از اوج آسمان

[گل مريم]

[اگر اينان به سبب اين امور و با اين رفتار و كردار، به جهنم مى روند،] پس ، طالبان بهشت ، كجايند [و به بهشت روندگان ، كيانند]؟!

در هر گام از راههاى اين جهان ، دامى نهفته است ، كه رهيدن از آنها هشيارى و بيدارىِ هوشمندانه و زيركانه اى مى طلبد. به سلامت رساندن بار امانت به مقصد نهايى ،كياست و فطانتى عظيم مى خواهد. شيطان و هواهاى نفسانى ، هركس را به گونه اى ويژهمى فريبند، و هركس مسؤ وليت و موقعيتش سنگينتر و خطيرتر باشد، دام فريبش نيزمحكمتر و فريبنده تر است .

آدمى اگر به خود وانهاده شود و به دستاويزى استوار و مطمئن چنگ نزند، هلاكت و تباهىاش ‍ حتمى است ؛ همچنان كه گمراهى كودكِ راهْناشناس و بى راهنما.

اللّه ! به فرياد منِ بى كس رس

فضل و كرمت يار منِ بى كس ب

هركس به كسى و حضرتى مى نازد

جز حضرتِ تو ندارد اين بى كس ، كس

بهترين و استوارترين و مطمئن ترين دستاويز و مشعل هدايت ، و يا تنها راه نجات آدميان از مهلكه ها، چنگ افكندن به دامان پر مهر خداونداست و پناه بردن به دژ استوار او. شيطان نيز در امانند.

قدِ بلند تو را تا به بر نمى گيرم

درخت بختِ مرادم به بر نمى آيد

مگر به روى دلاراى يار ما، ور نى

به هيچ وجه دگر، كار بر نمى آيد

[صبور]

آفريدگار حكيم ، هريك از اعضاى بدن آدمى و هركدام از غرايز وجودى او را بر اساس حكمت آفريده است . هر يك از اعضا در سير تكاملى انسان ، نقش مخصوصى بر عهده دارند.برخى از اعضا و غرايز، به گونه ((خودكار)) و بدون اختيار و دخالت آدمى ، به ايفاىوظايف خود مى پردازند؛ اما خداوند، باز هم از سر حكمت ، زمام اختيار پاره اى از غرايز واندامهاى انسان را به دست خود او سپرده است و شيوه كاربرد صحيح آنها را نيز، به وسيله پيامبران و امامان و عقل و الهام فطرى ، به وى آموخته است . اين تفويض و وانهادن اختيار و انتخاب به انسان ، از الطاف و إِنعام گرانقدر خداوندى به آدمى است كه بسيارىاز آفريدگان ديگر از آن بى بهره اند.
اعطاى اين موهبت ، نشان لياقت و كرامت انسان نزد خداوند سبحان است . امّا و صد امّا كه دربرابر اين موهبت گرانسنگِ ((حق انتخاب و داشتن اختيار))، دشمنانى غدّار و پرنيرنگ دركمين نشسته اند تا آدميان را از همين راه ((انتخاب و اختيار)) به انحراف و تباهى بكشانند وبه انواع آلودگيها بيالايند. ابليس و هواهاى نفسانى و غرايز شهوانى ، در جبهه اىمتحّد، به مصاف انسان مى آيند و به ستيز با او برمى خيزند و به فريب وى مىپردازند و مى كوشند تا آدمى را به سوء استفاده از ((اختيار خويش )) وادارند.

زشت ها را خوب بنمايد شَرَه

نيست چون شهوت بَتَر ز آفاتِ ر

صد هزاران نام خوش را كرد ننگ

صد هزاران زيركان را كرد رنگ (14)

اما خداوند رحمان ، آدمى را در اين ميدان كارزار، بى دفاع و بدون ياور واننهاده است ؛بلكه براى مهار هر يك از غرايز سركش ، لجامى ويژه در دسترس او نهاده و وى را در رامكردن آنها مدد فرموده است .

