بین لام الفعل( ب) و نون تاکید چی وجود داشته؟

واو جمع

(واو جمع بوده یعنی تَکتُبُون که واو برداشته شده بجاش ضمه اومده)

و
در صیغه ی هل تَکتُبِنََّ(۱۰) بین لام الفعل ( ب) و نون تاکید چی وجود داشته؟

بله درسته «ی»
یعنی بوده تَکتُبین
که چون نون تاکید ثقیله میخواسته بهش بچسبه یاء افتاده و بجاش کسره گرفته

فکر کنم دیگه ابهامی نباشه

پس فعلهای مضارع مؤکد به نون تاکید، صیغه های ۲،۳،۵،۸،۹،۱۰،۱۱ به علت دلایل بالا معربند.


و در مورد فعل های امر و مبنی بودنشون بین علمای نحو اختلافه.
قول مشهور، پذیرفته شده ی علمای مکتب بصره هست که گفتند فعل امر مبنی هست و علمای مکتب کوفه امر را معرب میدونند.

دوستان ان شاءالله فردا اقسام اعراب و اعراب فعل مضارع را کار میکنیم

سؤالی نیست؟

[هندیانی]

اقسام اعراب

آخر کلمات معرب به اقتضای عوامل و یا نقش نحوی آن ها در ساختار جمله به چهار نحو تغییر میکند:


۱) کلمات یا مرفوعند و علامت رفع آن ها در ضمه و یا تنوین رفع و یا بعضی حروف و حرکات جانشین است.

۲)یا منصوبند و علامت نصب ان ها فتحه و یا تنوین نصب و یا بعضی حروف و حرکات جانشین است.

۳) یا مجرورند و علامت جر آن ها کسره و یا تنوین جر و یا برخی حروف و حرکات جانشین است.

۴) یا مجزومند و علامت جزم آن ها سکون و گاهی حذف بعضی از حروف است.

اعراب رفع و نصب میان اسم و فعل مشترک است

مثل
زیدٌ یَقومُ

که زیدٌ اسم و یَقومُ فعل و هر دو مرفوعند

إنَّ زیداً لَن یقومَ
که زیدا و لَن یقومَ هر دو منصوبند

و جزم مختص فعل است مثل

مَن یَجتَهِد یَنجَح
هر که بکوشد کامیاب میشود

که هر دو فعل مجزومند

چرا؟؟؟

بله بخاطر مَن(اسم شرط جازم دو فعل) شرط هر دو فعل مجزوم می شوند

و جر مخصوص اسم است.

مثل

مَرَرتُ بزیدٍ

که زید مجرور است.