براى خواب بهتر** فصل نخست : چرا آداب خواب ؟

[گل مريم]

نام كتاب : براى خواب بهتر
نام نويسنده : غلامرضا حيدرى ابهرى

چرا آداب خواب ؟

وقتى سخن از آداب خواب به ميان مى آيد، اولين پرسشى كه در ذهن برخى خوانندگان نقش مى بندد اين است كه اساسا چه نيازى به يادگيرى آداب خواب داريم ؟
سال هاست كه بدون هيچ قاعده و قانونى سر بر بالش ‍ مى نهيم و به خواب مى رويم و هيچ مشكلى هم پيش نمى آيد.
مگر خوابيدن هم نياز به آموزش دارد؟
همين كه چراغ اتاق خواب را خاموش ‍ كنى و در بستر خود آرام بگيرى و چشم هايت را بر هم بگذارى ، كار تمام است .
سخن درباره آموختن آداب خواب ، مانند بحث از روش نفس كشيدن است .
طرح اين پرسش در زمينه آداب خواب - كه در رسانه ها كمتر مطرح شده - كاملا طبيعى است . از اين رو شايسته است كه پيش از ورود در بحث آداب خواب ، نخست به اين پرسش مهم پاسخ دهيم و در آغاز اين نوشتار، دليل پرداختن به چنين بحثى را روشن سازيم .

بنابراين طى چند نكته بيان مى كنيم كه چرا بايد از آداب خواب سخن گفت .

[گل مريم]

دست كم هفت دليل براى طرح اين بحث وجود دارد كه درباره هر يك توضيحى كوتاه داده مى شود:

1. 25 سال عمر: تقريبا يك سوم زندگى ما را تشكيل مى دهد. يعنى در روز هشت ساعت ، در هفته 5/2 روز، در ماه 10 روز، در سال 4 ماه و در يك عمر 75 ساله 25 سال (معادل 9125 روز، يا 219000 ساعت ) را در خواب به سر مى بريم .
چه اشكالى دارد كه يك ده هزارم اين زمان ، يعنى حدود 20 ساعت را به يادگيرى آداب خواب اختصاص دهيم و براى افزايش كيفيت 25 سال خواب خود، لااقل يكى دو كتاب را از نظر بگذرانيم .

2. خواب ، بخشى از مسير تكاملى انسان : بر اساس ديدگاه اسلام ، زمان خواب نيز بخشى از مسير تكاملى انسان به سوى خداست ؛ بنابراين زمان مرده به حساب نمى آيد.
همان گونه كه در فصل هاى آينده خواهيد خواند، با رعايت آداب خواب مى توانيم از زمان خواب نيز براى رشد و تعالى روح خود بهره ببريم و از اين فرصت مهم نيز براى اندوختن ثواب و پاداش الهى استفاده كنيم .
در حديثى از اميرمؤمنان على (عليه السلام ) آمده است كه هنگام خواب ، روح مؤمن بالا مى رود و از بركات خداوند بهره مند مى گردد.

البته در همان حديث ، براى استفاده از اين بركات شروطى ذكر شده كه از آداب خواب به شمار مى آيند. به يارى خدا پس از اين نمونه هاى ديگرى از اين روايات را نيز تقديمتان مى كنيم تا روشن شود كه مؤمن ، براى سفر روحانى و معنوى خود به سوى خدا، هر روز 24 ساعت در اختيار دارد،نه فقط ساعات بيدارى را.

[گل مريم]

3. پله پله رفت بايد سوى بام : بسيارى از مردم خيلى دير به خواب مى روند و گاه بايد ساعت ها در بستر خود غلت بزنند تا بخوابند.

دشوارى ورود در دنياى خواب ، فشار روانى زيادى بر آنان وارد مى سازد و همين فشارهاى روحى ، باعث ديرتر خوابيدن آنان مى گردد.

يكى از مهم ترين عوامل چنين مشكلى ، ناآگاهى اين افراد از قانون ((تدريجى بودن ورود در دنياى خواب )) است . همان گونه كه پير فلو شر⁽¹⁾ در صحفه 178 كتاب ((چگونه بهتر بخوابيم ؟ )) نوشته است و البته شما نيز خود به تجربه آن را يافته ايد: ((فرو رفتن در خواب مانند يك سقوط نيست ، بلكه نوعى پايين آمدن از يك سراشيبى ملايم است . در خواب ، شخص دقيقا به همان شكل پايين مى رود كه گويى از پلكانى گام به گام و پله پله پايين مى آيد.))

