مبانی و مبادی تدبر

[راهی هدایت]

مبانی ومبادي
بسم الله الرحمن الرحیم
هدف از کلاس :پایه گذاري براي یک فهم قرآنی، یک نوع خاص از فهم قرآن به اسم "تدبر". براي اینکه چنین چیزي پایه گذاري شود
نیاز به تلاش است وباید مجاهدانه وارد مسیر شویم.
اگر به آن چه که امروز در آن قرار داریم در رابطه با قرآن متوجه یک خلأیی هستیم که نمیشود به راحتی از کنارش گذشت حقیقتا قرآن
توانمندي هاي فراوانی دارد نقش هاي بسیار بزرگی میتواند ایفا کند در عرصه فردي واجتماعی زندگی بشري در زمینه هاي مختلف (این
باور ماست قرآن آنطور که ادعا میکند ویا درموردش ادعا شده اثر گذاري ندارد آن طور که باید در صحنه نیست ودست مخاطبان خود را در
عرصه هدایتگري نمیگیرد.)

[راهی هدایت]

اگر در یک نگاه پژوهشگرانه تعارفرا کنار بگذاریم میبینیم که رابطه ما با قرآن یک رابطه مخدوش است یک رابطه ناقص است محک آن
چیست؟از جایی که میبینیم ما هستیم قرآن هم هست اما آنچه که قرآن ادعا میکند درمورد تعالی بشر و جامعه محقق نشده بلاخره یک
جایی مشکل هست یا در ما یا در قرآن .تقسیم حصري است سعنی آن دوتایی که سومی ندارد آنچه باید محقق شود نشده این قرآن 1400
سال است که گفته من میخوام تا نقطه :هو الذي أرسل رسوله بالهدي : هدي یعنی قرآن و دین لیحق الحق ولیظهره علی
الدین کله .این چشم انداز قرآن بود وما 1400 سال است از آن فاصله گرفتیم اما عملی نشده قرآن می فرماید من تبیان لکل شئ هستم
.قرآن میفرماید من از جانب خدا آمده ام هیچ کس مانند من نمیتواند بیاورد من معجزه خدا هستم معجزه یعنی آنچه که مخاطبان به آن
نگاه کنند و با نگاه کردن به پی به الهی بودنش ببرند و باور کنند واین قرآن وقتی دست کسی باشد قطعا یک رابطه اي با الله دارد بشر
بدون رابطه با الله نمیتواند چنین کاري کند بعد از این تعریف به صدق آن شخص پی ببرد و بنشیند باي درس او. معجزه یعنی این یعنی
امروز ما که رسول گرامی اسلام را به عنوان خاتم پذیرفتیم این دلالت تضمنی اش این است که قرآن را به عنوان معجزه یافتیم امر دین
یگ امر تقلیدي نیست ایمان یک اصول تقلیدي نیست . از کجا فهمیدي که رسول صادق است و او در ادعاي ارتباط با الله راست می
گوید از کجا فهمیدي فرستاده خداست یک جواب داریم که لوبه ما معجزه نشان داده و معجزه اش تنها و تنها قرآن است وتو از دیدن
قرآن صدق او را فهمیدي.

[راهی هدایت]

چند درصد از طلاب امور دینی ما تعریف مشخص وقانون مندي از قرآن دارند ؟باید کارشود.
یا نعوذبالله قرآن در اعجازش ناقص است ویا ما در برقراري رابطه با قرآن که نتوانسته ایم این را پیدا کنیم .از این دو حالت خارج نیست.
چرا خلأ وضعف را بررسی میکنیم؟ما انتظاري از قرآن داریم ما شاهد این هستیم که قرآن ارزش و جایگاه بلند و رفیع خودش را در جامعه
ما دارد بی احترامی به قرآن نمی شود و فعالیت هاي قرآنی بسیار زیاد است در عمومی کردن فعالیت هاي قرآنی پیشرفت داشته ایم اما
یک چیزي را نباید نادیده گرفت :چرا با این وجود میگوییم قرآن کجاست ؟چرا با این وجود میگوییم جایگاه قرآن چیست؟

[راهی هدایت]

