فهرست عملیات‌های زمینی گسترده ایران در جنگ ایران و عراق

[ملکوت]

جبهه جنوبی

نام عملیات	تاریخ شروع	تاریخ پایان	منطقه نبرد	رمز عملیات	نیروهای عمل‌کننده	نتایج عملیات
عملیات دزفول	۲۳ مهر ۱۳۵۹	۲۳ مهر ۱۳۵۹	غرب پل نادری و رودخانه کرخه، سه راه قهوه خانه		ارتش	تثبیت پل نادری و عقب راندن دشمن از قسمتی از غرب کرخه
عملیات نصر	۱۵ دی ۱۳۵۹	۱۸ دی ۱۳۵۹	هویزه-کرخه‌کور- دشت آزادگان	-	ارتش و دانشجویان پیرو خط امام	نیروهای ایرانی بخشی از شهر خرمشهر را آزاد کردند ولی به دلیل پیشروی ناهماهنگ در محورها و نبود پشتیبانی مناسب، مواضع تثبیت نگردیده و نیروهای ایرانی عقب رانده شدند
عملیات توکل	۲۰ دی ۱۳۵۹	۲۰ دی ۱۳۵۹	شمال آبادان- سه‌راهی ماهشهر	-	ارتش	تلاش نیروهای ایرانی در جهت جلوگیری از محاصره آبادان و عبور نکردن نیروهای عراقی از کارون با شکست روبرو شد
عملیات فرمانده کل قوا	۲۱ خرداد ۱۳۶۰	۲۵ خرداد ۱۳۶۰			سپاه
عملیات ثامن الا ئمه	۵ مهر ۱۳۶۰	۵ مهر ۱۳۶۰		نصرمن‌الله و فتحٌ‌قریب	ارتش	بازپسگیری ساحل شرقی رودخانه کارون-خارج کردن آبادان از محاصره یکساله-آزادسازی بیش از ۱۵۰ کیلومترمربع از اراضی اشغال شده نوسط ارتش عراق-کلاسیک ترین عملیات نیروهای ایرانی در طول جنگ که کاملا بر پایه اصول نظامی بود
عملیات طریق القدس	۸ آذر ۱۳۶۰	۱۵ آذر ۱۳۶۰	شمال‌و جنوب کرخه- دشت آزادگان	حسین‌بن‌علی	ارتش و سپاه	آزادسازی بستان و ۷۰ روستای منطقه و ۵ پاسگاه مرزی-تصرف مناطق الله اکبر و تنگه چزابه
عملیات فتح المبین	۲ فروردین 1361	۱۰ فروردین 1361	غرب کرخه	یازهرا(س)	ارتش و سپاه	بازپسگیری ۲۵۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران از نیروهای عراقی-آزادسازی جاده استراتژیک دزفول تا دهلران-تصرف چاه‌های نفت ابوقریب در ارتفاعات تینه-اسارت ۱۵۰۰۰ سرباز عراقی توسط نیروهای ایرانی
عملیات بیت المقدس	۱۰ اردیبهشت 1361	۳ خرداد 1361	خرمشهر- دشت آزادگان	یا علی‌ابن‌ابیطالب علیه‌السّلام	ارتش و سپاه	آزادسازی خرمشهر و منطقه هویزه و پادگان حمید-انهدام۲۰٪ از ارتش عراق-آزادسازی۵۰۳۸ کیلومترمربع از مناطق اشغال شده-عقب‌نشینی گسترده نیروهای عراق از استان خوزستان و موضعگیری آنها در اطراف شهر بصره جهت مقابله با حمله احتمالی نیروهای ایرانی
عملیاترمضان	۲۲ تیر 1361	۷ مرداد 1361	شرق بصره	یا صاحب‌الزمان ادرکنی	ارتش و سپاه	موفقیت نیروهای ایرانی در محاصره بصره و شکست در نفوذ و تصرف آن شهر
عملیات محرم	۱۰ آبان 1361	۲۰ آبان 1361	موسیان- ارتفاعات مرزی «میال حمرین»- جنوب‌شرقی دهلران	یا زینب(س)	ارتش و سپاه	از اهداف این عملیات بازیابی روحیه رزمندگان ایرانی بعد از شکست در عملیات رمضان بود-تصرف منابع نفتی موسیان و بیات و همچنین حوضچه‌های نفتی زبیدات که مشتمل بر ۷۰۰ حلقه چاه نفتی بود-تصرف جاده طیب به شهرانی-تصرف جاده تدارکاتی بغداد به بصره-رسیدن نیروهای به نقطه مرزی به طول۵۰ کیلومتر