البته با توجه به ديدگاه اسلام در زمينه خواب - كه آن را نوعى پرواز روح مى داند، به جاى مثال پير فلو شر، مى توان خواب را به پرواز يك هواپيما تشبيه كرد كه يك باره اتفاق نمى افتد، بلكه مراحل گوناگونى را براى رسيدن به نقطه اوج مى گذراند؛ موتور هواپيما روشن مى شود، سيستم ايمنى هواپيما توسط خلبان كنترل مى گردد، درهاى هواپيما را مى بندند، هواپيما از باند فرعى به باند اصلى مى رود، هماهنگى هاى لازم با برج مراقبت صورت مى پذيرد، هواپيما آهسته به حركت در مى آيد، كم كم به سرعتش ‍ مى افزايد، اندكى بعد بر جاذبه زمين غلبه مى كند و بالا مى رود و پس از چند دقيقه ، چرخ ‌هايش را نيز جمع مى كند و اوج مى گيرد.

خوابيدن نيز همين گونه است و براى اوج گرفتن در جهان خواب نيز بايد مراحل مختلفى را گذراند و آداب آن را آموخت و به كار بست .

تقريبا از يك ساعت پيش از خواب ، بايد خود را براى آن آماده كنيم .

   

1- ((پير فلو شر)) متولد سال 1921، داراى مدرك مهندسى از مدرسه عالى مركزى پاريس است . او از حدود 30 سال پيش به بررسى و مطالعه و تحقيق در زمينه خواب و رؤ يا پرداخته و در ادامه فعاليت هاى خود (انجمن خواب و رؤيا)) را تاءسيس كرده است . به خاطر اهميت خواب و رؤيا براى مردم ، اين انجمن گسترش فزاينده اى يافته است .

[گل مريم]

4. افزايش كيفيت خواب : حتما شما هم فراوان شنيده ايد كه برخى از بى خوابى شب گذشته خود شكوه كرده و گفته اند: ((من شب گذشته دو سه ساعت بيشتر نخوابيده ام و الان خيلى خسته ام .)) اما كمتر كسى از نداشتن خواب عميق گلايه مى كند. با آنكه نداشتن خواب عميق نيز - مانند كم خوابى - آثار سوئى بر روح و جسم ما بر جاى مى گذارد.

برخى به خاطر داشتن خواب كوتاه با كيفيت ، نياز خود به خواب را به راحتى بر طرف مى سازند ولى انسان هاى بسيارى به خاطر محروميت از خواب عميق : حتى از ساعت ها خواب طولانى نيز بهره چندانى نمى برند. رعايت آداب خواب ، كيفيت خواب ما را بهتر مى كند و خواب ما را عميق تر مى سازد. به بركت خواب عميق نيز كمبود ساعات خواب جبران مى شود.

5. نجات از بى خوابى و بدخوابى : بى خوابى و بدخوابى يكى از شايع ترين مشكلات يا بيمارى هاى روزگار ما به شمار مى آيد. اين مشكل گرچه در جوامع غربى بيش از ساير نقاط جهان وجود دارد، ولى با گسترش موج غربزدگى ، بيمارى بدخوابى و بى خوابى در مردم مشرق زمين هم روبه فزونى نهاده است . شگفت اين كه انسان روزگار ما در طول روز تلاش ‍ مى كند، با استفاده از انواع محرك ها با خواب آلودگى مبارزه مى كند، ولى شب هنگام ، براى غلبه بر بى خوابى دست به دامن قرص خواب آور مى شود. نتيجه اين رفتارها، سستى انسان در طول روز و آشفتگى و عصبانيت در شب مى گردد.(2)

   

   

2- جگونه بهتر بخوابيم ؟، ص 39.

