ماه رمضان و تدبر در آیات نورانی قرآن( هر روز یک آیه)

[گل مريم]

عن ابى عبد الله (عليه السلام): عليكم بالقرآن فما وجدتم آيه نجابها من كان قبلكم فاعملوا به و ما وجدتموه مما هلك من كان قبلكم فاجتنبوه.

امام صادق (عليه السلام) فرمود: بر شما باد ملازمت قرآن كريم، بنگريد هر آيه‏ اى كه به سبب آن پيشينيان شما نجات يافتند بدان عمل كنيد، و از هر آيه ‏اى كه ديديد به خاطر آن مردم پيش از شما هلاك شدند اجتناب نمائيد.

سلام شهروندان قرآنی شهر نور

امیدوارم عبادت های شما عزیزان در ماه مبارک رجب و شعبان مورد قبول حق قرار گرفته باشد.
روزهای اخر ماه شعبان است و بوی خوش ماه رمضان به مشام میرسد.
همانطور که میدانید خواندن قرآن و آن هم تنها یک آیه با تدبر و تفکر و عمل کردن به دستورات و راهنمایی های روح افزای آیه علاوه بر پاداش اخروی پاداش دنیوی را هم برای عامل به آن آیه در پی دارد.
پس بیایید با تفکر بیشتر در آیات نورانی قرآن ماه رمضان پرباری در پیش داشته باشیم.

[فاطمه]

يَأَيُّهَاالنَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُواْ لَهُ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لَن يَخْلُقُواْ ذُبَاباً وَلَوِ اجْتَمَعُواْ لَهُ وَإِن يَسْلُبْهُمُ الذُّبَابُ شَيْئاً لَّا يَسْتَنقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَالْمَطْلُوبُ
مَا قَدَرُواْ اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِىٌّ عَزِيزٌ


سوره 22. حج آيه 73, 74


اى مردم! مثلى زده شده است، پس به آن گوش فرا دهید، همانا كسانى كه به جاى خداى یكتا مى‏خوانید، هرگز نمى‏توانند مگسى بیافرینند، هر چند براى این كار اجتماع كنند، و اگر آن مگس چیزى از آنان برباید، نمى‏توانند از او بازستانند، طالب و مطلوب هر دو ناتوانند.
(مشركان،) خدا را آن گونه كه شایسته اوست بزرگ نداشتند، قطعاً خداوند نیرومند و شكست ناپذیر است.


1- نحوه خطاب باید با مخاطبان تناسب داشته باشد. «یا ایّهاالنّاس - تَدعون من دون اللّه» (مشركان در مرحله‏اى نیستند كه به‏آنان بهتر از «یا ایّها النّاس» گفته شود)
2- در ارشاد و تبلیغ، ابتدا مردم را براى شنیدن آماده كنیم، سپس سخن بگوییم. «ضُرِبَ مَثلٌ فاستَمعوا له»
3- در مثال‏هاى قرآنى، دقّت و توجّه كنیم. «فاستَمِعوا له»
4- اگر انسان‏ها، همه‏ى توان خود را هم به كار گیرند، نمى‏توانند موجود زنده‏اى خلق كنند. «لن یَخلُقوا ذُباباً ولو اجتمعوا له»
5 - مخلوقات كوچك را كوچك نشمریم. «اِن یَسلُبهم الذُّباب»
6- كسى كه در برابر یك مگس عاجز است، لایق نیست پرستش شود. «لایَستَنقِذوه منه»
7- مشركان خدا را قبول داشتند، ولى غیر او را نیز مى‏پرستیدند. (قدردانى صحیح از خداوند، یكتا پرستى است). «ما قدروا اللّه حقّ قَدرِه»
8 - انگیزه‏ ى شرك، استمداد از شریك‏هاست، ولى باید غیر خدا را كنار گذاشت و تنها به سراغ او رفت، كه قدرت وعزّت مخصوص خداوند است. «اِنّ اللّه لَقوىّ عزیز»

تفسیر نور

[گل مريم]

پرتوى از آيات‏ 21-30 سوره فرقان

نكات درس آموز آیات

1 - آفت كارهاى شايسته‏

در سوّمين آيه ‏اى كه گذشت، قرآن روشنگرى مى‏ كند كه عملكرد گناهكاران و سركشان و نا خالصان، در روز رستاخيز بسان غبارى پراكنده مى‏ گردد، و برايشان سودى نمى‏ رساند، چرا كه در نگرش اسلامى عملكردها و كارهاى شايسته نيز بايد به گونه‏ اى آغاز و ادامه و انجام پذيرد و پس از انجام از آنها مراقبت بعمل آيد كه از انواع آفت‏ها مصون بمانند، در غير اين صورت ممكن است به يكى از چند گروه آفت‏ها گرفتار آمده و تباه گردند.