دامْ سخت است ،مگر يار شود لطف خدا

ورنه آدم نبَرد صرفه ز شيطان رجيم

حسابرسى و كيفر و پاداش در جهان آخرت نيز بر همين اساس است . اگر انسان ، توانمهار غرايز و هوسهاى لجام گسيخته را نمى داشت و ناچار به تسليم در برابر آنها مىبود، ديگر حساب و كتاب و كيفر و پاداش ، معنا نداشت .

[صبور]

گواهان آدميان

خداوند به آدمى مى فرمايد:

يَابْن َآدَمَ!

1.مَلائِكَتي يَتَعاقَبُونَ بِالَّيْلِ وَالنَّهارِ لِيَكْتُبُوا عَلَيْكَ ما تَقُولُ وَ تَفْعَلُ مِن ْقَليلِك َوَكَثيرِكَ.

2. فَالسَّماءُ تَشْهَدُ بِما رَاءَتْ مِنْكَ.

3. وَالاَْرْضُ تَشْهَدُ عَلَيْكَ بِما عَمِلْتَ عَلى ظَهْرِها.

4. وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ وَالنُّجُومُ يَشْهَدْنَ عَلَيْكَ بِما تَقُولُ وَ تَفْعَلُ.

5. وَ اءَنَا مُطَّلِعٌ عَلى مَخْفيّاتِ خَطَراتِ قَلْبِكَ.

6. وَ لاتَغْفَلْ عَنْ نَفْسِكَ.

7. فَإِنَّ لَكَ فِي الْمَوْتِ شُغْلٌ شاغِلٌ.

8. وَ عَنْ قَليلٍ اءَنْتَ راحِلٌ.

9. وَ كُلُّ ما قَدَّمْتَهُ مِنَ الْخَيْرِ وَالشَّرِ حاصِلٌ بِلازيادَةٍ وَ نُقْصانٍ.

10. وَ تَسْتَوفي غَدا ما كُنْتَ فاعِلا.⁽¹⁵⁾

[صبور]

اى فرزندآدم !

1. فرشتگانم [كه ماءموران منند]، شب و روز در پى تواَند و مراقب اعمال تو، تا آنچه را مى گويى و انجام مى دهى ، چه كم و چه زياد، بنويسند.

2.آسمان هم در آنچه از تو میبیند شهادت میدهد.

3. و زمين هم به آنچه روى آن انجام مى دهى گواهى مى دهد.

4. و خورشيد و ماه و ستارگان نيز بر گفتار و كردارت گواهند.

5. و من خود بر انديشه هاى پنهانى قلبت آگاهم .

6. و [اكنون كه چنين است و گواهان گوناگون احاطه ات كرده اند و همگى مراقب تواَند،پس ] خودت نيز از خويشتن غافل مباش .

7. زيرا مرگ [در پيش است ] و گرفتارى فراوان در انتظار تو است [و به توشه بسيارنيازمندى ].

8. و هنگامه كوچ و رحلت تو نزديك است .

9. و آنچه را از پيش فرستاده اى ، چه نيكى و چه بدى ، بى كم و كاست ، آماده است .

10. و فردا[در آينده اى نزديك ] آنچه را عمل كرده اى كاملا درمى يابى .

[صبور]

ما آدميان در جهانى زندگى مى كنيم كه چشمانى تيزبين و هميشه بيدار، نظاره مان مى كنندو تمامى گفتار و رفتار و كردارمان را با دقت و امانت ثبت و ضبط مى نمايند. پديده هاى پيرامون ما، آيتها و ماءموران خداوندند و همگى سميعند و بصيرند و هوشمند، گرچه با نامحرمان ، خاموشند:

جملهْ اجزاء، در تحرّك ، در سكون

ناطقان كه : ((إِنّا إ لَيْهِ راجِعُون .

جملهْ اجزاءِ زمين و آسمان

با تو مى گويند روزان و شبان :

((ما سميعيم و بصيريم و هُشيم

با شما نامحرمان ما خامُشيم

خامشيم و نعره تكرارمان

مى رود تا پايتخت يارمان .))