[گل مريم]

اثرات بد خوابى
بدخوابى و بى خوابى اثرات بسيار ويرانگرى بر روح و جسم ما به جاى مى گذارد كه برخى از آن ها را بر اساس آن چه در كتاب ((چگونه بهتر بخوابيم ؟)) آمده ، با هم مرور مى كنيم :

الف - ضعف و بيمارى
كمبود خواب ، مقاومت بدن را در برابر انواع سموم ، هجوم ميكروب ها، اختلالات آب هوايى و به طور خلاصه در برابر هر گونه تهاجمى كاهش ‍ مى دهد.
دكتر ليپو گفته است : ((خوابيدن به معناى معالجه شدن است .)) بنابراين در حالت بى خوابى ، بيمارى هاى حادتر شده درمان آن بيشتر طول مى كشد.
از سوى ديگر، گروهى از بيمارى هاى جسمى - كه علت پيدايش آنها را در جاهاى ديگر جستجو مى كنند - مستقيما به بى خوابى مربوط مى شوند. از جمله اين موارد مى توان از برخى ناراحتى هاى قلبى ، گوارشى ، پوستى ، كبدى ، ناراحتى هاى گردش خون و بسيارى از بيمارى هاى عصبى نام برد.

افزون بر اين ، آزمايش ها نشان داده ، كسى كه خوب نخوابيده است ، انرژى بسيار بيشترى از ديگران در طول روز مصرف مى كند و اين مقدار حداقل 25 بيش تر است . اين حالت نه تنها باعث خستگى بيشتر مى شود، بلكه نيروى جسمى را نيز كاهش داده و عمل گوارش را مشكل تر و كندتر مى سازد.

[گل مريم]

اثرات بد خوابى
بدخوابى و بى خوابى اثرات بسيار ويرانگرى بر روح و جسم ما به جاى مى گذارد كه برخى از آن ها را بر اساس آن چه در كتاب ((چگونه بهتر بخوابيم ؟)) آمده ، با هم مرور مى كنيم :

الف - ضعف و بيمارى
كمبود خواب ، مقاومت بدن را در برابر انواع سموم ، هجوم ميكروب ها، اختلالات آب هوايى و به طور خلاصه در برابر هر گونه تهاجمى كاهش ‍ مى دهد. دكتر ليپو گفته است : ((خوابيدن به معناى معالجه شدن است .)) بنابراين در حالت بى خوابى ، بيمارى هاى حادتر شده درمان آن بيشتر طول مى كشد.
از سوى ديگر، گروهى از بيمارى هاى جسمى - كه علت پيدايش آنها را در جاهاى ديگر جستجو مى كنند - مستقيما به بى خوابى مربوط مى شوند. از جمله اين موارد مى توان از برخى ناراحتى هاى قلبى ، گوارشى ، پوستى ، كبدى ، ناراحتى هاى گردش خون و بسيارى از بيمارى هاى عصبى نام برد.
افزون بر اين ، آزمايش ها نشان داده ، كسى كه خوب نخوابيده است ، انرژى بسيار بيشترى از ديگران در طول روز مصرف مى كند و اين مقدار حداقل 25 بيش تر است . اين حالت نه تنها باعث خستگى بيشتر مى شود، بلكه نيروى جسمى را نيز كاهش داده و عمل گوارش را مشكل تر و كندتر مى سازد.

[گل مريم]

ب - افزايش ناكامى ها

در دوران معاصر، براى موفق شدن ، نه تنها بايد افكار و ايده اى خوب داشت ، بلكه بايد خلاق و باهوش نيز بود و براى تحقق اين امر بايد خوب خوابيد و خوب رؤيا ديد. گرچه خواب فقط يك سوم زمان زندگى ما را تشكيل مى دهد، ولى كيفيت دو سوم ديگر زندگى نيز به كيفيت خواب ما بستگى دارد. خوب بخوابيد تا بهتر زندگى كنيد. با خواندن ديگر آثار مخرب بى خوابى و بدخوابى ، معنى اين جمله برايتان روشن تر خواهد شد.

ج - اختلالات روانى و عاطفى

بدخوابی گاهى به تدريج و گاهى به سرعت - و بيشتر بدون آن كه ما متوجه شويم - زندگى را بر ما تلخ مى كند. در چنين حالتى شخص احساس ‍ ناخوشايندى داشته و در وضعيت نامتعادل به سر مى برد.
افرادى كه به مقدار كافى نمى خوابند عصبى ، نگران ، ناپايدار و مضطربند و از مرحله تهييج شديد به كوفتگى و خستگى مى رسند. كسى كه بد مى خوابد همه چيز را تيره و تار مى بيند يا در برابر هر فشارى از خود واكنش ‍ نشان مى دهد.

