سؤال هایی پیرامون رجعت

[گل مريم]

رجعت

برگرفته از كتاب "موعودشناسي و پاسخ به شبهات"

---

رجعت به چه معنا است ؟

   

شيعه اماميه معتقد است كه پس از ظهور حضرت مهدى عليه السلام و تشكيل حكومت عدل الهى در سرتاسر جهان گروهى از اولياى الهى و دوست داران خاندان رسالت و برخى از معاندان و دشمنان خاندان وحى كه از دنيا رفته اند به دنيا باز مى گردند.

اولياى الهى و صالحان با ديدن حاكميت حق و عدل و گسترده گيتى شادمان مى شوند. و نيز پرتويى از ثمرات ايمان و اعمال صالح خود را در دنيا مشاهده مى نمايند.

معاندان و دشمنان اهل بيت عليهم السلام نيز بخشى از جزاى اعمال ناشايست خود را در اين دنيا مشاهده كرده و به كيفر آن خواهند رسيد.

[گل مريم]

2- خداوند مى فرمايد:
فقلنا اضربوه ببعضها كذلك يحيى الله الموتى و يريكم آياته لعلكم تعقلون ^{(سوره بقره ، آيه 73.)} ؛
پس دستور داديم كه پاره اى از اعضاى آن گاو را بر بدن كشته بزنيد تا ببينيد كه خداوند اين گونه مردگان را زنده خواهد نمود و قدرت كامل خويش را آشكار خواهد ساخت شايد شما به خرد درآييد .

آيه مربوط به كشته بنى اسرائيل است كه به قدرت خداوند زنده شد. ^{(درالمنثور ، ج 1 ، ص 79؛ جامع البيان ، ج 1 ، ص 509.)}

[گل مريم]

3- خداوند مى فرمايد:
و اذ قلتم يا موسى لن نؤ من لك حتى نرى الله جهرة فاخذتكم الصاعقه و انتم تنظرون * ثم بعثناكم من بعد موتكم لعلكم تشكرون ^{(سوره بقره ، آيات 55 و 56.)} ؛
و به بياد آريد وقتى را كه گفتيد: اى موسى ما به تو ايمان نمى آوريم مگر آنكه خدا را آشكارا ببينيم پس صاعقه سوزان بر شما فرود آمد و آن را به چشم خود مشاهده كرديد. سپس شما را بعد از مرگ برانگيختيم باشد كه خدا را شكر گزاريد .

آيه مربوط به برخى از قوم حضرت موسى عليه السلام است كه تقاضاى رويت خدا را به چشم را كردند كه اين خواسته سبب نزول عذاب و مرگ آنان شد ولى خداوند بار ديگر آنها را زنده كرد. ^{(درالمنثور ، ج 1 ، ص 70؛ كشاف ، ج 1 ، ص 27.)}

4- و نيز مى فرمايد:
او كالذى مر على قرية و هى خاوية على عروش ها قال انى يحيى هذه الله بعد موتها فاماته الله مائة عام ثم بعثه ^{(سوره بقره ، آيه 259.)} ؛
يا به مانند آن كسى كه به دهكده اى گذر كرد كه خراب و ويران شده بود ، گفت : به حيرتم كه خداوند چگونه اين مردگان را دوباره زنده خواهد كرد. پس ‍ خداوند او را صد سال ميراند و سپس زنده اش كرد .

آيه مربوط به يكى از انبياى الهى است كه پس از صد سال دوباره زنده شد. ^{(كشاف ، ج 1 ، ص 295؛ درالمنثور ، ج 1 ، ص 331؛ جامع البيان ، ج 3 ، ص 40.)}

[گل مريم]

5- خداوند از حضرت عيسى حكايت كرده كه فرمود:
و احيى الموتى باذن الله ^{(سوره آل عمران ، آيه 49.)} ؛
من مرده را به اذن خدا زنده مى كنم.

طبرى مى گويد:
حضرت عيسى عليه السلام مردگان را به دعايش زنده مى كرد . ^{(جامع البيان ، ج 3 ، ص 375.)}

مطابق روايات نبوى كه هر آنچه در امت هاى پيشين اتفاق افتاده در اين امت نيز واقع خواهد شد مساءله رجوع به دنيا بعد از مرگ در اين امت نيز امرى واقع شدنى است .

