چهره درخشان حضرت زين العابدين عليه السلام

[گل مريم]

چهره هاى درخشان چهارده معصوم عليهم السلام
مؤلف : سيد عبدالله حسينى دشتى

خلاصه اى از زندگانى امام سجاد عليه السلام


حضرت على بن الحسين عليهماالسلام امام چهارم عليه السلام ، پدرش امام حسين عليه السلام سومين امام شيعيان جهان و بنابر مشهور مادرش ‍ شهربانو است ،^{(كافى ، ج 1، ص 467؛ كشف الغمة ، ج 2، ص 286.)} مشهورترين لقب ايشان "زين العابدين" و "سجاد" است .

امام سجاد عليه السلام در سال 38 هجرى قمرى ديده به جهان گشود.^{(كافى ، ج 1، ص 466.)}

دوران كودكى خود را در شهر مدينه سپرى كرد، حدود دو سال از خلافت جدش اميرمؤمنان عليه السلام را درك نمود و پس از آن مدت ده سال شاهد حوادث دوران امامت عموى خويش حضرت امام حسن مجتبى عليه السلام بود.

پس از شهادت امام مجتبى عليه السلام در سال 50 هجرى ، به مدت 10 سال در دوران امامت پدرش امام حسين عليه السلام ، كه در اوج قدرت معاويه با او در ستيز و مبارزه بود، كنار او قرار داشت .
همچنين در محرم سال 61 هجرى در جريان قيام و شهادت پدرش امام حسين عليه السلام در سرزمين كربلا حضور داشت .

پس از فاجعه كربلا كه امامت به او رسيد، همراه ديگر اسيران اردوگاه حسينى ، به كوفه و شام برده شد و در اين سفر تكيه گاه اسيران در كوران مصيبت ها و گرفتارى ها بود.
ايشان در اين سفر با سخنرانى هاى آتشين خود حكومت يزيد را رسوا ساخت .

پس از بازگشت از شام در شهر مدينه اقامت گزيد تا آنكه در سال 94 يا 95 هجرى به شهادت رسيد و در قبرستان معروف بقيع در كنار قبر عمويش امام حسين عليه السلام به خاك سپرده شد.

[گل مريم]

مادر آن حضرت

شيخ مفيد روايت كرده است :

حضرت اءميرالمؤمنين على عليه السلام "حريث بن جابر" را والى يكى از بلاد شرقى نمود، او دو دختر يزدگرد را براى حضرت فرستاد، حضرت يكى را كه شاه زنان نام داشت به عقد حضرت امام حسين عليه السلام درآورد و امام زين العابدين عليه السلام از او متولد شد و ديگرى را به عقد محمّد بن ابى بكر درآورد و قاسم جد مادرى حضرت امام صادق عليه السلام از او به دنيا آمد بنابراين قاسم و امام زين العابدين عليه السلام خاله زاده بوده اند. گفته هاى ديگرى نيز در اين مورد وجود دارد.^{( ارشاد شيخ مفيد، ج 2، ص 137.)}

در هنگام تولد حضرت زين العابدين عليه السلام ، اءميرالمؤمنين على عليه السلام ، كام نوه اش حضرت زين العابدين عليه السلام را با خرما برداشت و فرمود:

حكُّوا اولادكم بالتَّمر فكذا فعل رسول الله بالحسن و الحسين ؛

كام فرزندان خود را با خرما برداريد، همان گونه كه حضرت رسول صلّى الله عليه و آله و سلم كام حسن و حسين عليهماالسلام را با خرما برداشت .