عملیاتوالفجر مقدماتی	۱۷ بهمن 1361	۲۱ بهمن 1361	فکه‌-چزابه	یاالله‌-یاالله‌-یاالله	سپاه	لو رفتن طرح عملیات توسط نیروهای سازمان مجاهدین خلق-ناکامی نیروهای ایرانی در تصرف پل غزیله و تصرف شهر العماره
عملیات والفجر 1	۲۱ فروردین 1362	۲۸ فروردین 1362	جبل فوقی- شمال فکه	یاالله‌-یاالله‌-یاالله	ارتش ( به نظر می رسد سپاه درست است)	دستیابی نسبی نیروهای ایرانی به ارتفاعات موردنظر-ضعف فرماندهی نیروهای زمینی به جهت اتکای بیش از حد به واحد توپخانه-ناکامی در الحاق یگانها به یکدیگر بعد از پایان عملیات-عقب نشینی نیروهای ایرانی به مواضع قبلی بعد از چند روز
عملیات خیبر	۳ اسفند 1362	۲۲ اسفند 1362	هورالهویزه	یا رسول الله	ارتش و سپاه	در محور شمالی عملیات‌(العزیز)نیروهای ایرانی توانستند خود را به رودخانه دجله رسانده و تردد خودروهای راه بصره به بغداد را قطع کنند-تصرف دو جزیره مجنون به مساحت ۱۶۰ کیلومتر مربع‌-تصرف ۵۰ حلقه چاه نفت-استفاده گسترده عراق از سلاح شیمیایی-شروع جنگ نفت‌کشها
عملیات بدر	۱۹ اسفند 1362	۲۶ اسفند ۱۳۶۳	هورالهویزه- شمال بصره	یا فاطمه‌الزّهرا(س)	سپاه	پیشروی کم نیروهای ایرانی در مواضع عراق تا شرق دجله و ناکامی در عبور از آن-ناتوانی آتشباری مناسب نیروهای ایرانی به نیروهای عراق به دلیل کمبود امکانات-عقب نشینی از نیمی از مناطق متصرف شده بعد از یک هفته-شروع جنگ شهرها
عملیات والفجر 8	۲۰ بهمن ۱۳۶۴	۲۹ فروردین ۱۳۶۵	شبه‌جزیره فاو	یا فاطمه‌الزهرا(س)	سپاه	تصرف شهر فاو، راس‌البیشه، جاده فاو تا بصره-قطع دسترسی عراق به خلیج فارس-گسترده ترین استفاده از سلاح‌های شیمیایی در طول جنگ از جانب ارتش عراق-اسارت ۳۰۰۰ سرباز عراقی توسط نیروهای ایرانی-تصویب قطعنامه ۵۸۲ شورای امنیت-ساخت پل «بعثت»با استفاده از ۵۰۰۰ لوله بر روی اروند رود-مصدومیت شیمیایی بیش از ۱۵۰۰۰ سرباز ایرانی در ۱۷ روز-ورود رابرت مک‌فارلین به تهران
عملیات کربلای 4	۳ دی ۱۳۵۶	۵ دی ۱۳۶۵	غرب جزیره مینو- ابوالخصیب	محمدرسول‌الله	سپاه	لو رفتن طرح عملیات پیش از آغاز آن توسط هواپیماهای آواکس-مسدود کردن حفر کانال در معبر اصلی محور و پر کردن آن با مازوت جهت زمین گیر کردن نیروهای ایرانی-شکست خودن نیروهای ایرانی در تصرف کردن جزایر ام‌الرّصاص و ابوالخطیب بعد از۴۸ ساعت و دستور توقف عملیات توسط فرماندهان
عملیات کربلای 5	۱۹/۱۰۱۳۶۵	۴ اسفند ۱۳۶۵	شرق بصره	یا زهرا(س)	سپاه پاسداران	تصویب قطعنامه ۵۹۸-پیشروی ۱۲ کیلومتری به سمت بصره-تصرف ۱۱ قرارگاه ارتش عراق-آزادسازی ۱۵۰ کیلومتر از مساحت ایران-انهدام ۸۱ تیپ و گردان مستقل ارتش عراق-تصرف دریاچه بوبیان-آزادسازی ۴ پاسگاه مرزی ایران
عملیات بیت المقدس 7	۲۲ خرداد ۱۳۶۷	۲۵ خرداد ۱۳۶۷	شلمچه	یا اباعبدالله‌الحسین	سپاه	هدف از این عملیات صرفاً تضعیف روحیه و ماشین جنگی عراق در قسمت جنوبی کانال پرورش ماهی بود. نیروهای ایرانی با اولین پاتک عراق بدون هیچ مقاومتی به مواضع اولیه خود بازگشند
عملیات لبیک یا خمینی			غرب کارون	فنای‌فی‌الله	سپاه