[گل مريم]

چه آثارى بر اعتقاد به رجعت مترتب است ؟

در اعتقاد به رجعت آثار و فوايد بسيارى مترتب است از آن جمله :

1- از آن جهت كه عصر ظهور به مانند بهشت روى زمين است و از طرفى ديگر مفاد روايات رجعت مخصوص انسان هاى بسيار خوب و بسيار بد به اين دنيا است ، لذا اين اعتقاد انسان را تشويق مى كند تا بكوشد و مصداق انسان خوب گردد تا بتواند در عصر ظهور و حكومت حضرت مهدى عليه السلام به اين فضيلت نايل آيد.

2- از آنجا كه انسان قبل از ظهور بايد زمينه ساز ظهور مهدى عليه السلام باشد لذا بحث از رجعت اثر ترتيبى و جنبه عملى دارد.

[گل مريم]

آيا رجعت با عقل و فلسفه سازگارى دارد؟

برخى معتقدند كه رجعت با عقل و فلسفه ناسازگارى دارد:

1- اشكال عقلى

ولى الله دهلوى مى گويد: رجوع معصيت كاران به جهاتى است :

الف : به جهت عذاب ، كه اين ظلم است ، زيرا عذاب آنها در آخرت است و تكرار آن در دنيا ظلم به حساب مى آيد.
ب : به جهت اذيت و آزار اوست ، كه در قبر تحقق يافته و لذا دوباره با رجعت عبث و بيهوده است .
ج : به جهت اظهار خيانت آنها به مردم است كه اين جهت در زمان و عصر آنها سزاوارتر است تا مردم آن عصر عبرت بگيرند.
د: با رجعت نيكان لازم مى آيد كه به جهت دو بار مردن اذيت شوند. ^{( تحفه اثنى عشريه ، ص 484.)}

پاسخ :

اولا : عذاب كافران و گناه كاران بعد از رجعت از جمله عقوبات آنها به حساب مى آيد كه مصلحت اقتضا كرده خشى از آن در اين دنيا صورت پذيرد. پس محظور عقلى در بين نيست .

ثانيا : اظهار خيانت گناهگاران نسبت به مردمى كه در عصر آنها نبوده اند نيز موثر است و اگر در عصر آنها اين جعت و عذاب صورت نگرفت به اين جهت است كه مردم به اجبار و الجاء نيفتند.

ثالثا : مطابق روايات مرگ و نزع روح نسبت به اولياى الهى خصوصا انبيا و اوصيا همانند استشمام بوى خوش ‍ بهشت است .

2- اشكال فلسفى

مى گويند: مرگ بدون استكمال حيات و خروج از قوه به فعل حاصل نمى شود و رجوع به دنيا بعد از مرگ در حقيقت رجوع به قوه بعد از فعليت است كه در فلسفه بطلان آن به اثبات رسيده است .

پاسخ : اين اشكال در مرگ هاى طبيعى صادق است نه مرگ هاى اخترامى از قبيل قتل و مرض كه حيات آنها در اين موارد به فعليت تامه نرسيده است .

[گل مريم]

آيا اعتقاد به رجعت برگرفته از يهود است ؟

احمد امين مصرى مى گويد:
يهود در قول و اعتقاد به رجعت در تشيع نيز تاءثير داشته است . ^{( فجر الاسلام ، ص 33.)}

پاسخ :

1- اين گونه نيست كه اسلام با يهوديت در همه امور مخالف باشد ، و لذا پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در توصيف قرآن خطاب به آنان مى فرمايد:
مصدقا لما معكم ^{( سوره بقره ، آيه 41.)} ؛
اين قرآن تصديق كننده چيزى است كه با شماست .
و نيز قرآن مى فرمايد:
كتب عليكم الصيام كما كتب على الذين من قبلكم ... ^{(سوره بقره ، آيه 183.)} ؛
روزه بر شما مكتوب شد آن گونه كه بر امت هاى پيشين نوشته و فرض شده است .

2- اعتقاد به رجعت به تبع رواياتى است كه از طرق اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام رسيده است ، رواياتى كه فوق حد تواتر است .

[گل مريم]

آيا تمام احاديث رجعت از طرق شيعه وارد شده است ؟

برخى از اهل سنت اشكال مى كنند كه احاديث تنها از طريق شيعه رسيده و لذا اعتبارى ندارد.

پاسخ :

1- روايات شيعه در باب رجعت از طريق اهل بيت عصمت و طهارت است كه به نص قرآن و حديث كلامشان از عصمت برخوردار است و لذا اعتقاد به آن حتى بر اهل سنت نيز واجب است .

