جلسه دهم.صرف(صرف فعل غیرسالم)

[تسلیمی]

سلام بر شما دانشجویان گرامی.وقتتون بخیر.به جلسه دهم درس صرف خوش آمدید.





جلسه ی امروز را اختصاص میدیم به صرف فعل غیرسالم.

[تسلیمی]

فعل غیرسالم در تصریف مانند فعل سالم است،مگر آنکه کمی از قاعده منحرف می شود و این بواسطه ی ادغام در مضاعف و اعلال در معتل و مهموز است.

*اگر در اول مهموز دو همزه آمده باشد که همزه دوم ساکن باشد، همزه ی دوم به به حرف موافق با حرکت ماقبلش قلب می شود.

مانند : " آمنت و آومن و إیذن " که اصل آنها " أامنت و أُؤمن و إئذن " بوده است.


تبصره : همزه "سأل " در ماضی و در مضارع و امرش جایز است که به "الف" تبدیل شود و مانند اجوف در آن عمل می شود.بنابراین

"سأل یسأل سَل" است.



* در مضاعف ادغام بوجود می آید. و اگر دو حرفِ مانند هم متحرک باشند ادغام واجب است.

مانند : "مدَّ یمُدُّ " که اصل آنها " مدَدَ یمدُدُ "است.

[تسلیمی]

* اگر حرف اول متحرک باشد و حرف دوم ساکن باشد و سکون حرف دوم به خاطر اتصال فعل به ضمیر مرفوع متحرک باشد، فکّ ادغام و عدم ادغام واجب است. مثل :

" مدَدتُ یمدُدنَ ".

اما اگر سکون حرف دوم به خاطر جزم مضارع و بنای امر باشد، ادغام و فکّ آن هر دو جایز است.مثل :

" لم یمُدُّ لم یمدُد مُدَّ أُمدُد "


* اگر فعلی مثال واوی و مجرد معلوم مکسورالعین در مضارع باشد، فاءالفعل آن از مضارع و امر حذف می شود .مثل : " یَعِدُ عِد"


*اما اگر در مثال یایی یا غیرمجرد یا غیرمکسورالعین باشد حذف آن ممنوع است.مثل : " أوجَزَ یَنَعَ وجِلَ "

تبصره : حذف در این حالت خیلی نادر است در کلمات " یدعُ و یَذَرُ و یَسمَعُ و یَضَعُ و یَطَأَ و یَقَعُ و یَهَبَ " برای مفتوح بودن عین الفعل در مضارع آنها.علاوه بر این " یدَعُ و یذَرُ " در مضارع و امر استعمال می شود و ماضی این دو فعل استعمال نمی شود.

[تسلیمی]

* اگر اجوف ثلاثی به ضمایر متصل شود،در صورتیکه لام الفعل آن متحرک شود،عین الفعل آن ثابت می ماند.مانند : " قامَ قاما قاموا " و در صورتیکه لام الفعل آن ساکن شود عین الفعل آن حذف می شود.مانند " صُمتُ لم یَصُم صُم ".


* اما اگر اجوف مزید باشد،در صورتیکه عین الفعل آن حرف عله باشد مانند : " أقامَ استقامَ " مانند ثلاثی آن عمل می شود و اگر صحیح باشد.مانند " قاوَمَ قَوَمَ " مانند فعل صحیح با آن عمل می شود.



تبصره : اجوف ثلاثی محذوف العین در ماضی به سبب اتصالش با ضمیر صحیح، اگر در مضارع مضموم العین باشد مثل " قام " فاءالفعل آن مضموم می شود مثل : " قُمتُ " و گرنه همیشه مکسور می شود مانند : " خفتُ و بعتُ ".

[تسلیمی]

دانشجویان محترم اگر سؤالی هست من درخدمت شما هستم