پندهای آموزنده از امام رضا (علیه السلام)

[زنبق بنفش]

((هشت پند امام هشتم))




امام رضا(ع) و تربیت دینی


تربیت دینی فرزندان، اصول و روش های مختص خود را دارد. در سخنان پیشوایان دین، در هر دو حیطه، راهبردها و راهکارهایی مشاهده می شود. تجربه دینی و تمرین رفتارهای معنوی، یکی از این پیشنهاد هاست که در سخنی از امام رضا(ع) چنین بیان شده است: «به کودک دستور ده که با دست خودش صدقه بدهد، اگرچه به اندازه تکه نانی یا یک مشت چیز اندک باشد زیرا هر چیزی که در راه خدا داده می شود، هرچند کم، اگر با نیت پاک باشد، زیاد است.»



امام رضا(ع) و مدیریت تغذیه


تغدیه، یکی از کارهای ضروری و تکراری است. بدن ما برای زنده ماندن و پویایی به غذای مناسب نیاز دارد. آموزه های دینی، اعم از آیات و روایات، به این مساله به اندازه کافی توجه داشته اند. در آموزه های دینی، مدیریت تغذیه و اعتدال در مصرف مواد غذایی برجسته و نمایان است. چنین شیوه ای، انسان را از تن پروری و پیامدهای آن دور می کند و بدنی آماده برای پیمودن و دنبال کردن اهداف در اختیار آدمی قرار می دهد. انباشتگی معده، یکی از عوامل اضطراب است و مصرف زیاد غذا، باعث پدیدآمدن حالت های عصبی در انسان ها می شود. سخن امام رضا(ع) را در این باره می خوانیم: «هرکه بیش از اندازه غذا بخورد، آن غذا گوارایش نمی شود و هر که به اندازه خورَد، نه کم و نه زیاد، آن غذا برایش سودمند است. آب نیز چنین است پس راهش این است که به اندازه کفایت از غذا بخوری و در حالی که هنوز اندکی اشتها داری، دست از خوردن بکشی که این کار معده و بدنت را سالم تر، ذهنت را بارورتر و جسمت را چابک تر می کند.»



امام رضا(ع) و تندرستی


درباره رابطه تندرستی و مصرف شام هم، نظرهای گوناگونی در علم پزشکی و روان شناسی سلامت وجود دارد. نظر امام هشتم(ع) در این باره چنین است: «هرکه می خواهد تندرست و دارای بدنی لاغر و چابک باشد، از شام شبش کم کند». نخوردن شام می تواند آسیب زننده باشد و مصرف شام سنگین هم انسان را از محور تعادل دور می کند.

[زنبق بنفش]

امام رضا(ع) و آموزش های اجتماعی


امام رضا(ع) به شیوه الگودهی تلاش داشتند روابط اجتماعی پیروانشان را ارتقا دهند. آموزش مهارت های اجتماع ی، همچنان که در سخنان حضرت وجود داشت، در رفتار ایشان هم نمود کاملی داشت. یکی از یاران آن حضرت، برداشت های خود را از رفتارهای اجتماعی امام رضا(ع) چنین گزارش می دهد: «هرگز ندیدم امام(ع) به کسی سخن تندی بگوید، یا سخن کسی را پیش از آنکه تمام شود، قطع کند. اگر می توانست حاجت کسی را برآورد، هرگز او را دست خالی برنمی گرداند. هیچ گاه در برابر کسی پای خود را دراز نمی کرد و چنانچه کسی در حضور او نشسته بود، تکیه نمی کرد. هرگز ندیدم که به یکی از غلامان و خدمتکارانش ناسزا بگوید. هرگز ندیدم که آب دهان بیندازد یا هنگام خندیدن قهقهه سر دهد، بلکه خنده اش تبسم بود. هرگاه سفره اش را پهن می کرد، غلامان و خدمتکاران خود و حتی دربان [و] مِهتر اسبان را با خود سر سفره می نشاند.»




امام رضا(ع) و زندگی توحیدی


داشتن چارچوب و محور در زندگی، به تمام رفتارها و نگرش انسان جهت می دهد و او را از سردرگمی و اضطراب ذهنی دور می کند. در سخنی از امام رضا(ع)، با محور قرار گرفتن زندگی دینی، خصوصیاتی برای دینداران ذکر شده که انتظارات حضرت را از پیروان مطرح می کند: «تا سه خصلت در فرد نباشد، مومن نیست؛ خصلتی از پروردگارش، خصلتی از پیامبرش(ص) و خصلتی از ولی خدا؛ و اما خصلت پروردگارش، نهفتن راز است و خصلت پیامبر خدا(ص)، ملایمت با مردم و خصلت ولی خدا، شکیبایی در تنگنا و سختی.»



امام رضا(ع) و انس و ابهت


انس گرفتن با دوستان و برادران دینی امری پسندیده است. اگر این مساله را از زاویه مدیریت، بنگریم، گاهی انس زیاد باعث بی خیالی دیگران و کاهلی در انجام کار می شود. خودمانی شدن و از هر دری سخن گفتن و شخصی سازی بسیاری از مسایل می تواند بازتاب های منفی هم داشته باشد. با این دو نگاه به استقبال قانونی می رویم که از امام هشتم(ع) به ما رسیده است: «انس، ابهت را از میان می برد» و در عبارتی دیگر فرمودند: «انس زیاد، ابهت را از میان می برد.»



امام رضا(ع) و مراعات پیمان های اجتماعی


زندگی اجتماعی با احترام به قوانین و قراردادهای بین افراد، دوام و استحکام می یابد. چنانچه افراد در پایبندی به وعده ها، کوتاهی کنند، طبیعی است موجی از بی اعتمادی و به دنبال آن، اضطراب دامن آنها را می گیرد. از این رو، در آموزه های دینی، سفارش های زیادی درباره وفای به پیمان ها آمده و از امام رضا(ع) چنین نقل شده است: «آدم پیمان شکن از پیشامد بد در امان نیست.» زمانی که فرد به راحتی پیمان ها را زیر پا بگذارد، باعث زیان به دیگران می شود و چنین زیانی، پیامدهای بد خواهد داشت که بارزترین آنها، بی اعتمادی دیگران به وی و تحمل فشار روانی ناشی از طرد اجتماعی است.



امام رضا(ع) و پرهیز از مجادلات بیهوده


پندها و سخنان امام رضا(ع) خط مشی زندگی موفق است و پیشرفت همه جانبه را به ارمغان می آورد. ایشان در پیامی به پیروان خود که به حضرت عبدالعظیم حسنی ابلاغ شد، تقاضاهای ناب از شیعیان دارند: «ای عبدالعظیم! از طرف من دوستانم را سلام برسان و به آنان بگو که شیطان را بر خود مسلط نکنند و دستورشان ده که راستگو و امانت پرداز باشند و دستورشان ده که خاموشی گزینند و از مجادلات بیهوده بپرهیزند.»


ابراهیم اخوی

روان شناس بالینی مرکز مشاوره حوزه علمیه قم