فرهنگ قرآنی
دو تعریف از فرهنگ قرآنی وجود دارد:
1)فرهنگ قرآنی در عرض: یعنی فرهنگ قرآنی در کنار مابقی فرهنگ ها ,فعالیت هاي قرآنی در کنار بقیه فعالیت ها ,کلاس قرآن در کنار
بقیه کلاس ها و...یعنی چه طور یک جامعه اي نیاز به علم روز دارد نیاز به قرآن هم دارد این باعث میشود مراکز قرآنی زیاد شود ولی هیچ
٢
ارتباطی با بقیه فعالان در بقیه عرصه ها پیدا نمیکنند, و مهجوریت مدرن اتفاق می افتد یعنی کار به جایی میرسد که قرآن هست ولی در
واقع قرآن نیست.
2)فرهنگ قرآنی حاکم: فرهنگ قرآنی را حاکم ببینیم قرآن نگفته که من براي هدایت کسانی که در مراکز قرآنی ثبت نام کرده اند و امتیاز
کسب کرده اند آمده ام قرآن می فرماید من هدي للعالمین هستم و ادعاي قرآن این نیست که من برنامه سعادت قرآنیان را تنظیم میکنم
ادعاش این است که من برنامه سعادت بشر را تنظیم میکنم .فرهنگ قرآنی تا حاکم نباشد وجود ندارد .مثل بحث توحید : کسی یا به
یگانگی خدا باور دارد یا اگر کسی را در پرستش به این خدا اضافه کند دیگر این خدا یگانه نیست چون بشر نیازمند برنامه است فرهنگ
قرآنی باید حاکم شود براي اینکه حاکم شود باید توانایی حاکم شدن را داشته باشد ولی وقتی نگاه میکنیم میبینیم نمیتواند .یک متن
زیبایی که 1400 سال پیش صادر شده چه طور میتواند جامعه را نجات دهد اگر میتوانست پیروان خودش را نجات میداد.
علامه طباطبایی :کار ما در زمینه قرآن به جایی رسید که آن قدر اختلاف در مباحث اتفاق افتاد که کسانی که زیر چتر قرآن قرار گرفتند
جز کلمه لا اله الا الله محمدرسول الله در هیچ امر ي با هم اشتراك نداشتند در صورتی که متن قرآن یکی است پس چه طور خروجی
متفاوت است؟ مشکل کجاست؟ چرا نمی توانیم فرهنگ قرآنی حاکم داشته باشیم؟
جامعه رسول خدا یک جامعه مشرك جاهلی به تمام معنا که دختر زنده به گور میکردند و.. همچنین ظرف 23 سال تا پایان زمان رسالت
پیامبر . این جامعه به نقطه متعالی فرهنگ وایمان به الله رساند که در شهادت اهم سبقت می گرفتند این جریان با قرآن که در دست
پیامبر بود اتفاق افتاد با قرآن انذار میکرد و انذار قرآن همه گیر بود .

[راهی هدایت]

وظیفه ما
یک وظیفه اي روي دوش ما گذاشته شده که انجام نشده
زمینه ساز انحراف در اسلام چه بود؟انحرافی که ما خودمان را جزو عدم منحرفین می دانیم و اگر همین م شکل را حل میکرد ما چه
میکردیم؟ حضرت زهرا می فرمایند :اگر آن انحراف اتفاق نمی افتاد کار به جایی میرسید که در کل عالم دو نفر در مورد خدا با هم اختلاف
نکنند یعنی نه اینکه یکی یک تعریف از خدا داشته باشد و دیگري تعریف دیگر
مقوله هایی مثل جاهلیت(تمدن)مقوله هاي نسبی هستند :مقوله هاي نسبی در مقایسه با هم معنا میشوند نه به صورت مطلق . ما جامعه
رسول خدا را با جامعه قبل رسول خدا مقایسه میکنیم وقبل از نزول قرآن .این تحول انجام شده یک عده اي ایمان پیدا کنند به شخصی
نسبت به جامعه اي که در آن رنگ و بویی از عبادت الله نیست ولی شبیه جامعه رسول خدا هنوز محقق نشده این جامعه در آن انحراف
شد ولی قبل از آن همه منحرف نبودند.
باید ببینیم ضعف از کجاست ؟که آنچه میخوایم محقق نشده؟یا ضعف از ماست یا از قرآن.
ما به قرآن اعتماد میکنیم وتحلیل خود را بررسی میکنیم گه آیا کاملیم در عرصه ارتباط با قرآن ویا نقص داریم. کی میتوانیم ثابت کنیم که
ضعف از قرآن بوده؟یک راه بیشتر نداریم: وقتی ثابت کنیم که ما در عرصه ارتباط با قرآن دچار ضعف ونقص نیستیم
ارتباط با قرآن را چه تعریف میکنیم؟ارتباط با قرآن یا وظیفه ما درقبال قرآن چیست.ما با قرآن ارتباط داریم یا نه یعنی آیا وظایف خود را
نسبت به قرآن انجام میدهیم ؟
٣
وظایف ما نسبت به قرآن :اولا باید سراغ قرآن برویم: 1)قرائت قرآن 2)ترتیل قرآن 3)تلاوت قرآن 4)فهم قرآن 5)تفکر در قرآن 6)تدبر در
قرآن