الف - آفت‏هايى كه گاه پيش از آغاز كار شايسته، در چگونگى آن اثر مى‏ گذارد، چنانكه در روايات آمده است كه كارهاى انسان شرابخور يا حرام‏خوار، تا چهل روز در بارگاه خدا پذيرفته نمى‏ شود.
... و اذا شربها حبست صلوته اربعين يوما...

ب - آفت‏هايى كه با آغاز عمل شايسته، آن را پوچ و پوك و تباه مى‏ سازد؛ براى نمونه، اگر كسى كار شايسته‏ اى را به انگيزه خودنمايى و رياكارى و به رخ ديگران كشيدن انجام دهد، عملكرد او تباه مى ‏گردد.

ج - آفت‏هايى، چون: غرور، خودپسندى و خود بزرگ بينى نيز به هنگام انجام عمل باعث نابودى و پوچى آن مى‏ گردد.

د - و ديگر آن آفت‏هايى كه پس از انجام كار ممكن است آن را تباه و بى‏ اثر سازد
، براى نمونه: كسى انفاق كند و از پى آن منّت گذارد و به كسى كه انفاق نموده است اهانت و اذيّت روا دارد.

انجام كارهاى شايسته يك اصل اساسى است و درست انجام دادن آنها، اصل دوّم، و مراقبت و نگاهدارى شايسته از آنها اصل سوّم...

[گل مريم]

2 - سختى و سهمگينى روز رستاخيز

در آيات و روايات بسيارى، از آن جمله آيات مورد بحث از روز رستاخيز به روزى سخت تعبير شده است، چرا كه:

الف - همه پيوندها گسسته مى ‏شود،
ب - همه اسباب و ابزارها از كار مى‏ افتد،
ج - ثروت و قدرت و گروه بى‏خاصيت مى ‏شود،
د - دوستى‏ ها پايان مى‏ پذيرد و گاه به دشمنى تبديل مى ‏شود،
ه- ميانجيگرى‏ ها و شفاعت‏ ها تنها به اذن خدا و اجازه او كارگر مى ‏افتد،
و - امكان توبه و پوزش هم نيست،
ز - روزى سخت طولانى است...
ح - و ديگر اين‏كه گناهان انسان نيز با انبوه گواهان در برابر انسان قرار مى‏ گيرد.

قرآن در اين مورد مى‏ فرمايد:

و تقطعت بهم الاسباب.
... و پيوندها در ميان آنان در روز رستاخيز و ديدن عذاب سهمگين آن گسسته مى‏ شود.

[گل مريم]

و مى‏ فرمايد:
ما اغنى عنه ماله و ما كسب.
دارايى و آنچه اندوخت سودش نداد...

و مى‏ فرمايد:
من الذى يشفع عنده الاّ باذنه.
كيست آن كسى كه جز به اذن او در بارگاهش به شفاعت برخيزد؟!

و مى ‏فرمايد:
فمن يعمل مثقال ذرة خيرا يره...
آن روز، هر كسى هموزن ذره ‏اى كار نيكى داشته باشد آن را خواهد ديد...

و مى ‏فرمايد:
فلا يؤذن لهم فيعتذرون.
و اجازه داده نمى‏ شوند و رخصت نمى‏ يابند تا پوزش ‏خواهى كنند.

و در مورد طولانى بودن آن روز سهمگين و پايان‏ ناپذيرى آن مى‏ فرمايد:
فى يوم كان مقداره خمسين الف سنة.
در روزى كه مقدار آن پنجاه هزار سال است.

[گل مريم]

3 - نقش سرنوشت‏ ساز دوست و همنشين‏

عوامل و قالب‏هاى سازنده شخصيت انسان بسيار است، كه از آن جمله عامل دوست و همنشين و همراه مى‏ باشد؛ چرا كه دوست به ويژه اگر از نظر علمى و فكرى و مادّى قويتر باشد، انسان را به راه دلخواه سوق مى‏دهد و به تدريج در طرز تفكّر، در نگرش انسان به موضوعات گوناگون، در عواطف و احساسات و در صفات و منش او سخت نفوذ مى‏ كند.

اين اثر گذارى و اثر پذيرى تا آنجايى است كه امير مؤمنان عليه السلام فرمود:
و من اشتبه عليكم امره و لم تعرفوا دينه فانظروا الى خلطائه.
هرگاه در شناخت كسى دچار مشكل شديد و دين و آيين و رفتار و كردار او را نشناختيد به دوستان او بنگريد...

