لقمان حكيم بود، نه پيامبر

[گل مريم]

لقمان حكيم بود، نه پيامبر
برخى از روايات حاكى است كه لقمان با آن همه كمالات، به مقام پيامبرى نرسيده بود.

از پيامبر اسلام نقل شده كه آن حضرت فرمود: لقمان، پيامبر نبود، بنده ‏اى بود فكور و خوش عقيده، او خدا را دوست مى‏ داشت، خدا نيز او را دوست داشت و بر او منت نهاد و حكمت به او آموخت.^{(لم يكن نبياً ولكن كان عبداً كشير التفكر، حسن اليقين، احب الله فاحبه و من عليه بالحكمه. (مجمع البيان، ج 4، ص 15). )}


حماد بن عيسى از حضرت صادق (عليه السلام) نقل مى‏ كند كه آن حضرت چنين فرمود:

لقمان در سايه حسب و نست، ثروت و مال، نيرومندى و زيبايى به آن مقام بلند نرسيد، لكن او مردى بود كه در اطاعت خدا استقامت داشت، گرد محرمات نمى‏گشت، آرام و با وقار و تيزبين بود، در هر موضوعى عميقانه فكر مى‏كرد، از هر حادثه‏اى درس عبرت مى‏گرفت، كمتر خنده و مزاح مى‏كرد، از اقبال دنيا خوشحال نمى‏شد، و از پشت كردن آن اندوهناك نمى‏گشت، فرزندان زيادى داشت و در مرگ آنها زمام بردبارى را از دست نداد.


يكى از صفات جميله او اين بود كه هرگاه دو نفر با يكديگر اختلاف پيدا مى‏كردند، تا صلح و صفايى ميان آنها بر قرار نمى‏ساخت، از پاى نمى‏ نشست. مجالست دانشمندان و بزرگان را مغتنم مى‏شمرد. براى داد رسان و داوران و زمامداران، تاسف مى‏خورد كه چگونه فريب مقام و منصب چند روزه دنيا را مى‏خورند.^{(همان، ص 317. )}


منبع: سایت مرکز اطلاع رسانی غدیر

[عزیزانی]

نمونه هایی از حکمت لقمانلقمان در آغاز، برده خواجه ای توانگر و خوش قلب بود. ارباب او در عین جاه و جلال و ثروت و مکنت دچار شخصیتی ضعیف و در برابر ناملایمات زندگی بسیار رنجور بود و با اندک سختی زبان به ناله و گلایه می گشود، این امر لقمان را می آزرد اما راه چاره ای به نظر او نمی رسید، زیرا بیم آن داشت که با اظهار این معنی، غرور خواجه جریحه دار شود و با او راه عناد پیش گیرد. روزگاری دراز وضع بدین منوال گذشت تا روزی یکی از دوستان خواجه خربزه ای به رسم هدیه و نوبر برای او فرستاد. خواجه تحت تأثیر خصائل ویژه لقمان، خربزه را قطعه قطعه نمود به لقمان تعارف کرد و لقمان با روی گشاده و اظهار تشکر آنها را تناول کرد تا به قطعه آخر رسید، در این هنگام خواجه قطعه آخر را خود به دهان برد و متوجه شد که خربزه به شدت تلخ است. سپس با تعجب زیاد رو به لقمان کرد و گفت: چگونه چنین خربزه تلخی را خوردی و لب به اعتراض نگشودی؟ لقمان که دریافت زمان تهذیب و تأدیب خواجه فرا رسیده است، به آرامی و با احتیاط گفت: واضح است که من تلخی و ناگواری این میوه را به خوبی احساس کردم اما سالهای متمادی من از دست پر برکت شما، لقمه های شیرین و گوارا را گرفته ام، سزاوار نبود که با دریافت اولین لقمه ناگوار، شکوه و شکایت آغاز کنم. خواجه از این برخورد، درس عبرت گرفت و به ضعف و زبونی خود در برابر ناملایمات پی برد و در اصلاح نفس و تهذیب و تقویت روح خود همت گماشت و خود را به صبر و شکیبایی بیاراست.

