جلسه دوم .صرف(افعال مجرد و مزید)

[تسلیمی]

به نام خدا

سلام دانشجویان محترم.نماز روزه هاتون قبول.


این هفته می خوایم راجع به افعال مجرد و مزید صحبت کنیم.قبل از شروع بحث لازمه که یک تعریف جامعی از این دو فعل داشته باشیم.




فعل مجرد: فعلی است که تنها حروف اصلی در آن باشد و حرف اضافه ای در آن نباشد.


نصَرَ (یاری کردن) دَحرَجَ (غلطانید )



فعل مزید : فعلی است که یک یا چند حرف به حروف اصلی آن افزوده شده باشد.


اَکرمَ (گرامی داشت) تجّمَعَ (جمع شد) تجَمهرَ (جمع شد)

[تسلیمی]

نکته :



1- اگر فعل بر وزن فَعُلَ باشد


" فعل لازم است و برای غرایز ثابت و امور مربوطه به آن دلالت می کند."


2- وزن فَعُلَ


" عین الفعل مضارع مضموم است " {یفعُلُ}


3- وزن فُعِلَ


" عین الفعل مضارع مفتوح می شود" {یفعَلُ}





نکته :


فعل رباعی مجرد، فعلی است که چهار حرف اصلی دارد و یک وزن دارد."فعلَلَ یفعلِلُ"



نکته:


در بعضی مواقع یک فعل در چند وزن دیده می شود که این اختلاف وزن ها گاهی معنی را تغییر می دهد و گاهی تغییر نمی دهد.

یرمَدُ (چشمش درد گرفت) یرمِدُ(از سرما هلاک شد)

[تسلیمی]

ثلاثی مزید 10 وزن دارد :


1- تفعیل 2- مفاعله 3- افعال 4- تفعّل 5- تفاعل 6- انفعال 7- افتعال 8- افعلال 9- استفعال 10- افعیعال



رباعی مزید 3 وزن دارد :


1- تفعلل 2- افعلّال 3- افعنلال





نکته :



1- وزن افعال و تفعیل برای متعدی کردن فعل است.


اَکرم (اَکرمته ) فرّح (فرّحته )


2- وزن مفاعله برای مشارکت کردن است.


ضارَبَ زیدٌ عمرواً (زید وعمرو یکدیگر را زدند)


3- وزن تفعّل برای مطاوعه " قبول فعل " فعَّلَ است.


اَدّبتَه تتادّبَ (او را ادب کردم پس ادب شد)


4- وزن تفاعُل برای مشارکت کردن است.


تضارَبَ الرّجلان (دو مرد یکدیگر را زدند )


5- وزن انفعال برای مطاوعه " قبول فعل " انفعلَ است.


قطَعتُه فانقَطَعَ (بریدم آن را پس بریده شد)


6- وزن افتعال برای مطاوعه " قبول فعل " فَعَلَ است.


جَمعتُه فاجتَمَعَ (جمع کردم آن را پس جمع شد )


7- وزن افعلّال برای داخل شدن در صفتی است.


اِحمَرّ (داخل در سرخی شد)


8- وزن استفعال برای طلب کردن است.


استغفرَ (طلب آمرزش کرد)


9- وزن افعوعَلَ ، افعوّلَ ،افعالّ برای مبالغه است.


اِحدودَبَ ( گوژ برآورد) اِجلَوَذَّ (با شتاب رفت ) احمارَّ (سرخیش شدید شد )


10- وزن تفعلَلَ برای مطاوعه و قبول فعل فعلَلَ است.


دَحرَجَت الحجرُ فتدحرَجَ (غلطانیدم سنگ را پس فرو غلطید)


11- وزن افعلّلَ و انفعلَلَ برای مبالغه است.


اقشَعّرَ (لرزید و موی بر بدنش راست شد) اِحرنجمَ (ازدحام کردند)

[تسلیمی]

استثناء: در بعضی مواقع تفعّلَ:


1- برای بیان شکایت می باشد. { تظلّمَ :از ظلم شکایت کرد}


2- و گاهی برای بیان دوری کردن می آید. { تأثمَ : از گناه دوری کرد}


3 - و گاهی برای صیرورت و تغییر کردن می آید. { تأیّمَ : بیوه شد}



نکته :


وزن انفعال تنها از افعالی بنا می شود که در آن ها معنی علاج و تاثیر باشد. {أزعجته فانزَعَجَ : او را از جای برکندم پس برکنده شد}



نکته :


فعلی که فاءالفعلش لام ،راء،واو،نون،میم باشد نمی توان آن را در وزن انفعال برد؛ بلکه در وزن افتعال می رود.




نکته :


وزن افعالَّ مختص رنگ ها وعیب هاست. {احمّرَ : در سرخی داخل شد}




خوب دانشجویان محترم این جلسه هم به پایان رسید.ان شاالله که مورد استفادتون واقع شده باشه.
یا حق

[تسلیمی]

سؤال : معنی هایی را که در افعال زیر افزوده شده است بیان کنید.


إخضَرَّ


قاتَلَ


إندفَعَ


کرَّمَ

[فاطمه]

سلام استاد عزیز خوبید إن شاءالله

آیا تمام این باب ها مفید هستند و باید یاد بگیریم و این که در قرآن مجید از تمام باب ها استفاده شده؟

[تسلیمی]

سلام
از توجهتون ممنونم
بله از اکثر این باب ها در قرآن استفاده شده و یادگیری آنها به آسانتر ترجمه شدن آیات و مفاهیم قرآن کمک بسزایی دارد.

[فاطمه]

ممنون استاد عزیز
امکان داره برامون از فعل هایی که از این باب ها در قرآن استفاده شده مثال بیارید

[تسلیمی]

چشم من بررسی می کنم و ان شاالله براتون نمونه میارم.