و نيز از حضرت سليمان آورده ‏اند كه فرمود:
لا تحكموا على رجل بشى‏ء حتى تنظروا الى من يصاحب، فانّما يعرف الرّجل باشكاله و اقرانه، و ينسب الى اصحابه و اخدانه.
درباره شخصيت كسى پيش از نگرش به دوستانش داورى نكنيد، چرا كه انسان به وسيله دوستان و نزديكان خويش شناخته مى‏ شود و به آنان و رفتار و كردار آنان نسبت داده خواهد شد.

نهمين امام نور حضرت جواد عليه السلام در اين مورد هشدار داد كه:
اياك و مصاحبة الشرير فانّه كالسيف المسلول، يحسن منظره و يقبح اثره.
هشدار از دوستى و معاشرت با بدان و شرارت ‏پيشگان، چرا كه آنان بسان شمشير برهنه ‏اند كه ظاهرش مى‏ درخشد و برق مى ‏زند، امّا اثرش مرگبار است.

[گل مريم]

و پيامبر گرامى فرمود:
اربع يمتن القلب:
الذنب على الذنب؛
و كثرة مناقشة النساء؛
و مماراة الاحمق تقول و يقول...
و مجالسة الموتى،
و قيل له: يا رسول اللّه و ما الموتى؟
قال كلّ غنى مترف.

چهار چيز است كه قلب انسان را مى ‏ميراند:

اين چهار عامل كشنده قلب عبارتند از:

گناه بر روى گناه،
نشست و برخاست و گفتگوى بيهوده و بسيار با زنان بيگانه،
كشمكش با عناصر سبك مغز...
و ديگر نشست و برخاست با مردگان.
پرسيدند: مردگان كيانند؟

فرمود: ثروتمندان مست و مغرورى كه به خوشگذرانى غرق شده و خدا و ارزش‏هاى انسانى را فراموش مى‏ كنند.


تفسیر مجمع البیان

[گل مريم]

وَهُوَ الَّذِي مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَيْنَهُمَا بَرْزَخًا وَحِجْرًا مَّحْجُورًا


او كسى است كه دو دريا را در كنار هم قرار داد، يكى گوارا و شيرين و ديگرى شور و تلخ ، و در ميان آنها برزخى قرار داد، گوئى هر يك از آنها به ديگرى مى گويد: دور باش و نزديك شدن تو به من حرام است ! (و هو الذى مرج البحرين هذا عذب فرات و هذه ملح اجاج و جعل بينهما برزخا و حجرا مهجورا).

مرج از ماده مرج (بر وزن فلج ) به معنى مخلوط كردن و يا ارسال و رها نمودن است و در اينجا به معنى در كنار هم قرار گرفتن آب شيرين و شور است .

عذب به معنى گوارا و پاكيزه و خنك ، و فرات به معنى خوش طعم و خوشگوار است ، ملح به معنى شور، و اجاج به معنى تلخ و گرم است (بنابراين ملح و اجاج نقطه مقابل عذب و فرات است ).
برزخ به معنى حجاب و حائل ميان دو چيز است .

و جمله حجرا مهجورا چنانكه سابقا هم (ذيل آيه 22 همين سوره ) اشاره كرديم جمله اى بوده است كه در ميان عرب به هنگامى كه با كسى روبرو مى شدند و از او وحشت داشتند براى گرفتن امان ، اين جمله را مى گفتند، يعنى ما را معاف و در امان داريد و از ما دور باشيد.

[گل مريم]

به هر حال اين آيه يكى ديگر از مظاهر شگفت انگيز قدرت پروردگار را در جهان آفرينش ترسيم مى كند كه چگونه يك حجاب نامرئى ، و حائل ناپيدا در ميان درياى شور و شيرين قرار مى گيرد و اجازه نمى دهد آنها با هم آميخته شوند.

البته امروز ما اين را مى دانيم كه اين حجاب نامرئى همان تفاوت درجه غلظت آب شور و شيرين و به اصطلاح تفاوت وزن مخصوص آنها است كه سبب مى شود تا مدت مديدى به هم نياميزند.

گر چه جمعى از مفسران براى پيدا كردن چنين دو دريائى در روى كره زمين به زحمت افتاده اند كه در كجا درياى آب شيرين در كنار آب شور قرار گرفته و مخلوط نمى شود، ولى اين مشكل نيز براى ما حل شده است ، زيرا مى دانيم تمام رودخانه هاى عظيم آب شيرين كه به درياها مى ريزند در كنار ساحل ، دريائى از آب شيرين تشكيل مى دهند و آبهاى شور را به عقب مى رانند و تا مدت زيادى اين وضع ادامه دارد، و به خاطر تفاوت درجه غلظت آنها از آميخته شدن با يكديگر ابا دارند، و هر يك به ديگرى حجرا مهجورا مى گويد!