و البته برداشتن كام نوزاد با آب فرات و تربت حضرت سيدالشهداء عليه السلام نيز سفارش شده است .^{( ناسخ التواريخ ، ج 1، ص 5.)}

[گل مريم]

لقب هاى امام سجاد عليه السلام

لقب هاى زياد به حضرت على بن الحسين عليه السلام نسبت داده شده است از جمله : زين العابدين ، سيدالعابدين ، قدوة الزاهدين ، سيدالمتقين ، امام المؤمنين ، الامين ، سجاد، زين الصالحين ، ذوالثفنات ، امام الامة ، البكّا، منار القانتين ، الخاشع ، المتهجد، الزاهد و... كه در بين شيعيان لقب هاى زين العابدين و سجاد شهرت بيشترى دارد.

در شعر دعبل به لقب سجاد و ذوالثفنات اشاره شده است :

ديار على و الحسين و جعفر

و حمزة والسجاد ذى الثفنات

^{(ديوان دعبل ، ص 131.)}

اين القاب را صرفا گوهرشناسان و عارفان انسان جو به آن حضرت نسبت داده اند.

آنان كه در آن دوران تاريك از "ديو و دد" ملول شده بودند و حضرت را مصداق "انسان " كامل مى يافتند.
بيشتر كسانى كه اين لقب ها را به حضرت داده اند، نه شيعه بودند و نه او را امام منصوب از سوى خدا مى دانستند؛ اما نمى توانستند آنچه را در او مى بينند ناديده بگيرند، هر يك از اين لقب ها نشان دهنده مرتبه اى از كمال نفس و درجه اى از ايمان و مرحله اى از تقوا و پايه اى از اخلاص است و بيان دارنده اعتماد و اعتقاد مردم به دارنده اين لقب ها است : سيد عابدان ، پيشواى زاهدان ، مهتر پرهيزكاران ، امام مؤمنان و... و واقعا امام سجاد عليه السلام مظهر همه اين صفات بودند.^{( زندگانى على بن الحسين عليه السلام ، ص 8.)}

كنيه همايون امام سجاد عليه السلام را ابومحمّد، ابوالحسن و ابوالحسين نيز نوشته اند.

امام محمّد باقر عليه السلام مى فرمايد: پدرم امام زين العابدين عليه السلام هرگاه ياد نعمتى از نعمت هاى پروردگار مى افتاد سجده مى كرد.
هر آيه از قرآن را كه تلاوت مى كرد و در آن اشاره به سجده بود، سجده مى نمود.
هر وقت بلايى از او دور مى شد و يا نيرنگ دشمنانش بى اثر مى گشت ، سجده مى كرد.
در پايان هر نماز واجب سجده مى كرد.
هرگاه بين دو نفر را صلح مى داد سجده مى نمود و اثر سجده در تمام مواضع سجده او مشاهده مى شد به همين جهت او را سجاد مى گفتند.^{(علل الشرايع ، ص 98.)}

[گل مريم]

بيمارى امام عليه السلام يك مصلحت الهى

امام عليه السلام دوران نوجوانى و جوانى را در كنار عموى گرامى و پدر بزرگوارش سپرى كرد و حوادث روزگار معاويه و سياست هاى ضددينى بنى اميه را مى ديد،
در حادثه عاشورا همراه پدر بزرگوارش در كربلا حضور داشت اما به علت بيمارى سختى كه در آن روز دچار شده بود در جنگ شركت نكرد در واقع خواست الهى چنين بود كه زنده باشد و مشعل هدايت و امامت را برافروزد و خاندان رسول خدا صلّى الله عليه و آله و سلم از طريق او باقى بماند.

بسيارى از مردم از امام زين العابدين عليه السلام را به عنوان امام بيمار ياد مى كنند و به همين دليل امام سجاد عليه السلام در ذهن آنان شخصى رنجور و ناتوان با چهره اى زرد و پژمرده و روحى افسرده تداعى مى شود، در حالى كه واقعيت غير از اين است زيرا امام عليه السلام تنها در كربلا، و مدت كوتاهى بيمار بوده است و پس از آن بهبود يافته و در حدود 35 سال از سلامت جسمى برخوردار بوده است .
همان گونه كه گفته شد بى شك بيمارى موقت آن حضرت در آن حادثه خواست و عنايت خداوندى بوده است ، تا بدين وسيله از وظيفه جهاد معذور باشد^{( اثبات الوصية ، مسعودى ، ص 167.)} و وجود مقدسش از خطر كشتار مزدوران يزيد محفوظ بماند و از اين رهگذر رشته امامت تداوم يابد.