و هنگامه برپايى دادگاه عدل الهى ، كه پرونده هامان گشوده مى شود، حضور مى يابندو بر آنچه ديده و شنيده اند، گواهى مى دهند. و برتر از اين همه ، خودخداوند، نظاره گرمان است و علاوه بر اعمالمان ، بر انديشه هاى پنهان و موجهاى خفيفى كه بر شيارهاىمغز و لايه هاى قلبمان مى گذرد نيز آگاه است و همه را به حساب مى آورد.

اللّه تويى ، از دلم آگاه تويى

درمانده منم ، دليل هر راه تويى

گر مورچه اى دم زند اندر ته چاه

آگه زِ دَمِ مورچه در چاه تويى

به ياد داشتن اين نظارت فراگير، سبب هشيارى آدمى مى شود و او را از فرو افتادن درغفلتها و تباهيها باز مى دارد.

[صبور]

((انسان ))؛ خداگونه اى بى همتا

خداوند سبحان به انسان مى فرمايد:

يَابْن َآدَمَ!

1. اءَنَاغَنيُّلااءَفْتَقِرُ ؛اءَطِعْني فيمااءَمَرْتُكَ،ا ءَجْعَلْكَغَنيّال اتَفْتَقِرُ.

2. ... اءَنَاحَيُّلااءَمُوتُ؛اءَ طِعْني فيم ااءَمَرْتُكَ،اءجْعَلْ كَحَيّا لاتَمُوتُ.

3. اءَنَا اءَقُولُ لِلشَّيْءِ كُنْ فَيَكُونُ؛اءَطِعْني فيما اءَمَرْتُكَ، تَقُولُ لِلشَّىٍّْءِ كُنْ فَيَكُونُ.⁽¹⁷⁾

اى فرزندآدم !

1. من بى نيازى هستم كه هرگز فقير نمى شوم ؛ مرا در آنچه به تو امر كرده ام اطاعت كن،تا چنان بى نيازت كنم كه فقير نشوى .

2. ... من زنده اى هستم كه هرگز نمى ميرم ؛ مرا در آنچه به تو امر كرده ام اطاعت كن ، تاچنان زنده ات بدارم كه هرگز نميرى .

3. من [هرگاه به پديد آمدن چيزى اراده كنم ] به هر چه بگويم ((ايجاد شو))، بى درنگ ايجاد مى شود؛ مرا در آنچه به تو امر كرده ام ، اطاعت كن [تا نيرويى دهمت كه ] به هرچه بگويى ((ايجاد شو))، ايجاد گردد!

[صبور]

گوهر اصيل وجود آدمى ، ((خداوَش )) است . روح او نفحه اى از نَفَحات الهى است . نيرويى از قدرت بى انتهاى خداوند در وجود وى به وديعت نهاده شده است . كرامت و منزلتى كه آفريدگار به اين آفريده برگزيده خويش عطا فرموده ، به هيچ يك از آفريدگان ديگر نبخشيده است . آفاق وسيعى را كه براى تكامل و بالندگى ، پيشِ روى آدميان گشوده ، براى هيچ كدام از موجودات هستى نگسترده است . راههايى ((از اوج آسمان )) را كه به روى انسان باز كرده ، حتى بر فرشتگان نيزنگشوده است ؛ حتى بر ملائك مقرّب خويش ، مانندجبرئيل امين ! مگر نه دنباله سفر را پيامبر به تنهايى پيمود؟
((رسد آدمى به جايى كه به جز خدا نبيند))!
اما اين منزلت رفيع ، به گزاف ، به آدمى عطا نشده است ، بلكه بهايى ارجمند مىطلبد. و آن بها، ((عبوديّت )) است ؛ پرستشى ناب ، حفظ پيوند با خداوند، سر به فرمان پروردگار بودن ، حرمت حريم كبريايى خداوند را پاس داشتن ... و آن گاه است كه ((انسان &nbsp)، مظهر شوكت ((خداى سبحان )) مى شود و نيرو و فيض خداوند، در وجود اوتجلّى مى يابد و جلوه گاه اَسماى حُسناى الهى مى گردد و جوهره ((عبوديّت )) كه همانا((ربوبيّت )) است ، در وجود وى جلوه گر مى شود:
((اَلْعُبُوديَّةُ جَوْهَرَةٌ كُنْهُ هَا الرُّبُوبيَّةُ:⁽¹⁸⁾
بندگى خداوند، گوهرى است كه مغز و باطنش ، خداگونگى است .))
گَر به ((خود)) آيى ، به ((خدايى )) رسى !

