ابعاد و ويژگيهاي حکومت امام زمان(عج)

[تسنیم]

اللّهم کن لوليک الحجة بن الحسن صلواتک عليه و علي ابائه في هذه ساعه وفي کل ساعه ولياً وحافظا وقائداً وناصرا ودليلاً وعينا حتّي تسکنه ارضک طوعا وتمتعه فيها طويلا صلّي الله عليک يا صاحب الزمان

ظهور حضرت بقية­الله الاعظم، منجي عالم بشريت، مهدي موعود(عج) با تشكيل حكومتي بي­نظير و استثنايي همراه خواهد بود. آنچه مسلّم است، بهره­مند شدن انسان­ها از نعمات و عنايات شگفت­انگيز الهي است. امدادهاي غيبي، آنچنان شامل حال آن بزرگوار و ياران باوفايش خواهد شد كه بر همۀ دشمنان عدالت پيروز خواهند گرديد. آيات و روايات، نويدبخش حكومتي گسترده در سراسر جهان بوسيلۀ مؤمنين و صالحين است

[تسنیم]

امام مهدي(ع) در قرآن کريم

بحث از ظهور پُر بركت حضرت حجّت(عج)، با استناد به آيات قرآنى، به مقدمه‏اى كوتاه نياز دارد. اگر ما خواسته باشيم اين مسئله را از صريح آيات به دست آوريم، شايد خواست ه‏اى بى­مورد باشد. اساساً پيغمبر اكرم‏(ص) از روز اول اين تذكر را به عامۀ مسلمانان داده و فرمودند: «قرآن داراى ظهر است و بطن».

اين حديث از متواترات است، يعنى كتب حديثى اهل سنّت و شيعه اتفاق دارند اين حديث از پيغمبر اكرم(‏ص) صادر شده است.


سِرّ مطلب اين است كه قرآن كريم داراى دو جهت است كه بايد مورد عنايت قرار گيرد

[تسنیم]

اول اينكه آيات و سوره‏هاى قرآن کريم در مناسبت‏هاى مختلف و به عنوان علاج حادثه يا واقعه‏اى نازل شده است. اين موجب مى‏شود دلالت آيه، نوعى وابستگى پيدا بكند با شأن نزول آن. اگر اين‏طور شد، دلالت هميشگى قرآن کريم كه پيامى جاودانى باشد، مقدارى زير سؤال مى‏رود. لذا پيغمبر اكرم(‏ص) فرمودند: «عنايت شما فقط به اين اسباب نزول نباشد. در پس پرده يك معناى عامى وجود دارد كه جنبۀ شمولى دارد و براى هميشه است.» لذا ابوبصير از امام صادق(‏ع) سؤال مى‏كند: «اين كه پيغمبر اكرم(‏ص) فرموده است: ما فى القرآن آية الاولها ظهر وبطن، يعنى چه؟» امام عليه السلام مى‏فرمايند: «ظهره تنزيله وَبطنه تأويله»؛ يعنى ظاهر قرآن و ظهر قرآن همان دلالتى است كه با رعايت و عنايت به شأن نزول‏ها روشن مى‏شود كه تقريباً مى‏توان نوعى مقطعى­بودن و محدوديت از آن فهميد؛ ولى قرآن به اين اكتفا نكرده است.

[تسنیم]

قرآن کريم جنبۀ دوم هم دارد كه جنبۀ جاويد است. جاويد بودن قرآن کريم به ظهر آن نيست آنچه بقاى قرآن کريم را ضمانت كرده است تا پيامى هميشگى باشد، بطن قرآن کريم است.

ـ بطن قرآن چيست؟

دربارۀ بطن، بحث‏هاى بسيار شده است كه مقصود از بطن چيست؟ بطن معنايش خيلى ساده است؛ يعنى اين‏طور نيست كه نتوان به آن پى برد. بطن آيات در اختيار ائمۀ اطهار‏ (عليهم السلام) است و آنها از بطن آيات آگاهى دارند؛ اما راه رسيدن به آن را به ما ياد داده‏اند. بطن آيات قرآن کريم آن مفاهيمى است كه جنبۀ شمولى داشته و از قيودى كه آيه را فرا گرفته، جدا شده باشد.

[تسنیم]

ضابطۀ تفسير و تأويل

همان گونه كه تفسير، ضابطه دارد، تأويل هم ضابطه دارد. ضابطه اين است كه آن خصوصيات و ويژگى‏هايى كه آيه را فرا گرفته، طبق قانون «سبر و تقسيم» از آيه جدا كنيم؛ سپس آنچه از دلالت آيه به دست آمد، آن بطن آيه است؛ مثلاً در آيۀ شريفۀ "وَمَآ أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالاً نُّوحِي إِلَيْهِمْ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَاتَعْلَمُونَ"(و پيش از تو نفرستاديم جز مرداني را که به ايشان وحي مي­کرديم، پس اگر نمي­دانيد از اهل ذکر [و آگاهان] بپرسيد)/ سورۀ مبارکۀ نحل؛ آيۀ شريفۀ 43؛ مخاطب آيه، مشركين است و مورد سؤال، مسئلۀ نبوّت. آيا بشر مى‏تواند پيغمبر بشود يا نه؟ كسانى كه بايد از آنها اين سؤال بشود، علماى اهل كتاب به ويژه يهود هستند كه در يثرب و حجاز ساكن بودند.

