تجزیه ی افعال سوره ی مریم

[گل مريم]

سلام دوستان و کاربران گرامی

در این تاپیک تجزیه ی افعال سوره مریم را که توسط دو بزرگوار
سرکار خانم قربانی و سرکار خانم یاوری تهیه شده است
را برایتان می گذارم. إن شاءالله




کپی مطالب با ذکر منبع شهر نورانی قرآن جایز است.

• 
  
  
  
  
  

[گل مريم]

إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَـٰئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ شَيْئًا ﴿٦٠﴾

تاب: فعل ماضی،مفرد مذکر غایب،ریشه(ت.و.ب)،معتل،اجوف واوی،اعلال به قلب،ثلاثی مجرد،لازم.
ءأمن: فعل ماضی،مفرد مذکر غایب،ریشه(ء.م.ن)،صحیح،مهموز الفاء،ثلاثی مزید باب افعال،متعدی.
عَمِلَ: فعل ماضی، مفرد مذکر غایب ،ریشه(ع.م.ل)،صحیح سالم،ثلاثی مجرد،متعدی.
یدخلُون: فعل مضارع،جمع مذکر غایب،ریشه(د.خ.ل)،صحیح سالم،ثلاثی مجرد،لازم.
یُظلمون: فعل مضارع،جمع مذکر غایب،ریشه(ظ.ل.م)،صحیح سالم،ثلاثی مزید باب افعال.


جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدَ الرَّ‌حْمَـٰنُ عِبَادَهُ بِالْغَيْبِ ۚ إِنَّهُ كَانَ وَعْدُهُ مَأْتِيًّا ﴿٦١﴾

وَعَدَ: فعل ماضی،مفرد مذکر غایب،ریشه(و.ع.د)،معتل،مثال واوی، سالم،ثلاثی مجرد،متعدی.
کان: فعل ماضی مفرد مذکر غایب. (ک و ن) معتل اجوف واوی. ثلاثی مجرد. معلوم. لازم


لَّا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا إِلَّا سَلَامًا ۖ وَلَهُمْ رِ‌زْقُهُمْ فِيهَا بُكْرَ‌ةً وَعَشِيًّا ﴿٦٢﴾

لایَسمعوُن: فعل مضارع منفی،جمع مذکر غایب،ریشه(س.م.ع)،صحیح سالم،ثلاثی مجرد،متعدی.


تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي نُورِ‌ثُ مِنْ عِبَادِنَا مَن كَانَ تَقِيًّا ﴿٦٣﴾

نورِثُ: فعل مضارع،متکلم مع الغیر،ریشه(و.ر.ث)،معتل،مثال واوی،ثلاثی مزید باب افعال،متعدی.
کان: فعل ماضی مفرد مذکر غایب. (ک و ن) معتل اجوف واوی. ثلاثی مجرد. معلوم. لازم


وَمَا نَتَنَزَّلُ إِلَّا بِأَمْرِ‌ رَ‌بِّكَ ۖ لَهُ مَا بَيْنَ أَيْدِينَا وَمَا خَلْفَنَا وَمَا بَيْنَ ذَٰلِكَ ۚ وَمَا كَانَ رَ‌بُّكَ نَسِيًّا ﴿٦٤﴾
مانَتَنزّلُ: فعل مضارع منفی،متکلم مع الغیر،ریشه(ن.ز.ل)،صحیح سالم،ثلاثی مزید باب تفعّل،لازم.
خلقنا: فعل ماضی،متکلم مع الغیر،ریشه(خ.ل.ق)،معتل،صحیح سالم،ثلاثی مجرد،متعدی.
کان: فعل ماضی مفرد مذکر غایب. (ک و ن) معتل اجوف واوی. ثلاثی مجرد. معلوم. لازم

[گل مريم]

رَّبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا فَاعْبُدْهُ وَاصْطَبِرْ لِعِبَادَتِهِ ۚ هَلْ تَعْلَمُ لَهُ سَمِيًّا ﴿٦٥﴾

أعبُدهُ: فعل امر،مفرد مذکر مخاطب،ریشه(ع.ب.د)،صحیح سالم،ثلاثی مجرد،متعدی.
هـ:اسم،ضمیر،مفرد مذکر غایب،ضمیر متصل نصبی،معرفه.