سبط بن الجوزى مى نويسد:
حضرت على بن الحسين چون بيمار بود كشته نشد.^{(تذكرة الخواص ، ص 324؛ شذرات الذهب فى اخبار من ذهب ، ج 1، ص 105.)}

محمّد بن سعد مى نويسد:
آن روز (روز عاشورا) كه حضرت امام سجاد عليه السلام همراه پدرش بود، 23 يا 24 سال داشت و هر كس بگويد كه او در آن زمان كوچك بوده و موى بر نياورده بوده ، بى اساس است ؛ بلكه او آن روز بيمار بود و به همين جهت در جنگ شركت نكرد.^{( الطبقات الكبرى ، ج 5، ص 221.)}

ابن سعد هم چنين گزارشى مى دهد كه پس از كشته شدن امام حسين عليه السلام شمر به سوى امام سجاد عليه السلام آمد و او بيمار بود و در بستر خوابيده بود.
شمر گفت : او را بكشيد.
يكى از همراهان وى گفت : سبحان الله ! آيا جوانى را كه بيمار است و در جنگ هم شركت نداشته ، بكشيم ؟
در اين هنگام عمر بن سعد در رسيد و گفت : با اين زنان و اين بيمار كارى نداشته باشيد.^{( همان ، ص 212؛ البداية والنهاية ، ج 9، ص 104.)}

شيخ مفيد از حميد بن مسلم يكى از سپاهيان يزيد چنين نقل مى كند :
روز عاشورا به چادر امام سجاد عليه السلام رسيديم ، او سخت بيمار بود و بر بسترى خوابيده بود، شمر با گروهى از پيادگان آمد، به او گفتند: آيا اين بيمار را نمى كشى ؟
من گفتم : سبحان الله ! آيا كودكان را هم مى كشيد؟ اين كودكى است و بيمارى او را از پاى در خواهد آورد و چندان از اين سخنان گفتم تا آنان را از كشتن او بازداشتم .
در اين هنگام عمر بن سعد آمد زنان به روى او فرياد زدند و گريستند او به افراد خود گفت : هيچ كس از شما به خانه هاى اين زنان داخل نشويد و مزاحم اين جوان نشويد.^{(ارشاد شيخ مفيد، ص 242؛ تاريخ الامم و الملوك ، ج 6، ص 260؛ مقتل الحسين ؛ اخطب خوارزمى ، ج 2، ص 38.)}

[گل مريم]

1 - زهرى

زهرى يكى از محدثان منحرف تابعى در مدينه بود.
او كه شيفته عظمت علمى و تقوايى امام سجاد عليه السلام بود درباره آن حضرت گفته است :

كسى را فقيه تر و داناتر از امام زين العابدين عليه السلام نديدم .^{(شذرات ، ج 1، ص 105.)}

و باز گفته است :

هيچ شخصيت قرشى را افضل و برتر از على بن الحسين عليهماالسلام نديدم .^{(حيوة الحيوان ، ج 1، ص 127.)}

[مشعشع]

میلاد فرخنده امام زین العابدین علیه السلام

زینت عبادت کنندگان

بر شما خجسته و مبارک باد.

[گل مريم]

2 - ابومحمّد سعيد بن مسيب (درگذشته به سال 94 هجرى )

وى يكى از محدثان هفتگانه مدينه بود او درباره امام سجاد عليه السلام گفته است :

پارساتر و پرهيزگارتر از على بن الحسين عليهماالسلام نديدم .^{(تهذيب التهذيب ، ج 7، ص 269.)}







3 - احمد بن هجر هيثمى (درگذشته به سال 973 هجرى )

امام زين العابدين عليه السلام جانشين پدرش در علم و زهد و عبادت بود و چون براى نماز وضو مى گرفت رنگش زرد مى شد.