[تسنیم]

عرب‏ها بسيارى از مسائل مربوط به معارف را از اينها سؤال مى‏كردند و عقيده داشتند اينها دانشمندند. آيه بنابر اين عقيدۀ مشركين مى‏گويد كه پيغمبر اسلام(‏ص) بشر و از جنس شماست. اگر در پيامبرى او ترديد داريد، از يهود و از اهل كتاب بپرسيد كه پيغمبران آنها چه كسانى هستند و بودند، آنان به شما خواهند گفت. اين ظاهر آيه است. پس آيه بر حسب ظهر به مشركين و مسئلۀ نبوّت و رجوع مشركين به اهل كتاب مقيّد مى‏شود.

اما ما طبق قانون «سبر و تقسيم» ويژگى‏هاى آيه را بررسى مى‏كنيم تا مشخص شود كدام يك از اين ويژگى‏ها در هدف آيه دخالت دارد و كدام يك ندارد. آنهايى كه دخالت ندارند، حذفشان مى‏كنيم؛ براى مثال آيا خطاب به مشركين خصوصيتى دارد؛ يعنى مشرك بودن در مخاطب بودن به اين آيه خصوصيتى دارد؟ قطعاً ندارد، چرا؟ چون آنچه موجب شده آيه به مشركين اين سخن را بگويد، جهل آنها است نه شرك آنها. پس مشرك بودن در هدف آيه دخالت ندارد و آنچه دخالت دارد، جهل آنها است.

[تسنیم]

مسئلۀ نبوّت

مورد سؤال در آيه، مسئلۀ نبوت است؛ آيا بشر مى‏تواند پيامبر باشد يا نه؟ آيا اين مسئله در مدلول آيه خصوصيتى دارد يا اينكه در مورد شك در هر مسئله‏اى از معارف دينى است چه فروع احكام و چه مسائل مربوط به شئون دين؟ (مسئله نبوّت يا غير آن)، پس خصوص مسئلۀ شك در مسئلۀ نبوّت هيچ خصوصيتى در هدف آيه ندارد و لغو مى‏شود.

بعد كسانى كه بايد از آنها سؤال بشود چه كسانى بودند؟ اهل كتاب و يهود بودند. آيا سؤال از يهوديان و اهل كتاب خصوصيتى دارد و در هدف آيه مهم است يا دانا بودن نسبت به مشركين نادان مدّ نظر است؟

[تسنیم]

نتيجتاً به دست مى‏آيد كه دانا بودن آنها مدخليت در هدف آيه دارد نه اهل كتاب يا يهودى بودن. پس وقتى اين ويژگى‏ها را بررسى كرديم و اين موارد را كنار گذاشتيم، بطن آيه به دست مى‏ آيد.

بطن آيه چيست؟ بطن آيه اين است: آن كه به مسائل دينى فروعاً و اصولاً جاهل است، بايد به دانايان رجوع كند. پس استخراج بطن آيه مشكل نيست، راه دارد. لذا امروزه اگر از دليل جواز تقليد عامى از مجتهد پرسش شود، همين آيه را مى‏خواند:

"...فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَاتَعْلَمُونَ"(...پس اگر نمي­دانيد از اهل ذکر [و آگاهان] بپرسيد)/ سورۀ مبارکۀ نحل؛ آيۀ شريفۀ 43؛

[تسنیم]

ايراد و جواب

اين‏كه امام صادق‏(ع) مى‏فرمايند: «ما اهل ذكر هستيم؛ يعنى اساساً آنچه هدف آيه است رجوع به عالم است، ما سرآمد علما هستيم و بايد همۀ جهّال به ما رجوع كنند.» اين كه تفسير صافى مى‏گويد؛ طبق فرمايش امام صادق(‏ع) اين آيه اصلاً خطاب به مشركين نيست و خطاب به مسلمين است، درست نيست. يكى از اشكالاتى كه به تفسير صافى وارد است، همين است كه مسئلۀ تأويل و بطن با مسئلۀ تنزيل و تفسير خلط شده است.

امام صادق‏(ع) در اين زمينه بطن آيه را مى‏گويد. اساساً پيغمبر اكرم‏(ص) از ابتدا اشاره فرموده­اند كه آنچه بقاى قرآن کريم و شمولى­بودن و جاويدبودن آن را ضمانت مى‏كند، جنبۀ بطن آن است؛ يعنى همان مفاهيم كلّى كه قابل تطبيق در هر زمان و هر مكان است؛ و فقط به شأن نزول‏ها كه آيه را وابسته مى‏كند، اعتبار نيست.