[عزیزانی]

لقمان نیک و بد هر کاری را مشروط به رضای وجدان و خشنودی خداوند می دانست و تمجید و تحسین خلق را هدف خود قرار نمی داد
و از خرده گیری و عیبجویی آنها نیز هراسی نداشت و این موضوع را نیز همواره به فرزند خود گوشزد می نمود،

تا روزی به جهت اطمینان خاطر، تصمیم گرفت این حقیقت را نزد پسر خود مصور سازد.
لقمان به فرزند خود گفت: مرکب را آماده ساز و مهیای سفر شو.
چون مرکب آماده شد، لقمان خود سوار شد و پسرش را پیاده دنبال خود روان کرد.
در این حال گروهی که در مزارع خود مشغول کار بودند آنها را نظاره کردند
و به زبان اعتراض گفتند: عجب مرد سنگدلی، خود سواره است و کودک معصوم را پیاده به دنبال می کشد.
سپس لقمان خود از مرکب پیاده شد و پسر را سوار بر مرکب کرد تا به گروهی دیگر از مردم رسید،
این بار مردم با نظاره آنها گفتند: عجب پسر بی ادب و بی تربیتی، پدر پیر و ضعیف خود را پیاده گذاشته
و خود با نیروی جوانی و تنومندی بر مرکب سوار است. حقا که در تربیت او غفلت شده است.
در این حال لقمان نیز همراه فرزند خود سوار مرکب شد و هر دو سواره راه را ادامه دادند تا به گروه سوم رسیدند،
مردم این قوم چون آنها را دیدند گفتند: عجب مردم بی رحمی، هر دو چنین بار سنگینی را بر حیوان ناتوان تحمیل کرده اند
و هیچ یک زحمت پیاده روی را به خود نمی دهند.

در این هنگام لقمان و پسر هر دو از مرکب پیاده شدند و راه را پیاده ادامه دادند تا به دهکده ی دیگری رسیدند،
مردم با مشاهده آنها، زبان به نکوهش گشودند
و گفتند: آن دو را بنگرید، پیر سالخورده و جوان خردسال هر دو پیاده در پی مرکب می روند و جان حیوان را از سلامت خود بیشتر دوست دارند.

چون این مرحله از سفر نیز تمام شد لقمان با تبسمی معنی دار به فرزند خود گفت: حقیقت را در عمل دیدی،

اکنون بدان که هیچگاه خشنودی تمام مردم و بستن زبان آنها امکان پذیر نیست؛

پس خشنودی خداوند و رضای وجدان را مد نظر قرار ده و به تحسین و تمجید یا توبیخ و نکوهش دیگران توجهی نکن.

لقمان همواره رعایت اعتدال و میانه روی را از شروط کامیابی و موفقیت در امور زندگی می دانست
و رعایت این اصل را در کلیه شئون زندگی لازم و ضروری می شمرد
و معتقد بود افراط و تندروی می تواند لذت ها را به آلام و عادت ها را به آلودگی تبدیل کند.

[عزیزانی]

لقمان برای درک صحیح این موضوع، با بیانی جالب و منطقی، فرزند خود را چنین نصیحت کرد:

فرزندم این نصیحت پدر را همواره آویزه گوش خود کن و در زندگی همواره لذیذترین غذاها را میل کن
و فاخرترین جامه ها را بپوش و در بهترین بستر بیارام و از زیباترین زنان ، انتخاب کن .
فرزند لقمان از نصایح پدر سخت متعجب شد، زیرا پدر که همواره او را به اعتدال و اقتصاد در امور زندگی تشویق می کرد،
این بار او را به افراط و تن پروری ترغیب می نمود. لذا علت را از پدر خویش جویا شد.

لقمان گفت: منظور من از این سخن آن بود که اگر زمانی برای برآوردن حاجت خود اقدام کنی که ضرورت و شدت آن به اوج خود رسیده باشد،
از ساده ترین آنها عالی ترین مراتب لذت را خواهی برد.
اگر هنگامی برای خواب و استراحت اقدام کنی که بی خوابی حواس و قوای تو را تحت تأثیر و تسخیر خود قرار داده باش
د، در این حال پاره خشتی بهتر از بالش پَر و بستری زبر و خشن خوش آیند تر از ملایمترین آنها خواهد بود.

فرزندم اگر زمانی بر سر سفره بنشینی که گرسنگی، صبر و طاقت از تو بریده باشد،
ساده ترین غذاها برای تو لذیذتر از طعام پادشاهان خواهد بود.
اگر نیاز تو به جامه تازه مبرم باشد و لباس پیشین قابل استفاده نباشد، جامه کرباس از خلعت شاهانه برای تو برازنده تر خواهد بود...

مریدی خلاصه معرفت و روح حکمت لقمان را جویا شد
وی گفت: خلاصه معرفت و روح حکمت من آن است

که از امور زندگی آنچه به عهده خالق است، تکلف و زحمتی بر خود روا نمی دارم

و آنچه به عهده من است در آن سستی و کوتاهی نمی کنم .