يك لحظه كسى كه با تو دمساز آيد

يا با تو دمى همدم و همراز آى

از كوى تو گر سوى بهشتش خوانند

هرگز نرود، و گر رود باز آيد!(19)

[صبور]

اوصاف ستوده

خداوند رحمان به مردمان مى فرمايد:

يَابْن َآدَمَ!

1. هَلْ اءَدَّيتُمْ فَرائِضي كَما اءَمَرْتُكُمْ؟

2. وَ هَلْ واسَيْتُمُ المَساكينَ بِاءَموالِكُمْ وَ اءَنْفُسِكُمْ؟

3. وَ هَلْ اءَحْسَنْتُمْ إِلى مَنْ اءَساءَ إِلَيْكُمْ؟

5. وَ هَلْ وَصَلْتُمْ مَنْ قَطَعَكُمْ؟

6. وَ هَلْ اءَنْصَفْتُمْ مَنْ خانَكُمْ؟

7. وَ هَلْ كَلَّمْتُمْ مَنْ هاجَرَكُمْ؟

8. وَ هَلْ اءَدَّبَتُمْ اءَوْلادَكُمْ؟

9. وَ هَلْ سَاءَلْتُمُ الْعُلَماءَ مِنْ اءَمرِ دينِكُمْ وَ دُنْياكُمْ؟

10. فَإِنّي لااءَنْظُرُ إِلى صُوَرِكُمْ وَلاإِلى مَحاسِنِكُمْ وَ لكِنْ اءَنْظُرُ إِلى قُلُوبِكُمْ وَاءَعْمالِكُمْ وَ اءَرْضى مِنْكُمْ بِهذِهِ الْخِصالِ.⁽²⁰⁾

[صبور]

اى فرزندان آدم !

1. آيا واجبات مرا همان گونه كه فرمانتان دادم ، انجام داديد؟

2. و آيا به وسيله مالها و جانهاتان با بينوايان به مساوات و برابرى رفتار كرديد؟

3. و آيا به كسى كه با شما بدرفتارى كرد، نيكى كرديد؟

4. و آيا كسى را كه [از سر نادانى ] به شما جفا كرد، بخشيديد؟

5. و آيا با كسى كه [از سر غفلت و جهل ] از شما پيوند بريد، پيوستيد؟

6. و آيا با كسى كه به شما خيانت كرد، به انصاف رفتار كرديد؟

7. و آيا با كسى كه به شما قهر ورزيد، سخن گفتيد[وبا او از در آشتى درآمديد]؟

8. و آيا فرزندانتان را [به نيكى ] ادب كرديد؟

9. و آيا از عالمانِ [راستين ] درباره مسائل دين و دنياتان پرسيديد؟

10. پس [آگاه باشيد كه ] من به صورتها و خوبيهاى ظاهرى تان نمى نگرم ؛ بلكه به دلها و كردارتان مى نگرم ، و به اين اوصاف ستوده و رفتار پسنديده [كه بيان شد]از شما خشنود و راضى مى شوم .

عقيده وايمان ، بدون رفتار و كردار پسنديده و اوصاف ستوده ، همانند ((روح بى جسم ))است ؛ همچنان كه كردار و اوصاف نيكوى بدون عقيده و ايمان نيز، به سان ((جسم بىروح )) است .
و مؤ منان به ميان آمده است ، عمل و صالحان نيكوكردار نيز در پى آن نمايانند.
از آفتهايى كه همواره گريبان گير پيروان اديان الهى بوده و هست ، ((يكسونگرى )) و((يكسو گرايى )) است ؛ گرفتن يك جانب و رهانيدن جانب ديگر، پذيرش يك بعد و طردبعد ديگر...
اسلام و همه اديان الهى كه تمامى اديان ، همانا اسلامند آن گاه سعادتى فراگير راثمر مى دهند كه همه قوانين و ابعاد و اجزايشان ، بى تحريف و تخريب ، مراعات گردند.