در اين باره از او سؤ ال شد، فرمود: هيچ مى دانيد در برابر چه كسى مى ايستيم ؟
و گفته اند: در شبانه روز هزار ركعت نماز مى خواند و گاهى از ترس خدا از هوش مى رفت .^{(صفوة الصفوة ، ج 2، ص 52.)}

[گل مريم]

4 - احمد بن محمّد عبد ربه ، صاحب كتاب "العقد الفريد"


چون على بن الحسين عليهماالسلام به نماز مى ايستاد، لرزش شديدى او را فرامى گرفت . علت آن از او سؤ ال شد،

فرمود: واى بر شما! مگر نمى دانيد در برابر چه كسى ايستاده ام ؟ و با چه كسى قصد مناجات و راز و نياز دارم .^{( العقد الفريد، ج 3، ص 169؛ حلية الاولياء، ج 2، ص 132.)}







5- سفيان بن عيينه

على بن الحسين عليهماالسلام به قصد حج راهى مكه شد. هنگامى كه احرام بست و بر مركب خود نشست ، رنگش زرد شد و لرزه بر اندامش افتاد و نتوانست لبيك بگويد. به او گفتند: چرا لبيك نمى گويى ؟

فرمود: از آن مى ترسم كه لبيك بگويم و در جواب من گفته شود:لا لبيك .^{( كفاية الطالب ، ص 450.)}

[گل مريم]

6 - حسن بصرى

وارد كعبه شدم ، جوانى باصفا و نورانى را ديدم كه با سوز و گداز اشعارى را زمزمه مى كند، نزديك شدم ديدم كه وى امام ، فرزند امام ، على بن الحسين زين العابدين عليه السلام است .

پس پاى او را بوسيدم و گفتم : اى فرزند نبوت اين مناجات و گريه از بهر كيست ؟ با اين كه تو داخل اهل بيتى هستى كه خداوند درباره آنها فرموده است : ليذهب عنكم الرّجس .

فرمود: اى فرزند ابوالحسن ! اين سخنان را كنار بگذار، بهشت براى هر كس ‍ كه خدا را اطاعت كند، آفريده شده است . گرچه بنده حبشى باشد و جهنم براى هر كس كه خدا را نافرمانى كند خلق شده ، هرچند آزادمردى قرشى باشد كه پيامبر اكرم صلّى الله عليه و آله و سلم فرموده است :

ايتونى باءعمالكم لا باءنسابكم ؛
اعمال خود را نزد من آوريد نه نسب هاى خود را.^{(روضات الجنات ، ج 3، ص 28 و 29.)}

[گل مريم]

7 - جلال الدين قزوينى شافعى ، معروف به خطيب دمشق (درگذشته بهسال 739 ه ) مؤلّف كتاب اخبار الدول

فرزند امام در چاه افتاد، مردم مدينه هراسان شدند و كوشيدند تا او را از چاه بيرون آورند، اما آن حضرت در تمام مدت غرق در نماز بود و از جاى خود تكان نمى خورد. پس از نماز مردم داستان را به وى گفتند، فرمود: من چيزى نفهميدم ، چون در حال مناجات با خداى خود بودم .^{( اخبار الدول ، ص 110؛ تذكرة الحفاظ، ج 1، ص 74.)}

نگارنده :
براساس نقل مرحوم مجلسى آن فرزند، امام باقر عليه السلام بوده است .^{(بحارالانوار، ج 46، ص 34.)}

همچنين روايت كرده است كه آن حضرت صدقه را پنهانى مى داد و مى گفت :

اءنَّ صدقة السرِّ تطفى غضب الربِّ؛
صدقه پنهانى خشم خدا را فرومى نشاند.^{( اخبار الدول ، ص 110.)}