إصطبر: فعل امر،مفرد مذکر مخاطب،ریشه(ص.ب.ر)،صحیح سالم،ثلاثی مزید باب افتعال،لازم.

تعلَمُ: فعل مضارع،مفرد مذکر مخاطب،ریشه(ع.ل.م)،صحیح سالم،ثلاثی مجرد،متعدی.



وَيَقُولُ الْإِنسَانُ أَإِذَا مَا مِتُّ لَسَوْفَ أُخْرَجُ حَيًّا ﴿٦٦﴾

يَقُولُ: فعل مضارع مفرد مذکر غایب، (ق و ل) معتل اجوف واوی، ثلاثی مجرد، معلوم، متعدی
مِتُّ: فعل ماضی متکلم وحده، ( م و ت) معتل اجوف واوی، ثلاثی مجرد، معلوم، لازم( شما میتوانید طریقه ی ساخت این فعل را در اینجا ببینید که با فعل قول توضیح داده شده است.)
أخرَجُ: فعل مضارع،متکلم وحده،ریشه(خ.ر.ج)،صحیح سالم،ثلاثی مزید باب افعال،لازم.



موَتَ مات ماتا ماتوا ماتَت ماتَتا ماتْنَ متنَ

متْنَ: در این صیغه چون دو ساکن (حرف مدی الف و لام) کنار هم هست حرف عله(ا) حذف می شود .

اعراب میم بستگی دارد به عین الفعل در مضارع این فعل. اگر بر وزن یَفْعَلُ و یَفْعِلُ باشد اعراب آن کسره و اگر بر وزن یَفْعُلُ باشد اعراب آن ضمه می شود. چون مضارع ماتَ، یَموُتُ است. پس اعراب میم،ضمه می شود.


مُتْنَ مُتَّ مُتُّما مُتُّم مُتِّ مُتُّما مُتُّنَّ مُتُّ مُتنا



ولی الان در این آیه مِتُّ داریم یعنی اعراب میم، کسره است.



بعضی ها می گویند مضارع مات، یَموِتُ است یعنی بر وزن یَفعِلُ



مِتْنَ مِتَّ مِتُّما مِتُّم مِتِّ مِتُّما مِتُّنَّ مِتُّ مِتنا

[گل مريم]

وَيَقُولُ الْإِنسَانُ أَإِذَا مَا مِتُّ لَسَوْفَ أُخْرَ‌جُ حَيًّا ﴿٦٦﴾
یقول و مت در این پست توضیح داده شده 22
أخرَجُ: فعل مضارع،متکلم وحده،ریشه(خ.ر.ج)،صحیح سالم،ثلاثی مزید باب افعال،لازم.

أَوَلَا يَذْكُرُ‌ الْإِنسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ وَلَمْ يَكُ شَيْئًا ﴿٦٧﴾
لایذکرُ: فعل مضارع منفی،مفرد مذکر غایب،ریشه(ذ.ک.ر)،صحیح سالم،ثلاثی مجرد،متعدی.
خَلَقناهُ: فعل ماضی،متکلم مع الغیر،ریشه(خ.ل.ق)،صحیح سالم،ثلاثی مجرد،متعدی.
هـ:اسم،ضمیر مفرد مذکر غایب،ضمیر متصل نصبی،معرفه.
لم یکُ: فعل مضارع جحد،مفرد مذکر غایب،ریشه(ک.و.ن)،فعل ناقصه، معتل اجوف واوی، ،ثلاثی مجرد،لازم.