[راهی هدایت]

تدبر در قرآن
تدبر درقرآن چیست ؟آیا تنها ویا مهمترین وظیفه ماست؟در 3 آیه قرآن کریم مخاطبان خود را توبیخ میکند به خاطر تدبر نکردن در قرآن
1)افلا یتدبرون القرآن ولو کان من عند الله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا
2)افلا یتدبرون القرآن ام علی قلوب اقفالا
3) افلم یدبر القول ام جاءهم ما لم یات آباءهم الاولین
یک آیه توبیخ ندارد و تدبر در قرآن را به عنوان غایت قرآن مطرح کرده . کتاب انزلناه الیک مبارك لیدبروا لآیاته و لیتذکر الولالباباگر در
قرآن استقراء وجستجو داشته باشید میبینید که هیچ کدام از وظایف قرآنی از جهت جایگاه در خواست قرآن کریم در کنار تدبر قرار
نمیگیرد. هیچ کدام به پاي دعوت قرآن به تدبر نمیرسد علتش چیست؟اولا :اختصاص این 4آیه ثانیا :لحن این 4آیه
یک جا قرآن کریم میفرماید : فقرءوا ما تیسر من القرآنویک جا میفرماید افلابتدبرون القرآن
در جایی دیگر در آیه اي که توبیخ نیست جایگاه تدبر کجا مطرح شده میفرماید:کتاب انزلناه الیک مبارك لیدبروا الآیات اگر شما روي
حساب و کتاب اصولی به دعوت قرآن نسبت به تدبر در قرآن نگاه کنید می فهمید یک واجب است از نظر قرآن
حالا ضعف ما کجاست؟مهمترین وظیفه ما نسبت به قرآن تدبر در قرآن است. 1400 سال از نزول قرآن میگذرد آیا یک تعریف قاعده مند از
تدبر در قرآن داریم ؟آیا ما چنانکه میگوییم نماز واجب است براي تدبر درقرآن تعریف مشخصی داریم؟وظیفه نسبت به قرآن عملی و
محقق نشده .سنت خدا نسبت به کسانی که وظیفه خود را نشناسند چیست؟میفرماید إن تتولوا یستبدل قوما غیر کم ثم لا یکونوا أمثالکم .
اگر روي گردان شوید استبدال میکنم بدل شما قوم دیگر را و آن قدر ادامه میدهم که به قومی برسد که مثل شما نباشد
رسول اللهصلی الله علیه و آله روز عید غدیر امیر المومنین را میخواهد ونصب میکند به عنوان بعد از خودش دست حضرت را در دست گرفته
ومیگوید معاشر المسلمین، تدبر القرآن و افهموا آیاته، مردم، در قرآن تدبر کنید و آیاتش را بفهمید، به محکماتش نظر کنید و از متشابهاتش
تبعیت نکنید، پس به خدا قسم، تفسیر نمی تواند بکند این قرآن را، زواجرش را تبیین نمی تواند بکند مگر کسی که دستش در دست من
است.

[راهی هدایت]

پیامبر(ص) دو شاخص معرفی کردند:
1. تدبر در قرآن و فهم قرآن(توسط مردم)
2. تبیین قرآن و تفسیر قرآن را به حضرت علی(علیه السلام) سپرد. (در آخر مبحث به عنوان براي مطالعه نوشته شود)
انحراف مردم زمانی اتفاق افتاد که تدبر در قرآن نشد. حضرت زهرا(سلام الله علیها) در خطبه اي می فرماید: آیا در قرآن تدبر نکرده اید یا بر
قلب هاي شما مهر خورده؟ یعنی اگر در قرآن تدبر می کردید، این انحراف حاصل نمی شد. اولین بدعتی که مردم به وجود آوردند، بدعت
تجرید بود. یعنی قرآن بخوانید ولی قرآن نفهمید، یعنی خیلی به دنبال انطباق دادنش بر اوضاع جامعه خود نباشید، زیرا اگر انطباق دهد، زیر
بار استکبار و پذیرش باطل نخواهد رفت، این تدبر در قرآن است. علی(علیه السلام)می فرماید: قرآنی که در آن تدبر نباشد، خیري در آن نیست.
ما هستیم که فقط یک نگاه تقدس اضافه کردیم به قرآن و خیال خود را راحت کردیم.
٤
قرآن کریم تدبر را به عنوان غایت نزول قرآن تعریف کرد.