2- سر عدم طرح اين مسئله در كتب اهل سنت شايد به اين جهت باشد كه رجعت تجلى امامت امامان شيعه است و در حقيقت اشاره به اين نكته دارد كه چون حق آنها غصب شده لذا خداوند دوباره آنها را به دنيا ارجاع داده و به ولايت كامل خواهد رسانيد.

[گل مريم]

آيا قول به رجعت مستلزم تناسخ باطل است ؟

برخى مى گويند: رجعت همان تناسخى است كه در علم كلام به اتفاق آراء بطلان آن به اثبات رسيده است ، زيرا با رجعت روح انسان به بدن باز مى گردد.

پاسخ :

اين اشكال ناشى از سوء برداشت و عدم فهم دقيق معناى تناسخ است .

تناسخ به معناى انتقال روح است در اين دنيا از بدنى به بدن ديگر كه مباين با بدن اول است و اين عمل تا پايان عمر دنيا ادامه پيدا كند. در حالى كه مورد رجعت در عصر و زمان خاصى است كه در مورد برخى از اموات اتفاق خواهد افتاد و در آن وقت روح آنها به جسمشان منتقل خواهد شد آن گونه كه در قيامت خواهد بود.

[گل مريم]

آيا قرآن مخالف قول به رجعت است ؟

دهلوى مى گويد:
مطابق برخى از آيات رجعت انسان به اين دنيا امكان پذير نيست زيرا خداوند متعال درخواست كسانى را كه تقاضاى رجوع به دنيا را نموده اند رد كرده است آنجا كه مى فرمايد:
قال رب ارجعون * لعلى اعمل صالحا فيما تركت كلا اءنها كلمة هو قائلها و من ورائهم برزح الى يوم يبعثون ⁽⁵³⁾ ؛
مى گويد: پروردگار من ! مرا باز گردانيد. شايد در آنچه ترك كردم [و كوتاهى كردم ] عمل صالحى انجام دهم . [ولى به او مى گويند] چنين نيست اين سخنى است كه او به زمان مى گويد [و اگر باز گردد كارش همچون گذشته است ] ، و پشت سر آنان برزخى است تا روزى كه برانگيخته شوند .

پاسخ :

1- مورد بحث رجعت گروهى خاص از مومنين و فاسقين است در حالى كه آيه عموم و اطلاق دارد ، لذا مى توان اطلاق آن را به اخبار متواتر رجعت برخى از افراد تقييد زد.

2- ظهور آيه در تقاضاى رجوع به دنيا قبل از مرگ و هنگام ديدن ملك الموت است نه بعد از مرگ ، و مورد رجعت بعد از مرگ است .

3- آيه ظهور در عدم تحقق رجعت در اين دنيا با طلب كافر دارد و منافات ندارد كه با امت هاى پيشين چنين اتفاقى افتاده است .

4- آيات بسيارى نص در تحقق رجعت در اين دنيا دارد و لذا بر فرض ظهور آيه مورد نظر در عدم رجوع بايد ظهور آن را تاويل نمود ، زيرا نص مقدم بر ظاهر است .

5- آيه اخص از مدعى است ، زيرا مربوط به درخواست رجعت از طرف كفار است ، در حالى كه مورد بحث اعم است .

[گل مريم]

آيا رجعت عمومى و همگانى است ؟

در پاسخ به اين پرسش بايد گفت آنچه از روايات اهل بيت عليهم السلام استفاده مى شود اين است كه :

1- رجعت همانند معاد عمومى و همگانى نيست ، بلكه مخصوص كسانى است كه ايمان محض و خالص يا كفر محض و خالص دارند.

امام صادق عليه السلام فرمود: ان الرجعة ليست بعامة و هى خاصة لا يرجع الا من محض الايمان محضا او محض الشرك محضا ^{( بحارالانوار ، ج 53 ، ص 39.)} ؛
رجعت عمومى نيست بلكه جنبه خصوصى دارد تنها گروهى بازگشت مى كنند كه ايمان خالص يا شرك خالص دارند.

2- رواياتى كه اشاره به بازگشت افراد به طور خصوصى دارد.

از امام صادق عليه السلام نقل شده كه فرمود:
نخستين كسى كه زمين براى او شكافته مى شود و به زمين باز مى گردد حسين بن على عليه السلام است . ^{( الزام الناصب ، ج 2 ، ص 360.)}

و نيز از حضرت نقل شده كه فرمود:
نخستين كسى كه به دنيا رجعت مى كند حسين بن على عليه السلام است ، او به قدرى حكومت مى كند كه از كثرت سن ابروهايش روى ديدگانش ‍ مى ريزد . ^{(بحارالانوار ، ج 53 ، ص 45.)}