[گل مريم]

فَوَرَ‌بِّكَ لَنَحْشُرَ‌نَّهُمْ وَالشَّيَاطِينَ ثُمَّ لَنُحْضِرَ‌نَّهُمْ حَوْلَ جَهَنَّمَ جِثِيًّا ﴿٦٨﴾

نحشُرَنّهُم: فعل مضارع همراه با نون تاکید،متکلم مع الغیر،ریشه(ح.ش.ر)،صحیح سالم،ثلاثی مجرد،متعدی.
هم:اسم،ضمیر ،جمع مذکر غایب،ضمیر متصل نصبی،معرفه.
نُحضِرَنّهم: فعل مضارع همراه با نون تاکید،متکلم مع الغیر،ریشه(ح.ض.ر)،صحیح سالم،ثلاثی مزید باب افعال، متعدی.
هم:اسم،ضمیر ،جمع مذکر غایب،ضمیر متصل نصبی،معرفه.


ثُمَّ لَنَنزِعَنَّ مِن كُلِّ شِيعَةٍ أَيُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّ‌حْمَـٰنِ عِتِيًّا ﴿٦٩﴾

ننزِعَنَّ: فعل مضارع همراه با نون تاکید،متکلم مع الغیر،ریشه(ن.ز.ع)،صحیح سالم،ثلاثی مجرد،متعدی.

[گل مريم]

ثُمَّ لَنَحْنُ أَعْلَمُ بِالَّذِينَ هُمْ أَوْلَىٰ بِهَا صِلِيًّا ﴿٧٠﴾

أعلمُ: فعل مضارع،متکلم وحده،ریشه(ع.ل.م)،صحیح سالم،ثلاثی مجرد،متعدی.


ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوا وَّنَذَرُ‌ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا ﴿٧٢﴾

نُنَجّی: فعل مضارع،متکلم مع الغیر،ریشه(ن.ج.ی)،معتل،ناقص یایی،ثلاثی مزید باب تفعیل،متعدی.
إتّقوا: فعل ماضی،جمع مذکر غایب،ریشه(و.ق.ی)،معتل،لفیف مفروق،ثلاثی مزید باب افتعال،لازم.
نَذَرُ: فعل مضارع،متکلم مع الغیر،ریشه(ن.ذ.ر)،صحیح سالم،ثلاثی مجرد،متعدی.


وَإِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُ‌وا لِلَّذِينَ آمَنُوا أَيُّ الْفَرِ‌يقَيْنِ خَيْرٌ‌ مَّقَامًا وَأَحْسَنُ نَدِيًّا ﴿٧٣﴾

تُتلی: فعل مضارع،مفرد مونث غایب،ریشه(ت.ل.و)،معتل،ناقص واوی،مجهول،ثلاثی مجرد.
قال: فعل ماضی مفرد مذکر غایب. (ق و ل) معتل اجوف واوی. ثلاثی مجرد. معلوم. لازم
کفروا: فعل ماضی جمع مذکر غایب. (ک ف ر) صحیح سالم. ثلاثی مجرد. معلوم. لازم
آمنوا: فعل ماضی،جمع مذکر غایب،ریشه(ء.م.ن)،صحیح مهموز الفاء،ثلاثی مزید باب افعال،متعدی.

[گل مريم]

وَكَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّن قَرْ‌نٍ هُمْ أَحْسَنُ أَثَاثًا وَرِ‌ئْيًا ﴿٧٤﴾

أهلَکنا: فعل ماضی،متکلم وحده،ریشه(ه.ل.ک)،صحیح سالم،ثلاثی مزید باب افعال،متعدی.