آيا مى دانيد كه بخش مهمى از مشاجرات خانوادگى بر اثر بدخوابى به وجود مى آيد؟

گذشته از اين ، فرد بى خواب ، خيلى حساس بوده و نسبت به ديگران مشكلات را كم تر تحمل مى كند. اين زود رنجى خود، بى خوابى را بيشتر مى كند.

[گل مريم]

د - آشفتگى فكرى و ذهنى

افراد بدخواب در زمينه فكرى نيز دچار اشكال هستند؛ زيرا به سرعت اختلالات و ناراحتى هاى مربوط به حافظه در آنان ظهور مى كند. در اين شرايط، شخص به سختى چيزى را خلق مى كند، به خاطر مى سپارد يا ياد مى گيرد. آزمايش ها نشان داده كه در چنين حالتى ، مدت به
خاطر سپردن بسيار بيشتر شده و زمان در حافظه داشتن كوتاه تر شده و به خاطر آوردن نيز با اشكال صورت مى گيرد.

ه - پيرى زودرس

بدخوابى يكى از علل پيرى زودرس بوده و هر شب خواب خوب ، يك حمام واقعى جوانى به شمار مى آيد. بدخوابى ، عمر را كوتاه مى كند و مى توان آن را نوعى خودكشى تدريجى دانست . آمارها نشان مى دهند كه درصد مرگ و مير مبتلا به بدخوابى بالاتر است . دكتر سو بيران مى گويد: (اگر خوب بخوابيد، شانس زيادترى خواهيد داشت كه از مرز هشتاد سالگى با سلامتى كاملا عبور كنيد.))

[گل مريم]

و - حادثه آفرينى ها

بدخوابى ، خواب آلودگى شخص در طول روز مى گردد و در نتيجه زمينه ايجاد حوادث بزرگى را فراهم مى آورد. آمارى كه در سال 1966 در آمريكا گرفته شده تخمين مى زند كه تعداد تصادفات مرگ آور به دليل خواب آلودگى ، دو برابر تعداد اين تصادفات بر اثر مصرف الكل بوده است .

ز - نابودى زيبايى

براى زيبا شدن - همان گونه كه در افسانه ها گفته شده - صد سال بخوابيد؛ يك شب خواب خوب ، يك گام به سوى زيبايى است . يك شب خواب درست بر تمام توليدات آرايشى براى زيبا شدن برترى دارد. به عنوان مثال ، خواب ، بهترين داروى ضد چين و چروك است . يك فرد بدخواب ، عملا هرگز رنگ صورتش شاداب نمى ماند و خطوط صورتش بد حالت و كشيده و چشمانش گود رفته است .

اكنون كه با عوارض مخرب بدخوابى و بى خوابى آشنا شديد، بهتر مى توانيد به اهميت آداب خواب كه نقش چشم گيرى در در درمان بدخوابى دارند، پى ببريد.
در اين كتاب ، كليدى ترين راه هاى خواب بهتر را مطرح خواهيم ساخت و مدد از سخنان نورانى اهل بيت (عليهم السلام )، راه درست خوابيدن را ارائه خواهيم كرد.

[گل مريم]

6. خواب خوب ديدن : رعايت يا عدم رعايت آداب خواب ، در خوابى كه مى بينيم نيز تاءثير دارد.

مردى ، مضطرب و نگران خدمت پدر علامه مجلسى رسيد و گفت : شب گذشته خواب ديدم شير سفيد كه يك مار سياه دور گردن او حلقه زده بود به من حمله كرد و مى خواست مرا بكشد. آن عالم بزرگ در پاسخ فرمود: شايد ديشب پنير و رب انار خورده اى .

مرد گفت : آرى ، شب گذشته پنير و رب انار خورده ام . پدر علامه فرمود: آن چه در خواب ديده اى تصوير از غذاهاى مضرى بوده كه خورده اى .(3)

   

   

3- رؤيا از نظر دين و روانشناسى ، ص 172.