جالب اينكه بر اثر جزر و مد آب درياها كه در شبانه روز دو مرتبه بر اثر جاذبه ماه صورت مى گيرد سطح آب دريا به مقدار زيادى بالا و پائين مى رود، اين آبهاى شيرين كه دريائى را تشكيل داده اند در مصب همان رودخانه ها و نقاط اطراف آن در خشكى پيش مى روند و انسانها از زمانهاى قديم از اين موضوع استفاده كرده ، نهرهاى زيادى در اين گونه مناطق دريا كنده اند و زمينهاى فراوانى را زير كشت درختان برده اند كه وسيله آبيارى آنها همين آب شيرين است كه به وسيله جزر و مد بر مناطق وسيع گسترش مى يابد.

[گل مريم]

هم اكنون در جنوب ايران شايد مليونها نخل وجود دارد كه ما قسمتى از آنرا از نزديك مشاهده كرده ايم كه تنها با همين وسيله آبيارى مى شوند، و در فاصله زيادى از ساحل دريا قرار گرفته اند، در سالهائى كه بارندگى كم و آب رودخانه هاى عظيمى كه به دريا مى ريزد تقليل پيدا كند گاهى آب شور غلبه مى كند كه مردم كشاورز اين سامان از آن سخت نگران مى شوند زيرا به زراعت آنها لطمه مى زند.
ولى معمولا چنين نيست و اين آب عذب و فرات كه در كنار آن آب ملح و اجاج قرار گرفته ، به آن آميخته نمى شود، سرمايه بزرگى براى آنها محسوب مى شود.
ناگفته پيدا است وجود علل طبيعى در اينگونه مسائل هرگز از ارزش آنها نمى كاهد مگر طبيعت چيست ؟ جز فعل خدا و اراده و مشيت پروردگار است كه اين خواص را به اين موجودات داده ؟!
جالب اينكه هنگامى كه انسان با هواپيما از اين مناطق مى گذرد، منظره اين دو آب كه رنگهاى متفاوتى دارند و با هم آميخته نمى شوند به خوبى نمايان است كه انسان را به ياد اين نكته قرآنى مى اندازد.
ضمنا قرار گرفتن اين آيه در ميان آيات مربوط به كفر و ايمان ممكن است اشاره و تشبيهى در اين امر نيز باشد كه گاهى در يك جامعه ، در يك شهر، و گاه حتى در يك خانه افرادى با ايمان كه همچون آب عذب و فراتند در كنار افراد بى ايمان كه همچون آب ملح و اجاجند، با دو طرز تفكر، دو نوع عقيده ، و دو نوع عمل پاك و ناپاك ، قرار مى گيرند، بى آنكه بهم آميخته شوند.

تفسیر نمونه

[امیر هانی]

يَآ أَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَآءُ إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِىُّ الْحَمِيدُ
اى مردم! این شمایید كه به خداوند نیاز دارید و (تنها) خداوند، بى ‏نیاز و ستوده است.

نکته ها
دعوت خدا از مردم، نشانه‏ ى نیاز او به مردم نیست. همان گونه كه اگر گفتیم مردم خانه ‏هاى خود را رو به خورشید بسازند، این دعوت نشانه‏ ى نیاز خورشید به ما نیست، بلكه نشانه‏ ى نیاز ما به نور است. «انتم الفقراء الى اللّه»
یكى از راه‏هاى مبارزه با غرور و تكبّر، دعوت انسان به درگاه خداست تا انسان به ضعف و جهل و فقر و نیاز خود پى ببرد. «انتم الفقراء»

پیام ها
1- هیچ كس از خدا بى نیاز نیست. «یا ایّها النّاس»
2- همه ‏ى موجودات فقیرند، لیكن چون انسان ادّعا و سركشى مى ‏كند باید مهار شود. «یا ایّها النّاس»
3- نقش واسطه ‏ها و وسایل و علل را قبول داریم، امّا تمام اسباب و علل نیز در تأثیرگذارى به او محتاجند. «هو الغنّى»
4- غنّى واقعى و مطلق و كامل، تنها اوست. «واللّه هوالغنّى»
5 - معمولاً اغنیا، محبوب نیستند و در تیررس جسارت‏ها، حسادت‏ها، رقابت‏ها و سرقت‏ها هستند امّا خداوند، غنى حمید است. «واللّه هوالغنّى الحمید»
6- خداوند غناى خود را در راه رفع نیاز و نفع مخلوقات به كار م ى‏برد و لذا مورد ستایش است. «الغنى الحمید»


تفسیر نور