قُلْ مَن كَانَ فِي الضَّلَالَةِ فَلْيَمْدُدْ لَهُ الرَّ‌حْمَـٰنُ مَدًّا ۚ حَتَّىٰ إِذَا رَ‌أَوْا مَا يُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذَابَ وَإِمَّا السَّاعَةَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ‌ مَّكَانًا وَأَضْعَفُ جُندًا ﴿٧٥﴾

قُل: فعل امر،مفرد مذکر مخاطب،ریشه(ق.و.ل)،معتل،اجوف واوی،ثلاثی مجرد،متعدی.
فَلیَمدُد: فَ + لِیَمدُد= فعل امر غایب،مفرد مذکر غایب،ریشه(م.د.د)،صحیح مضاعف،ثلاثی مجرد،لازم.
رَأوا: فعل ماضی،جمع مذکر غایب،ریشه(ر.أ.ی)،مهموز العین،معتل،ناقص یایی،ثلاثی مجرد،متعدی.
یُوعدونَ: فعل مضارع مجهول،جمع مذکر غایب،ریشه(و.ع.د)،معتل،مثال واوی،ثلاثی مجرد،متعدی.
سَیَعلمون:سَ + یَعلمون+ فعل مضارع مستقبل،جمع مذکر غایب،ریشه(ع.ل.م)،صحیح،سالم، ثلاثی مجرد،متعدی.


وَيَزِيدُ اللَّـهُ الَّذِينَ اهْتَدَوْا هُدًى ۗ وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ‌ عِندَ رَ‌بِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ‌ مَّرَ‌دًّا ﴿٧٦﴾

یزیدُ: فعل مضارع،مفرد مذکر غایب،ریشه(ز.ی.د)یا(ز.و.د)،معت ل،اجوف یایی،ثلاثی مجرد،متعدی.
إهتَدوا: فعل ماضی،جمع مذکر غایب،ریشه(ه.د.ی)،معتل،ناقص یایی،ثلاثی مزید باب افتعال،لازم.

[گل مريم]

أَفَرَ‌أَيْتَ الَّذِي كَفَرَ‌ بِآيَاتِنَا وَقَالَ لَأُوتَيَنَّ مَالًا وَوَلَدًا ﴿٧٧﴾

رأیتَ: فعل ماضی،مفرد مذکر مخاطب،ریشه(ر.أ.ی)،مهموز العین،معتل،ناقص یایی،ثلاثی مجرد،متعدی.
کَفَرَ: فعل ماضی،مفرد مذکر غایب،ریشه(ک.ف.ر)،صحیح،سالم، ثلاثی مجرد،متعدی.
لأوتیَنَّ: لَ + أوتیَ + نَّ: فعل مضارع مجهول،متکلم وحده،ریشه(ء.ت.ی)،مهموز الفاء،معتل،صحیح،ناقص یایی،ثلاثی مزید باب افعال ،متعدی. و نون تأکید ثقیله

أَطَّلَعَ الْغَيْبَ أَمِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّ‌حْمَـٰنِ عَهْدًا ﴿٧٨﴾

أَطَّلَعَ:أ(همزه استفهام) + إطَّلَعَ¹ فعل ماضی،مفرد مذکر غایب،ریشه(ط.ل.ع)،صحیح،سالم، ثلاثی مزید باب افتعال،متعدی.
إتّخذَ: فعل ماضی،مفرد مذکر غایب،ریشه(أ.خ.ذ)،صحیح مهموز الفاء،ثلاثی مزید باب افتعال،متعدی.(قاعده باب افتعال)

---

1) أَطَّلَعَ = أ(همزه استفهام) + إطَّلَعَ
إطَّلَعَ = إفتََعلَ أَطَّلَعَإطتَلَعَ (قاعده ی باب افتعال) إططَلَعَ إطّلَعَ


أَ إطَّلَعَ چون دو همزه کنار هم قرار گرفته و همزه ی باب افتعال بخاطر ابتدا به ساکن بودن فعل آمده، حذف میشود و همزه ی استفهام باقی می ماند. أَطَّلَعَ

[گل مريم]