[راهی هدایت]

تعریف تدبر
براي شناخت هر واژة عربی دو چیز لازم است:
1. ریشه 2. هیئت
ریشه تدبر: د ب ر معنی(پشت سر، پشت)
هیئت تدبر: تفعل
تفعل: مطاوعه ي آگاهانه واختیاري ار باب تفعیل اما انفعال اثرپذیري ناآگاهانه از باب تفعیل است.
براي فهم معناي تدبر باید بفهمیم تدبیر به چه معناست؟تدبیر:پشت سرهم قرار دادن ,تدبر:پشت سرهم دریافت کردن اما در باب انفعال
یعنی پشت سرهم قرار گرفتن.
دبّرت فتدبر: من پشت سرهم چیدم آنها پشت سرهم دریافت کردند، خدا قرآن را پشت سر هم قرار داده و میفرماید : شما پشت سرهم
دریافت کنید. قرآن میفرماید: تدبر کنید که بفهمید تدبیر دارد پشت سرهم چیده شده اختلاف ندارد ,یک دستع و یک تیکه است و چینش
الهی دارد . اگر ببینی تدبیرش را حتما میفهیمی که این تدبیر از جانب بشر نمیتواند باشد , قرآن یک مجموعه تدبیر شده از جانب خدا است
که خداوند آن را تدبیر کرده و فرموده تدبر کن.

[راهی هدایت]

معناي اختلاف و ارتباط ارتباط آن با تدبر
اختلاف یعنی ناهماهنگی ,ناهماهنگی نسبت به قرآن معنایی دارد:کسی نمیتواند قرآن بنویسد و ادعا ي عدم اختلاف کند ! قرآن مدعی
است که من کتاب سعادت بشر هستم در دنیا و عقبا . اگر بشر بخواهد براي سعادت دنیا وعقباي بشر ادعا ي برنامه کند این برنامه درش
اختلاف فراوان است چون جاهایی از آن با فطرت بشر انطباق دارد و یه جاهایی ندارد.قرآن را بخوان , تدبر کن ,تا بفهمی هماهنگ
است.اگر تدبر کنیم ارتباط بین آیه ها و قرائن را میفهمیم .
اگر قرآن هماهنگی لازم نداشته باشد نمیتواند به عنوان یک برنامه براي سعادت دنیا وعقبا ادعا کند . اگر پیگیر شویم که چه طور قرآن
کریم چیده شده به حکمت ها هم پی میبریم.تدبر در قرآن یعنی فهم تدبیر قرآن :خداوند متعال کلمات را تدبیر کرده درنتیجه آیه ها را
ساخته.آیات را تدبیر کرده در نتیجه سوره را ساخته.سوره ها را تدبیر کرده درنتیجه قرآن کریم را ساخته. در آیات باید تدبر کنیم که آیات را
بفهمیم یعنی کلماتی را که خدا تدبیر کرده پشت سرهم دریافت کنیم.در سوره ها تدبر کنیم که سوره را بفهمیم یعنی آیاتی را که خدا تدبیر
کرده پشت سرهم دریافت کنیم.در قرآن تدبر کنیم یعنی تدبیري که خدا در سوره ها قرار داده وسوره را پشت سرهم چیده دریافت کنیم تا
محل قرآن رابفهمیم.

[راهی هدایت]

نگاه تدبري به دو آیه در مورد ولایت
مقدمه
علت نشناختن عترت نشناختن قران است .برخی مردم برعکس گروه قبلی عمل می کنند .یعنی وقتی باورهایش ان را مطرح می کنند ،
گمان می کنند به هردو (قرآن و عترت ) تمسک می کنند . قریب به دویست سال حاکمیت حوزه هاي شیعی به دست گروه اخباریون بود
که سطوح متفاوتی از نگاه به قرآن داشتند، اما در نهایت قایل بودند به اینکه قرآن ابدا قابل فهم نیست .در بیان خاطره اي از نعمت الله
جزایري که در آن بحث بر سر فهم قرآن بوده مشخص می شود که اخباریون حتی قائل به فهم "قل هو الله احد " هم نیستند .این نوع
نگاه هم به دین ضربه می زند. ما باید یاد بگیریم که چطور از آن گنجینه ها و معادنی که خداوند در اختیار ما قرار داده استفاده کنیم
.وظیفه ما استفاده از قرآن و عترت و شناخت جایگاهشان و اداي وظیفه خود نسبت به هرکدام است ؛ که انجام این وظیفه جسارت در نگاه
علمی می خواهد ؛زیرا ترس از تغییر مطالب و منابع محکم رکود است .مانند فقه شیعه که پس از شیخ طوسی تا 200 سال مقلد تفکر
ایشان در اجتهاد بودند ؛تا زمانی که کسی پیدا شد وجرات بیان حق را پیدا کرد.بیان حق باعث پویایی علوم می شود براي مثال شیوه ي
امام خمینی (ره)؛ایشان جسارت ایستادن پاي حرف خود را داشتندو متوقف نشدند.