دل از اغيار خالى كن چو قصد كوى ما دارى

نظر بر غير مگشا چون هواى روى ما دارى

ارجمندترين ثمره اين مراعات همه جانبه ، ((انسان كامل )) است و والاترين هدف انسان كامل ، جلب رضاى خداوند است و تقرّب به آن ذات اقدس جَلَّ وَ عَلا .

[صبور]

از شگفتيهاى احوال آدميان اين است كه بيشترين نيرنگ را با كسى مى بازند كه هيچ نيرنگى در او كارساز نيست ! خداوند از خود ما بهاحوال و افكار و كردارمان آگاهتر است و پيش از آن كه انگيزه اى در انديشه مان صورت پذيرد و هدفى در فكرمان ترسيم گردد، او بدان آگاه است . آفريدگار عليم ،ازخفاياى درونمان و امواج انديشه هامان و مكنونات دلهامان ، داناتر از خودمان است ؛ پس ، مارا چه مى شود كه با او از درِ مكر در مى آييم ؟! آيا خُدعه ورزى با خداوند و ((خدا فريبى))، عين ((خودفريبى )) نيست ؟!

گوئيا باور نمى دارند روز داورى

كين همه قلب و دغل در كار داور مى كنند!

هرگاه فرصتى بيابيم اگر بيابيم و در ژرفناى وجود خويش به كاوش بپردازيم اگر بپردازيم به وضوح وبا تعجّب و تاءسّف در مى يابيم كه بسيارى ازگفتار وكردارمان كه به ظاهر، خدايى رنگ اند به واقع ، نيرنگ آلودند و يا ريا اندود!
آيا اگر ((بُهلول ))ى يافت شود و ناممان را از سَرْ دَرِ مسجدى كه به ظاهر براى خدابنا كرده ايم حذف كند و نام ديگرى بر آن نهد، برنمى آشوبيم ؟!

آن كه چو پسته ديدمش همه مغز

پوست بر پوست بود همچو پيا

پارسايانِ روى در مخلوق

پشت بر قبله مى كنند نماز!

و اگر ناممان را از كتاب و مقاله اى كه نوشته ايم ، پاك كنند، برمى تابيم ؟! و اگربراى عمل خيرى كه انجام داده ايم ، ستايشمان نكنند، مردم را ناسپاس و قدرناشناس نمىخوانيم ؟! و يا از كسى كه به او خدمتى كرده ايم ، توقّع تعظيم و تقدير نداريم ؟! وآيا در باب احقاق حق و ابطال باطل ، قلبمان از خوف غير خدا نمى لرزد و به غير خدا اميدنداريم ؟! و آيا در مراعات حقوق و حدود الهى ، تنها مرزبان حرمت مرزهاى الهى هستيم ومصلحت انديشيهاى فضيلت سوز، ما را به چشم پوشى از حق و بى حرمتى به حريمخداوندى وا نمى دارند و هرگاه حقّى را آگاهانه و يا ناخودآگاه ضايع كرديم و يا بهكسى ستمى روا داشتيم ، زبان به اعتراف مى گشاييم و به جبران مى پردازيم ؟! ... وسرانجام ، آيا آن گاه كه طاعتى از طاعات خداوند را ترك كرديم و يا معصيتى از معاصىوى را مرتكب شديم ، به توبه اى جدّى فراتر از استغفار زبانى ، كه البته آن هملازم است و جبرانى از سر صدق و اخلاص ، اقدام مى كنيم ؟!...
((راجِعُوا إِلى اءَنْفُسِكُمْ فَخاطِبُوها :⁽²²⁾
به جانهايتان بازگرديد و آنها را به مخاطبه و محاكمه بخوانيد))!

بس كن اين ياوه سرايى ، بس كن

تا به كىْ خويش ستايى ؟ بس ك

تو خطا كارى و حق آگاه است

حيله گر! زهد نمايى بس كن (23)