كَلَّا ۚ سَنَكْتُبُ مَا يَقُولُ وَنَمُدُّ لَهُ مِنَ الْعَذَابِ مَدًّا ﴿٧٩﴾

سَنکتُبُ: فعل مستقبل نزدیک،متکلم مع الغیر،ریشه(ک.ت.ب)،صحیح،سالم ،ثلاثی مجرد،متعدی.
يَقُولُ: فعل مضارع مفرد مذکر غایب، (ق و ل) معتل اجوف واوی، ثلاثی مجرد، معلوم، متعدی
نَمُدُّ: فعل مضارع متکلم مع الغیر،ریشه(م د د )،صحیح مضاعف،ثلاثی مجرد،متعدی

---

نَمُدُّ نَمُدُدُ قاعده ی ادغام: ابتدا حرف اول را ساکن نموده نَمُددُ یکی از حروف را نوشته و تشدید گذاشته و حرکت حرف دوم را می گذاریم نَمُدُّ

[گل مريم]

وَنَرِ‌ثُهُ مَا يَقُولُ وَيَأْتِينَا فَرْ‌دًا ﴿٨٠﴾

نَرِ‌ثُهُ^*: فعل مضارع متکلم مع الغیر، (و ر ث) معتل مثال واوی، ثلاثی مجرد، معلوم، متعدی ؛ هُ: ضمیر مفرد مذکر غایب ، مفعول
يَقُولُ: فعل مضارع مفرد مذکر غایب، (ق و ل) معتل اجوف واوی، ثلاثی مجرد، معلوم، متعدی
یأتینا: فعل مضارع،مفرد مذکر غایب،ریشه(ء.ت.ی)،صحیح مهموز الفاء،ناقص یایی،ثلاثی مجرد،متعدی.
نا:اسم،ضمیر ،متکلم مع الغیر،ضمیر متصل نصبی،معرفه.

---

* نَرِ‌ثُ: نَورِثُ طبق قاعده ی مثال واوی در ثلاثی مجرد بر وزن یَفعِلُ و یَفعَلُ حرف عله واو حذف می شودحذف حرف عله نَرِ‌ثُ

[گل مريم]

وَاتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّـهِ آلِهَةً لِّيَكُونُوا لَهُمْ عِزًّا ﴿٨١﴾

إتخذوا: فعل ماضی جمع مذکر غایب، ( ء خ ذ) صحیح مهموز الفاء، ثلاثی مزید باب افتعال، متعدی، معلوم

لِیکونوا: فعل مضارع منصوب به أن مقدره،جمع مذکر غایب،ریشه(ک.و.ن)، معتل،اجوف واوی، فعل ناقصه،ثلاثی مجرد،لازم.


كَلَّا ۚ سَيَكْفُرُ‌ونَ بِعِبَادَتِهِمْ وَيَكُونُونَ عَلَيْهِمْ ضِدًّا ﴿٨٢﴾


سیکفُرون: فعل مستقبل نزدیک،جمع مذکر غایب،ریشه(ک.ف.ر)،صحیح،سالم، ثلاثی مجرد،متعدی.

يَكُونُونَ: فعل مضارع، جمع مذکر غایب،ریشه(ک.و.ن)، معتل،اجوف واوی، فعل ناقصه،ثلاثی مجرد،لازم.


أَلَمْ تَرَ‌ أَنَّا أَرْ‌سَلْنَا الشَّيَاطِينَ عَلَى الْكَافِرِ‌ينَ تَؤُزُّهُمْ أَزًّا ﴿٨٣﴾

لم ترَ: فعل مضارع جحد،مفرد مذکر مخاطب،ریشه(ر.أ.ی)،صحیح مهموز العین،معتل،ناقص یایی،ثلاثی مجرد، متعدی.

أرسَلنا: فعل ماضی،متکلم مع الغیر،ریشه(ر.س.ل)،صحیح،سالم ،ثلاثی مزید باب افعال،متعدی.

تؤزوهم: فعل مضارع،مفرد مونث غایب،ریشه(ء ز ز)،صحیح،مضاعف،ثلاثی مجرد،متعدی. + هم:اسم،ضمیر،جمع مذکر غایب،معرفه،ضمیر متصل منصوبی،محلامنصوب.