[ملکوت]

جبهه میانی

نام عملیات	شروع عملیات	پایان عملیات	منطقه نبرد	رمز عملیات	نیروهای عمل‌کننده	نتایج عملیات
۱عملیات کربلای 1	۹ تیر ۱۳۶۵	۱۹ تیر ۱۳۶۵	ارتفاعات قلاویزان تا شهر مهران	یا اباالفضل‌العباس ادرکنی	سپاه	بازپسگیری شهر مهران و ارتفاعات استراتژیک قلاویزان و حمرین-آزادسازی جاده دهلران به مهران-آزادسازی ۲ پاسگاه مرزی
عملیات کربلای 6	۲۴ دی ۱۳۶۵	۲۴ دی ۱۳۶۵	شهر نفت شهر و شمال شهر سومار	یا زهرا(س)	ارتش	نیروهای ایرانی در آزادسازی شهر «نفت شهر» ایران و شهر «نفت خانه» عراق شکست خوردند

[ملکوت]

جبهه شمالی

نام عملیات	تاریخ شروع	تاریخ پایان	منطقه نبرد	رمز عملیات	نیروهای عمل‌کننده	نتایج عملیات
عملیات والفجر 4	۲۷ مهر 1362	۳۰ آبان 1362	پنجوین	یاالله‌-یاالله‌-یاالله	ارتش و سپاه	مقاومت بیش از انتظار ارتش عراق در منطقه باعث سرمایه‌گذاری فراوان دو طرف برای پیروزی در این نبرد بود و والفجر۴ را از یک عملیات محدود به یک عملیات گسترده تبدیل کرد. در طی این عملیات ۷۰۰ کیلومترمربع از خاک عراق به تصرف نیروهای ایرانی درآمد.
عملیات قادر	۲۴ تیر ۱۳۶۴	۱۸ شهریور ۱۳۶۴	سیدکان	یا صاحب‌الزمان (عج)	ارتش	به دلیل ناکامی عملیات بدر، ابتکار عمل اینبار به ارتش داده شد و آزادسازی منطقه عمومی اشنویه-پیرانشهر نیز از سپاه به ارتش واگذار شد. اما ارتش نیز در این عملیات ناکام ماند و طی دوماه سه بار در تصرف منطقه شکست خورد و درنهایت دستور توقف عملیات
عملیات کربلاای 10	۲۵ فروردین ۱۳۶۶	۵ اردیبهشت ۱۳۶۶	محور بانه- سردشت- ماووت	یا صاحب‌الزمان ادرکنی	سپاه و اتحادیه میهنی کردستان	پیشروی کند نیروهای ایرانی در راههای سخت‌گذر منطقه-ناکامی در تحقق نیمی از اهداف اولیه عملیات-پیشروی۳۴ کیلومتری در خاک عراق-زمینگیری نیروهای دوطرف در ارتفاعات شاخ‌گولان
عملیات بیت المقدس 2	۲۵ دی ۱۳۶۶	۲ بهمن ۱۳۶۶	ارتفاع قمیش- سلیمانیه- ماووت	یا زهرا(س)	سپاه	نخستین عملیات ایران در زمستان بود که در جهت امتیازگیری برای پایان جنگ پیروزی نسبی را به همراه داشت-تصرف ارتفاعات قمیش، ویولان و تنگه گوجار دستاوردهای این عملیات بود
عملیات و الفجر 10	۲۴ اسفند ۱۳۶۶	۲۹ اسفند ۱۳۶۶	حلبچه-سلیمانیه	یا رسول‌الله(ص)	سپاه	آخرین عملیات نظامی ایران بود که از جانب فرماندهان به عنوان آخرین ضربه به ارتش عراق در جهت پذیرفتن قطعنامه۵۹۸ شناخته می‌شود. این عملیات با موفقیت کامل همراه شد و شهرهای حلبچه، دوجیله و خورمال به تصرف نیروهای ایرانی درآمدند-محاصره شهر سلیمانیه عراق-بمباران شیمیایی شهر حلبچه عراق توسط رژیم بعث
عملیات مرصاد			استان کرمانشاه	یا صاحب‌الزمان عجل‌الله تعالی وجه‌الشریف	ارتش و سپاه	شکست کامل عملیات « فروغ جاویدان»-عقب راندن نیروهای مهاجم به پشت مرزهای بین المللی-کشتن۲۰۰۰ تن و دستگیری۲۵۰ تن از اعضای سازمان مجاهدین خلق ایران-انهدام۴۰۰ دستگاه انواع وسایل نقلیه ارتش عراق که در اختیار نیروهای مهاجم قرار داشت-پذیرش قطعنامه۵۹۸ شورای امنیت توسط صدام حسین-ابراز تمایل بریتانیا برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک-اعزام نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل به مرزهای دو کشور و ایجاد صلح پایدار.

منبع:حسن درّی. اطلس راهنما۵-«کارنامه نبردهای زمینی». مهدی انصاری. چاپ دوم. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ،